Tổng thống Nga Vladimir Putin (Ảnh: Reuters).
Tại Diễn đàn Kinh tế Quốc tế St. Petersburg (SPIEF) 2025, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã phác thảo một chiến lược đầy tham vọng nhằm tái cấu trúc nền kinh tế Nga, tập trung vào 5 trụ cột then chốt: chuyển đổi thị trường lao động, nâng cao chất lượng môi trường đầu tư, thúc đẩy phát triển công nghệ, cải thiện thương mại quốc tế và hiện đại hóa tổ hợp công nghiệp quốc phòng (DIC).
Trong bối cảnh thế giới đang trải qua những biến động sâu sắc, ông Putin nhấn mạnh sự cần thiết của một cách tiếp cận chủ động và nhất quán để đảm bảo Nga duy trì vị thế cạnh tranh và tự chủ kinh tế.
Chuyển đổi thị trường lao động
Tổng thống Putin nhấn mạnh rằng chuyển đổi cơ cấu việc làm là nền tảng để xây dựng một nền kinh tế lương cao, trong đó tăng trưởng thu nhập không dựa vào tình trạng thiếu hụt lao động mà phải gắn liền với nâng cao năng suất.
Theo số liệu do Cơ quan Thống kê Liên bang Nga (Rosstat) công bố vào tháng 5, tỷ lệ thất nghiệp ở Nga đã giảm xuống mức thấp kỷ lục 3,1%, nhưng áp lực thiếu hụt lao động vẫn là thách thức lớn, đặc biệt trong các ngành công nghệ cao.
Ông chỉ ra rằng các lĩnh vực như sản xuất, công nghệ thông tin và du lịch đang chứng kiến sự gia tăng việc làm, trong khi các ngành hỗ trợ như thương mại và hành chính công giảm dần. Đây là xu hướng tích cực, phản ánh sự chuyển dịch sang các ngành có giá trị gia tăng cao.
Một thành tựu đáng chú ý được ông Putin đề cập là tỷ lệ đói nghèo ở Nga giảm từ 29% (42,3 triệu người) vào năm 2000 xuống còn 7,2% (10,5 triệu người) vào cuối 2024, theo Rosstat. Tuy nhiên, ông thừa nhận mức lương trung bình vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu của người dân. Để giải quyết vấn đề này, chính phủ Nga đang đẩy mạnh các chương trình đào tạo lại nhân lực và khuyến khích đầu tư vào tự động hóa sản xuất.
Chuyên gia Pavel Seleznev từ Đại học Tài chính thuộc Chính phủ Liên bang Nga cho rằng: “Việc thiết lập mức lương tối thiểu cao, kết hợp với giảm dòng lao động nhập cư, sẽ buộc các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ để tăng năng suất, từ đó nâng cao thu nhập cho người lao động”.
Sự thay đổi trong cơ cấu tiêu dùng, theo Tổng thống Putin, không chỉ thúc đẩy nhu cầu nội địa mà còn tạo ra một thị trường cân bằng hơn, kích thích sản xuất hàng hóa và dịch vụ trong nước.
Tuy nhiên, chuyên gia Seleznev cảnh báo rằng để duy trì xu hướng này, chính phủ Nga cần đảm bảo sự ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát lạm phát, vốn đã tăng nhẹ lên 4,8% trong quý I năm nay, theo Ngân hàng Trung ương Nga.
Nâng cao chất lượng môi trường đầu tư
Tổng thống Putin nhấn mạnh, cải thiện môi trường đầu tư là yếu tố cốt lõi để củng cố nền kinh tế Nga. Điều này đòi hỏi giảm thiểu chi phí kinh doanh, từ xây dựng cơ sở hạ tầng đến vận hành các dự án hiện tại.
Theo báo cáo của Cơ quan Sáng kiến Chiến lược (ASI) vào tháng 4, Moscow dẫn đầu về chỉ số môi trường đầu tư, tiếp theo là Tatarstan và Nizhny Novgorod. Mục tiêu của Nga là lọt vào top 20 quốc gia có môi trường kinh doanh tốt nhất thế giới vào năm 2030, dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế.
Mặc dù Nga đã đạt được tiến bộ trong việc cải thiện môi trường kinh doanh, các doanh nhân vẫn phàn nàn về các quy trình mua sắm công và hệ thống thuế. Theo chuyên gia Seleznev, “các cuộc thanh tra doanh nghiệp vẫn là một điểm nghẽn, dù đã giảm đáng kể trong những năm gần đây”.
Để giải quyết, chính phủ Nga đang phối hợp với ASI để xây dựng một mô hình quốc gia về điều kiện kinh doanh lý tưởng, lấy cảm hứng từ các đối tác BRICS.
Báo cáo của ASI vào tháng 6 cho thấy các biện pháp như đơn giản hóa quy trình cấp phép và tăng cường hỗ trợ tài chính đã giúp tăng 12% số lượng doanh nghiệp vừa và nhỏ đăng ký mới trong năm qua.
Một cơ sở sản xuất của Tập đoàn dầu khí khổng lồ Gazprom của Nga (Ảnh: Gazprom).
Phát triển công nghệ: Tăng tốc để dẫn đầu
Ông Putin nhấn mạnh rằng một nền kinh tế công nghệ cao là yêu cầu tất yếu để Nga duy trì sức mạnh và vị thế toàn cầu; đặt mục tiêu nâng tổng chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển (R&D) lên ít nhất 2% GDP vào năm 2030, trong đó khu vực tư nhân đóng vai trò chủ đạo.
