Duyệt binh ở Quảng trường Đỏ là sự kiện có ý nghĩa lớn đối với người dân Nga (Ảnh: AFP).
Sự kiện mang ý nghĩa lịch sử
Khi các nhà xã hội học hỏi người Nga về điều gì khiến họ tự hào nhất trong lịch sử đất nước, câu trả lời phổ biến nhất trong hơn 20 năm qua là chiến thắng trong Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại (1941-1945). Do đó, không có gì ngạc nhiên khi Ngày Chiến thắng (9/5) là một trong những lễ kỷ niệm lớn nhất ở Nga.
Ngày lễ này gắn kết người dân từ mọi tầng lớp trong xã hội Nga. Theo thống kê vào năm 2016, cứ 6 người dân Nga thì có 1 người từng tham gia lễ kỷ niệm Ngày Chiến thắng.
Ngoài các màn trình diễn pháo hoa buổi tối và những bông hoa dành tặng cho các cựu chiến binh, một trong những hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng nhất của lễ kỷ niệm Ngày Chiến thắng ở Nga là cuộc duyệt binh rầm rộ qua Quảng trường Đỏ ở Moscow.
Hàng năm, hàng nghìn binh lính diễu hành qua những con đường trên Quảng trường Đỏ và cuộc duyệt binh thể hiện tinh thần cũng như sức mạnh của cả nước Nga.
Nhà sử học Dmitri Andreev cho rằng đối với nước Nga ngày nay, Ngày Chiến thắng được xem là dịp để gắn kết cả đất nước. “Ngày Chiến thắng và những ký ức gắn liền với sự kiện này đã tạo nên động lực đoàn kết và hòa hợp dân tộc”, nhà sử học Andreev giải thích.
Tất cả các hoạt động như duyệt binh, pháo hoa, diễu hành Binh đoàn Bất tử… đều mang ý nghĩa về sự đoàn kết.
Ngày Chiến thắng được xem là một trong những ngày lễ mang lại nhiều cảm xúc nhất, đặc biệt là niềm tự hào, cho người dân trên khắp nước Nga khi gợi lại bầu không khí của chủ nghĩa anh hùng từ thời Liên Xô.
Dưới thời Liên Xô, các cuộc duyệt binh kỷ niệm Ngày Chiến thắng thường được tổ chức “khiêm tốn” hơn so với nước Nga sau này. Sau khi cuộc duyệt binh đầu tiên được tổ chức vào tháng 6/1945 tại Quảng trường Đỏ, Liên Xô đã không tổ chức các hoạt động duyệt binh kỷ niệm nào trong 20 năm sau đó. Tới tận năm 1965, Ngày Chiến thắng mới trở thành một ngày lễ quan trọng tại Liên Xô và nước Nga sau này.
Cuộc duyệt binh cuối cùng dưới thời Liên Xô được tổ chức vào năm 1990 và trong vài năm đầu tiên sau khi Liên Xô tan rã, Nga không tổ chức cuộc duyệt binh nào. Vào năm 1995, Nga nối lại hoạt động duyệt binh và đến những năm 2000, các cuộc duyệt binh mới đạt đến quy mô lớn như hiện nay.
Cuộc duyệt binh đầu tiên
Duyệt binh Chiến thắng tại Quảng trường Đỏ ở Moscow vào ngày 24/6/1945 (Ảnh: Tass).
Sau Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại, cuộc duyệt binh Chiến thắng đầu tiên tại Quảng trường Đỏ ở Moscow diễn ra vào ngày 24/6/1945. Cuộc duyệt binh Chiến thắng đầu tiên là sự kiện đặc biệt không chỉ với Liên Xô mà với toàn thế giới.
12 trung đoàn hợp nhất đã được thành lập để tham gia cuộc duyệt binh, gồm 10 trung đoàn từ tất cả các mặt trận vào cuối chiến tranh, một trung đoàn hải quân.
Mỗi trung đoàn gồm hơn 1.000 quân nhân xuất sắc nhất. Các chỉ huy của các mặt trận và quân đội diễu hành trước các trung đoàn.
Trung đoàn trống hợp nhất, các đơn vị đồn trú tại Moscow, dàn nhạc gồm 1.400 nhạc công cũng tham gia duyệt binh Chiến thắng. Tổng cộng có khoảng 40.000 quân nhân và khoảng 1.850 thiết bị quân sự tham gia duyệt binh.
Cuộc duyệt binh vào năm 1965
Vào các năm 1946 và 1947, ngày 9/5 là ngày lễ ở Liên Xô nhưng không có cuộc duyệt binh nào được tổ chức. Trong giai đoạn 1948-1965, các lễ kỷ niệm Ngày Chiến thắng không được chính thức tổ chức. Năm 1965, kỷ niệm 20 năm Ngày Chiến thắng, ngày này một lần nữa trở thành ngày lễ quốc gia và ngày nghỉ tại Nga.
Cuộc duyệt binh thứ hai kỷ niệm Ngày Chiến thắng trong Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại diễn ra vào ngày 9/5/1965. Trong cuộc duyệt binh, lá cờ Chiến thắng đã được rước trên Quảng trường Đỏ ở Moscow.
Cuộc duyệt binh cũng có sự tham gia của các đơn vị đồn trú tại Moscow và các học viên của các học viện quân sự cấp cao. Gần 1/3 số người tham gia duyệt binh là cựu chiến binh của Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại.
Các cuộc duyệt binh trước và sau khi Liên Xô tan rã
Cuộc duyệt binh Chiến thắng tiếp theo diễn ra vào ngày 9/5/1985.
