Tôm Việt Nam chịu thuế cao bất thường

Sai sót lặp lại?

Sáng 7.6 (theo giờ VN), Bộ Thương mại Mỹ (DOC) công bố Kết quả sơ bộ giai đoạn xem xét hành chính lần thứ 19 (POR19) – giai đoạn từ 1.2.2023 đến 31.1.2024, của vụ kiện chống bán phá giá tôm VN tại thị trường Mỹ. Trong đó, DOC xác định Công ty Thông Thuận không bán phá giá nên chịu thuế 0%, còn Công ty CP Thủy sản Sóc Trăng (STAPIMEX) bị áp mức thuế sơ bộ là 35,29%. Đây cũng là mức thuế được áp cho 22 doanh nghiệp thuộc nhóm đủ điều kiện hưởng mức thuế riêng biệt nhưng không bị kiểm tra bắt buộc thay vì áp dụng mức thuế trung bình gia quyền từ 2 bị đơn bắt buộc như thông lệ.

ẢNH: Đào Ngọc Thạch

Đây là mức thuế cao nhất mà Mỹ áp dụng với con tôm VN, khiến cộng đồng doanh nghiệp “sốc nặng”. Ngay chiều cùng ngày, Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản VN (VASEP) ra thông cáo cho rằng đã có sự nhầm lẫn dẫn đến sai sót về kết quả nói trên.

Cụ thể, xem xét lại lịch sử theo đuổi vụ kiện cho thấy đã từng xảy ra sai sót tương đồng. Cách đây 7 năm, trong đợt tính thuế sơ bộ POR12, DOC khi đó cũng áp mức thuế sơ bộ cao bất ngờ, tới 25,76% đối với Công ty CP Thực phẩm Sao Ta (FIMEX) do lỗi tính toán. Sau đó, thuế được điều chỉnh còn 4,58% trong kết quả cuối cùng. “Vì vậy, VASEP và các doanh nghiệp hoàn toàn có đủ cơ sở tin rằng đã có sự nhầm lẫn, sai sót trong kết quả lần này”, thông cáo nhấn mạnh.

ẢNH: Chí Nhân

Ông Nguyễn Văn Kịch, Chủ tịch HĐQT Công ty CP thủy sản Cafatex (TP.Cần Thơ) nhận xét: “Đây là lần đầu tiên Mỹ áp thuế cao như vậy nên không chỉ bất ngờ mà phải nói đúng là sốc. Tôi cũng đồng tình với nhiều anh em trong ngành là có thể có sự nhầm lẫn, sai sót nào đó về mặt hồ sơ số liệu. Bởi STAPIMEX là doanh nghiệp lớn hàng đầu trong ngành, làm ăn bài bản, chuẩn mực nhưng lại bị tính thuế cao bất thường. Nếu vấn đề nằm ở khâu này thì luật sư của công ty và VASEP sẽ làm việc lại với DOC để khắc phục và sẽ được điều chỉnh lại. Ngoài ra, tôi cũng lo lắng về bối cảnh của sự việc hiện nay có thể khác nên chúng ta cần phải thật thận trọng để bảo vệ mặt hàng tôm của VN ở thị trường Mỹ”, ông Kịch nói.

TS Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT Công ty FIMEX, kể trước đây cũng bị áp thuế sai trong đợt công bố kết quả sơ bộ POR12. Ngay sau đó, luật sư của công ty đã khiếu nại với DOC và chỉ rõ có sự nhầm lẫn về số liệu. DOC cũng ghi nhận sai sót và điều chỉnh giảm khi công bố kết quả cuối cùng. Do vậy, ông Lực cho rằng kết quả lần này là do sai sót ở khâu nào đó vì STAPIMEX là doanh nghiệp rất tốt, nếu doanh nghiệp này bị áp thuế cao thì đó chính là điều bất ngờ nhất.

