5 luật mới tháo gỡ điểm nghẽn thể chế, chính sách khoa học công nghệ

Bốn tháng sau khi hợp nhất, Bộ Khoa học và Công nghệ đã trình và được Quốc hội thông qua 5 luật có tính nền tảng, tạo dựng hành lang pháp lý quan trọng để dẫn dắt sự phát triển của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

5 luật gồm Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; Luật Công nghiệp công nghệ số; Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi); Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa; Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật.

Theo Thứ trưởng Lê Xuân Định, dù được khởi thảo cách đây 1-2 năm, nội dung chính của các luật này được xây dựng lại gần như toàn diện, với tinh thần tiếp thu các chủ trương, tư tưởng của Nghị Quyết 57.

“Dưới sự chỉ đạo quyết liệt và trực tiếp của Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng, việc chỉnh sửa bổ sung các luật không chỉ nhằm cập nhật thực tiễn mà còn thể hiện rõ nét quyết tâm tháo gỡ điểm nghẽn về thể chế, lâu nay được xem là rào cản lớn cho phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số”, Thứ trưởng cho biết tại họp báo chiều 7/7.

Để hoàn thành khối lượng công việc lớn như vậy, các cơ quan chủ trì soạn thảo “làm xuyên đêm là chuyện bình thường”, ông chia sẻ.

Tại họp báo, đại diện các đơn vị trong Bộ Khoa học và Công nghệ lần lượt nêu những nội dung cốt lõi, thay đổi mang tính căn cơ trong các luật.

Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết 57 mà còn thể hiện tầm nhìn, khát vọng đưa Việt Nam trở thành quốc gia hùng cường thông qua phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo. Lần đầu tiên đổi mới sáng tạo được đặt ngang hàng với khoa học công nghệ, thể hiện sự thay đổi căn bản trong tư duy phát triển.

Luật Công nghiệp công nghệ số điều chỉnh toàn diện các lĩnh vực công nghiệp công nghệ số, bán dẫn, AI, tài sản số, với chính sách ưu đãi đặc biệt cho các dự án trọng điểm trong lĩnh vực. Lần đầu tiên chương trình Make in Viet Nam được quy phạm hóa, thúc đẩy thiết kế, sản xuất trong nước và chuyển giao công nghệ.

Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật đánh dấu sự đổi mới toàn diện trong tư duy và phương thức quản lý lĩnh vực tiêu chuẩn đo lường và chất lượng.

Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa chuyển căn bản từ quản lý hành chính sang quản lý theo rủi ro, từ phương thức tiền kiểm sang hậu kiểm dựa trên dữ liệu và công nghệ, từ cơ chế khuyến khích sang ràng buộc trách nhiệm, minh bạch và có chế tài xử lý nghiêm.

Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) tạo lập khung pháp lý toàn diện, phù hợp với hướng dẫn của Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA). Luật xác định điện hạt nhân là chiến lược quốc gia, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, giảm phát thải carbon.

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, việc Quốc hội thông qua 5 luật là bước cụ thể hóa định hướng của Nghị quyết 57 và các nghị quyết khác của Bộ chính trị. Những chính sách này sẽ góp phần hoàn thiện thể chế, tháo gỡ điểm nghẽn, thúc đẩy các động lực phát triển mới là khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Các luật không chỉ tạo nền tảng pháp lý để triển khai hiệu quả các chính sách, chiến lược quốc gia mà còn đóng vai trò đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ trong quản lý nhà nước, đặc biệt khi hệ thống chính quyền hai cấp bước vào giai đoạn vận hành thực tế. Bộ kỳ vọng các chính sách pháp luật mới sớm đi vào cuộc sống, góp phần tạo sự chuyển biến thực chất, hiệu quả.

Trước câu hỏi về việc làm sao để 5 luật sớm đưa vào cuộc sống, Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy cho biết Bộ sẽ ban hành các nghị định và thông tư hướng dẫn cùng thời điểm hiệu lực với luật.

“Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo có hiệu lực từ 1/10 thì các nghị định, thông tư cũng phải có hiệu lực từ 1/10. Tương tự, các nghị định, thông tư hướng dẫn Luật Công nghiệp công nghệ số sẽ có hiệu lực từ 1/1/2026 để đảm bảo đồng bộ”, Thứ trưởng Duy nói.

Từ nay đến cuối năm, Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ chủ trì soạn thảo thêm bốn luật, gồm Luật Chuyển đổi số, Luật Công nghệ cao, Luật Chuyển giao công nghệ và Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi). Như vậy, trong năm 2025, Bộ trình Quốc hội ban hành 9 luật.

Bộ kỳ vọng những luật này cùng với ba luật ban hành trước đó gồm Luật Viễn thông, Luật Tần số và Luật Giao dịch điện tử sẽ thiết lập đầy đủ, toàn diện hành lang pháp lý cho hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Trọng Đạt