Ngoài các đơn vị quân đội và các thiết bị quân sự hiện đại, các đoàn cựu chiến binh đã tham gia duyệt binh cùng với các phương tiện chiến đấu của Thế chiến II (xe tăng T-34-85, pháo tự hành SU-100, pháo phản lực phóng loạt BM-13 “Katyusha”).
Các quân nhân tham gia vào phần lịch sử của cuộc duyệt binh đã mặc quân phục của thời kỳ Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại.
Cuộc duyệt binh diễn ra 5 năm sau đó, vào ngày 9/5/1990, cũng có sự tham gia của các thiết bị quân sự được sử dụng trong Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại.
Sau khi Liên Xô tan rã, cuộc duyệt binh Chiến thắng lịch sử vào năm 1945 đã được tái hiện tại Quảng trường Đỏ vào ngày 9/5/1995. Các trung đoàn hợp nhất của cựu chiến binh đại diện cho 10 mặt trận thời chiến. Các quân nhân mặc quân phục của thời kỳ Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại cũng diễu hành qua Quảng trường Đỏ.
Năm 1995, Nga đã quyết định bổ sung thêm phần trình diễn trên không vào duyệt binh quân sự: một đội hình gồm 79 máy bay chiến đấu và trực thăng (bao gồm cả máy bay ném bom chiến lược Tu-95 và Tu-160) bay qua Đồi Poklonnaya của Moscow để kỷ niệm 50 năm Ngày Chiến thắng.
Cũng trong năm 1995, Nga đã thông qua luật liên bang về việc ghi nhớ Chiến thắng của nhân dân Liên Xô trong Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại (1941-1945). Theo văn bản này, các cuộc duyệt binh quân sự bắt đầu được tổ chức hàng năm vào ngày 9/5 tại Moscow, các thành phố anh hùng và cũng là các thành phố có trụ sở của các quân khu, hạm đội.
Năm 2000, các cựu chiến binh đã tham gia vào đoàn diễu hành lần cuối. Năm 2005, họ đã diễu hành qua Quảng trường Đỏ trên 130 phương tiện để kỷ niệm 60 năm Chiến thắng.
Năm 2010, quân nhân nước ngoài từ 13 quốc gia, bao gồm Anh, Mỹ, Pháp, Ba Lan và Cộng đồng các quốc gia độc lập (75 người từ mỗi quốc gia) đã tham gia vào cuộc duyệt binh ở Quảng trường Đỏ lần đầu tiên kể từ năm 1945. Cuộc duyệt binh Chiến thắng năm 2011 có sự tham gia của một số lượng kỷ lục quân nhân, gần 20.000 người trong lịch sử hiện đại của Nga.
Sự trở lại của thiết giáp hạng nặng, máy bay
Cuộc duyệt binh kỷ niệm 75 năm Ngày Chiến thắng ở Quảng trường Đỏ, Moscow năm 2020 (Ảnh: Reuters).
Xe thiết giáp hạng nặng bắt đầu diễu hành qua Quảng trường Đỏ từ năm 2008 như một phần quan trọng của các cuộc duyệt binh Ngày Chiến thắng.
Bắt đầu từ ngày 9/5/2008, các phần trình diễn của phi đội máy bay chiến đấu trên Quảng trường Đỏ đã trở thành một phần không thể thiếu trong các cuộc duyệt binh quân sự. Vào thời điểm đó, 32 máy bay chiến đấu đã bay qua thủ đô của Nga. Con số này tăng lên 69 máy bay một năm sau đó và lên 127 máy bay vào năm 2010.
Vào năm 2011 và 2012, màn trình diễn trên không chỉ có 5 trực thăng Mi-8 mang theo cờ của các nhánh quân sự thuộc Lực lượng vũ trang Nga. Vào năm 2013, 2014 và 2016, các máy bay tiếp tục tham gia các màn trình diễn trên không kỷ niệm Ngày Chiến thắng. Vào năm 2017, Nga đã hủy bỏ phần trình diễn trên không do thời tiết xấu.
Tại lễ duyệt binh năm 2015 kỷ niệm 70 năm Ngày Chiến thắng, Nga đã phô diễn những vũ khí quân sự tiềm năng. Lễ duyệt binh năm 2015 có sự tham gia của số lượng vũ khí quân sự lớn nhất: 194 xe quân sự cùng 140 máy bay và trực thăng.
Máy bay nhả khói màu quốc kỳ Nga bay diễn tập ở Moscow trước lễ duyệt binh ngày 9/5/2025 (Ảnh: Reuters).
Vào năm 2020, cuộc duyệt binh kỷ niệm 75 năm chiến thắng trước phát xít Đức trong cuộc chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại của Liên Xô đã được tổ chức ở Quảng trường Đỏ vào ngày 24/6. Lễ duyệt binh ban đầu được lên kế hoạch tổ chức vào ngày 9/5, nhưng đã bị hoãn lại vì đại dịch Covid-19.
Lễ duyệt binh vào năm 2020 đã phô diễn lực lượng hùng hậu, sức mạnh quân sự và các khí tài hiện đại của Nga với 14.000 quân nhân, hàng trăm khí tài quân sự và máy bay. Các thiết bị quân sự, vũ khí từ truyền thống đến hiện đại đã được đưa vào lễ duyệt binh.
Năm 2025, lễ duyệt binh kỷ niệm 80 năm Ngày chiến thắng của Nga được dự đoán sẽ có quy mô lớn nhất từ trước đến nay. Ông Yuri Ushakov, trợ lý của Tổng thống Vladimir Putin, cho biết đoàn quân đội từ 13 quốc gia nước ngoài sẽ tham gia duyệt binh tại Quảng trường Đỏ vào ngày 9/5.