Bài học kinh nghiệm của 7 năm trước

Trước khi công bố kết quả cuối cùng, DOC sẽ cử đoàn chuyên gia đến VN để đánh giá lại kết quả. Đây cũng là cơ hội để các doanh nghiệp Việt chứng minh bằng hồ sơ sổ sách rằng tôm VN không bán phá giá. Vì thế, theo TS Hồ Quốc Lực, điều quan trọng lúc này là cần phải thật bình tĩnh, tìm ra nguyên nhân dẫn đến sai sót cũng như chuẩn bị phương án giải trình. Mỹ là thị trường có dung lượng lớn nên phải cố gắng giữ và tìm kiếm cơ hội. 

“Thực tế xuất khẩu vào thị trường này thời gian qua hết sức khó khăn vì phải chịu tới 3 loại thuế cùng lúc là thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp và mới đây là thuế đối ứng. Đặc biệt với thuế chống bán phá giá, đến nay đã kéo dài 20 năm và hiện tại chúng tôi đang phải chuẩn bị hồ sơ cho đợt rà soát hành chính lần thứ 20 – POR20”, ông Lực cho hay.

ẢNH: VASEP

Kết quả sơ bộ chưa có hiệu lực ngay và có thể được điều chỉnh trong kết quả cuối cùng – dự kiến công bố vào tháng 12.2025, nhưng mức thuế này đang tác động tiêu cực đến tâm lý và kế hoạch mua hàng của nhà nhập khẩu Mỹ. Cùng với chính sách thuế đối ứng mà chính phủ Mỹ đang phát động, mức thuế sơ bộ bất thường như hiện nay càng làm trầm trọng thêm thách thức mà ngành tôm VN phải đối mặt khi tiếp cận thị trường Mỹ.

Trong khi đó, tôm là mặt hàng xuất khẩu chủ lực của thủy sản cũng như nông sản VN nói chung. Trong năm 2024, xuất khẩu tôm đạt kim ngạch 3,9 tỉ USD, tăng 14% so với năm 2023. Mỹ là thị trường xuất khẩu quan trọng với kim ngạch lên đến 756 triệu USD, đứng thứ 2 trong số những nhà nhập khẩu tôm lớn nhất của VN, sau Trung Quốc (tính luôn thị trường Hồng Kông, đạt 843 triệu USD). Nhật Bản vẫn giữ vị trí thứ 3 với khoảng 500 triệu USD. Ở chiều ngược lại, STAPIMEX dẫn đầu trong các doanh nghiệp xuất khẩu tôm của VN, Minh Phú và Minh Phú Hậu Giang đứng thứ 2 và 3, FIMEX đứng thứ 4.

Trong 4 tháng đầu năm nay, kim ngạch xuất khẩu tôm VN đạt hơn 1,3 tỉ USD, tăng 34% so với cùng kỳ năm 2024. Trong số này, thị trường Mỹ đạt 193 triệu USD, tăng 15% so với cùng kỳ năm trước. Mức tăng này vẫn thấp hơn đáng kể so với thị trường Nhật Bản (đạt 169 triệu USD, tăng 21%) và EU (đạt 152 triệu USD, tăng 28%). Đáng chú ý, thị trường Trung Quốc đạt 389 triệu USD, tăng tới 103%.

Những con số trên cho thấy sự tăng trưởng của con tôm VN trong thời gian qua khá đồng đều ở tất cả các thị trường chính, nhưng riêng với thị trường Mỹ, mức tăng còn thấp hơn đáng kể. Vì thế, gỡ khó ở thị trường Mỹ vẫn là mong muốn hàng đầu của các doanh nghiệp trong ngành này.

“Chúng tôi khẩn thiết đề nghị DOC cân nhắc lại các tính toán trong kết quả sơ bộ, đảm bảo khách quan, công bằng và đúng với thông lệ đã thực hiện trong các kỳ rà soát trước đó, để bảo vệ quyền lợi chính đáng của các doanh nghiệp VN và duy trì sự ổn định trong thương mại thủy sản giữa hai quốc gia”, VASEP nhấn mạnh.