Tàu cập cảng chở hàng tại một cảng biển ở TP.HCM – Ảnh: QUANG ĐỊNH
Ngày 12-6, Quốc hội chính thức thông qua nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, theo đó cả nước sẽ còn 34 tỉnh, thành. Trong số này dự kiến có 21 địa phương ven biển (nâng tỉ lệ từ 44% lên gần 62%).
Việc sắp xếp này không chỉ nhằm tinh gọn bộ máy, mà còn mở rộng không gian tiếp cận biển cho các địa phương, tạo điều kiện thuận lợi để thúc đẩy các ngành kinh tế dịch vụ, đặc biệt là du lịch và logistics.
Bệ phóng cho kinh tế dịch vụ
Chia sẻ với Tuổi Trẻ Online, ông Đặng Vũ Thành – tổng giám đốc Công ty cổ phần Kho vận miền Nam (Sotrans) – cho rằng Việt Nam có cơ sở vững chắc để theo đuổi mô hình kinh tế “mềm”, đặc biệt về lợi thế tự nhiên và địa chính trị.
Việc đẩy mạnh phát triển kinh tế dịch vụ, đặc biệt là du lịch và kinh tế biển được kỳ vọng là hướng đi giúp Việt Nam có vị thế ngày càng quan trọng trong khu vực. Đây chính là hạt nhân của mô hình kinh tế “mềm”, phù hợp với nguồn lực nội địa cũng như xu hướng toàn cầu.
Đó là vị trí chiến lược trên các tuyến giao thương giữa Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương; hơn 3.200km đường bờ biển, thuận lợi phát triển hệ thống cảng biển và logistics; tài nguyên du lịch phong phú; lực lượng lao động trẻ, năng động, nhanh chóng thích ứng với các mô hình thương mại số.
“Những điều này tạo nền tảng để hình thành các trung tâm dịch vụ có khả năng phục vụ khu vực tiểu vùng Mekong và xa hơn là hướng đến chuỗi giá trị toàn cầu” – ông Đặng Vũ Thành nhận định.
Cùng góc nhìn, TS Jonathan Pincus – giám đốc Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright (FSPPM) – cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của ngành du lịch trong cấu trúc kinh tế mới. Đây là lĩnh vực tạo việc làm và nguồn thu ngoại tệ.
Tuy nhiên theo ông, Việt Nam cần định hướng thu hút phân khúc khách du lịch cao cấp, đối tượng mang lại doanh thu cao hơn và bền vững hơn so với du lịch giá rẻ.
“Điều quan trọng là làm sao để du khách chi tiêu cao quay lại nhiều lần. Chất lượng không khí ở các thành phố lớn cần được cải thiện nếu muốn thu hút thêm khách du lịch. Quản lý rác thải và giữ gìn vệ sinh đô thị cũng cần được chú trọng hơn” – TS Jonathan Pincus chia sẻ.
Hướng ra biển lớn theo trục Đông – Tây
Bên cạnh du lịch, một trụ cột quan trọng khác của mô hình kinh tế “mềm” là logistics. Điều này đặt ra yêu cầu chuyển đổi cách tiếp cận trong phát triển không gian, đặc biệt là hướng theo trục Đông – Tây.
Các chuyên gia cho rằng Việt Nam nên chuyển hướng phát triển không gian theo trục Đông – Tây với các đô thị ven biển làm hạt nhân, thay vì chỉ tập trung vào trục Bắc – Nam truyền thống. Trong đó việc xây dựng các trung tâm logistics tại các đô thị ven biển như TP.HCM hay các cảng lớn khác sẽ là động lực để quốc gia khẳng định vị thế trong khu vực.
Ông Thành so sánh nếu trục Bắc – Nam thể hiện sức kết nối nội địa, thì trục Đông – Tây lại mang theo khát vọng vươn mình của Việt Nam ra khu vực và thế giới.
Cách tiếp cận này mở ra hướng phát triển mới, không chỉ gắn kết các vùng miền trong nước mà còn mở rộng hành lang kinh tế xuyên biên giới, kết nối Việt Nam với Lào, Campuchia, Thái Lan và xa hơn là các trung tâm kinh tế của khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Khách du lịch đi bộ trong khu vực Vườn quốc gia Bidoup Núi Bà – Ảnh tư liệu: HỒNG PHÚC
Tuy nhiên theo ông Thành, trong suốt thời gian vận hành gần 20 năm qua, hành lang kinh tế Đông – Tây (EWEC) chưa đạt hiệu quả như mong muốn.
Bên cạnh các lý do chính như hạ tầng giao thông giữa các quốc gia chưa đồng bộ, hành lang pháp lý cho các hoạt động thông quan chưa đồng nhất,… một trong các vấn đề cần xem xét là việc gắn kết luồng hàng hóa của khu vực này với hành lang Ấn Độ – Thái Bình Dương (IPEC).
Vì nếu xét riêng EWEC thì điểm cuối của hành lang, khu vực miền Trung Việt Nam chỉ nên được coi là điểm tập kết để bắt đầu cho một hành trình mới, mà đích đến cuối cùng phải là hai đầu của Hành lang kinh tế IPEC. Do đó việc tập trung phát triển các trung tâm logistics ven biển như TP.HCM, Vũng Tàu, Quy Nhơn, Đà Nẵng, hay Hải Phòng… là bước đi hợp lý.
Riêng TP.HCM với hệ thống cảng biển như Cát Lái, Hiệp Phước, cùng mạng lưới công nghiệp – logistics liên vùng đã đóng vai trò trung tâm từ lâu.
Việc tiếp tục đầu tư nâng cấp hạ tầng, tăng cường kết nối liên vùng và hiện đại hóa dịch vụ sẽ giúp TP.HCM tiếp tục giữ vai trò “mắt xích vàng” trong trục Đông – Tây mới.
Song song với đó, Việt Nam cần đầu tư đồng bộ vào hạ tầng giao thông kết nối cảng – nội địa – biên giới, phát triển các khu logistics công nghệ cao, đơn giản hóa thủ tục hải quan, cũng như chuẩn hóa và phát triển nguồn nhân lực.
“Yếu tố then chốt cho cả du lịch và các hoạt động kinh tế biển là hạ tầng. Việc tăng cường phối hợp giữa các tỉnh sẽ hữu ích và việc sáp nhập tỉnh có thể giúp cải thiện công tác quy hoạch, triển khai đầu tư công hiệu quả hơn” – TS Jonathan Pincus nói.