Theo số liệu từ Bộ Khoa học và Giáo dục Đại học Nga, chi tiêu R&D trong năm 2024 đạt khoảng 1,25% GDP, cho thấy vẫn còn khoảng cách lớn để đạt mục tiêu.
Một điểm nhấn trong chiến lược công nghệ là phát triển các nền tảng kỹ thuật số nội địa và thúc đẩy sử dụng đồng rúp kỹ thuật số.
Tổng thống Putin đã yêu cầu Duma Quốc gia (Hạ viện) đẩy nhanh dự luật về nền kinh tế nền tảng, dự kiến hoàn thiện vào cuối năm 2025.
Ngoài ra, chính phủ đang số hóa toàn bộ hệ thống giao thông và hậu cần, với kế hoạch ra mắt nền tảng giao thông kỹ thuật số quốc gia vào năm 2026. Ngân hàng Trung ương Nga, theo thông báo ngày 15/6, cũng đang thử nghiệm đồng rúp kỹ thuật số tại hơn 10 thành phố lớn, với mục tiêu triển khai rộng rãi vào năm 2027.
Tuy nhiên, ông Putin cũng thừa nhận những thách thức như vi phạm cạnh tranh và lạm dụng dữ liệu trong ngành nền tảng kỹ thuật số. Chuyên gia Seleznev cho rằng: “Việc xây dựng một hệ sinh thái kỹ thuật số mạnh mẽ đòi hỏi Nga phải cân bằng giữa tự do đổi mới và quy định chặt chẽ để bảo vệ người tiêu dùng”.
Cải thiện thương mại quốc tế
Để tăng cường thương mại quốc tế, ông Putin nhấn mạnh cần đa dạng hóa xuất khẩu phi dầu khí và tái cấu trúc nhập khẩu để ưu tiên các sản phẩm công nghệ cao.
Theo Bộ Phát triển Kinh tế Nga, xuất khẩu phi dầu khí trong năm 2024 chiếm 42% tổng kim ngạch xuất khẩu, tăng 8% so với năm 2020. Nga cũng đang mở rộng quan hệ với các đối tác BRICS, đặc biệt là Trung Quốc và Ấn Độ, với các thỏa thuận chiến lược đã được ký kết vào tháng 3/2025.
Ngoài ra, Tổng thống Putin kêu gọi giảm nhập khẩu các sản phẩm thâm dụng lao động, thay vào đó tập trung vào các hàng hóa và dịch vụ công nghệ cao. Theo số liệu từ Hải quan Liên bang Nga, tỷ trọng nhập khẩu thiết bị công nghệ cao đã tăng từ 18% năm 2020 lên 25% trong năm 2024. Điều này phản ánh sự chuyển dịch chiến lược nhằm tăng cường năng lực sản xuất nội địa và nâng cao chất lượng việc làm.
Hiện đại hóa tổ hợp công nghiệp quốc phòng
Ông Putin nhấn mạnh, tổ hợp công nghiệp quốc phòng (DIC) cần trở nên tiên tiến hơn về công nghệ, linh hoạt và hiệu quả hơn về kinh tế. Ông đề xuất tích hợp chặt chẽ giữa DIC và các lĩnh vực dân sự, tập trung vào sản xuất các sản phẩm sử dụng kép.
Theo báo cáo của Bộ Quốc phòng Nga vào tháng 5, hơn 30% sản phẩm của DIC hiện đã được ứng dụng trong các lĩnh vực dân sự như y tế và giao thông.
Giới chuyên gia nhận định, việc chuyển đổi DIC sang sản xuất các sản phẩm dân sự cạnh tranh sẽ không chỉ tăng hiệu quả kinh tế mà còn giúp Nga giảm phụ thuộc vào ngân sách quốc phòng. Chính phủ Nga tính toán cải cách hệ thống định giá trong mua sắm quốc phòng, chuyển từ mô hình chi phí sang hợp đồng dựa trên hiệu quả.
Ông Putin cũng đánh giá cao hợp tác quân sự – kỹ thuật với các nước bạn bè, bao gồm hợp tác phát triển và xây dựng các cơ sở sản xuất “chìa khóa trao tay”. Các dự án như vậy đang được triển khai tại Uzbekistan và Kazakhstan, với tổng giá trị đầu tư 1,2 tỷ USD, theo thông báo từ Bộ Công nghiệp và Thương mại Nga vào tháng 6.
5 trụ cột trong Chiến lược chuyển đổi của ông Putin phản ánh một tầm nhìn dài hạn nhằm đưa Nga trở thành một nền kinh tế công nghệ cao, tự chủ và cạnh tranh. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo các thách thức như trừng phạt quốc tế, thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, áp lực lạm phát có thể cản trở tiến độ.
Theo chuyên gia Seleznev, “thành công của chiến lược này phụ thuộc vào khả năng phối hợp giữa chính phủ, doanh nghiệp và các viện nghiên cứu để biến tầm nhìn thành hiện thực”.
Ngân hàng Thế giới dự báo GDP của Nga dự kiến tăng 1,4% trong năm 2025, nhưng để đạt được mục tiêu này, Moscow cần duy trì đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ, cải cách thể chế. Với sự quyết tâm và chính sách đúng đắn, 5 trụ cột trên có thể trở thành nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững kinh tế Nga trong thập niên tới.