Liệt sĩ Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký tình yêu chưa từng công bố: ‘Nhưng không chết người trai khói lửa’

Nhân vật này được nhắc đến với một bài viết đầy chua xót: “Khi mất em rồi, ta mới nói thực sự yêu em” (cũng là nhan đề chương 4 của cuốn sách Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ 3 vừa xuất bản).

Với những ai từng coi cuốn Nhật ký Đặng Thùy Trâm như một cuốn sách “gối đầu giường” 20 năm về trước, thì nhân vật M. hiển nhiên không phải là một cái tên xa lạ. Họ thậm chí cũng có thể “giận M., như một lẽ thường tình”, khi đã khiến “chị Thùy của chúng ta” phải vụn vỡ đến thế trong tình yêu và phải viết ra những dòng nhật ký hờn tủi đó…

“GIẬN, THƯƠNG, KÍNH TRỌNG…”

Còn nhớ, ở thời điểm cuốn Nhật ký Đặng Thùy Trâm vừa ra mắt, nhà văn Nguyên Ngọc, một người bạn vong niên của M., trong một bài viết đầy xúc động với tiêu đề “Siêu lý của tình yêu”, đã viết: “Tôi biết trong câu chuyện đẹp và buồn, rất buồn và rất đẹp này, không có đúng sai, chẳng nên đi tìm đúng sai ở đây… Quả thật trong câu chuyện quá khó của hai người, không có, không thể có đúng sai. Đúng sai chẳng là gì, chẳng để làm gì cả…”.

Và trong cuốn Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ 3 vừa ra mắt bạn đọc, thêm lần nữa, chị Đặng Kim Trâm, em gái của liệt sĩ Đặng Thùy Trâm, lại góp thêm những lời buồn và đẹp về câu chuyện tình đã bị chiến tranh đánh đố: “… Sau này, khi M. đã mất đi, khi hai cuốn nhật ký của chị Thùy được xuất bản, nhiều người bạn, nhiều đồng đội của chị và của M. lên tiếng, rồi khi gia đình họ Khương công bố một số di cảo của M…, tôi mới hiểu thêm và nhìn nhận lại mối tình của M. đối với chị Thùy. Tôi vừa thương, vừa kính trọng, vừa giận M. Với cảm giác thật hơn so với mọi cuốn tiểu thuyết từng đọc, tôi kinh sợ sự tàn phá của chiến tranh đối với trái tim con người…”.

Cả Thùy, cả M. đều không thể lường hết được sự tàn nhẫn và cái trớ trêu của chiến tranh. Khi nói với Thùy anh không thể thừa nhận tình yêu với Thùy, M. đinh ninh mình đang hy sinh để bảo vệ người con gái ấy. M. muốn Thùy không phải đau khổ vì vành khăn trắng chị có thể sẽ phải mang trên đầu. M. đinh ninh rằng khi anh giành phần hy sinh thì Thùy sẽ được bình yên hạnh phúc. M. đinh ninh rằng mình là đàn ông, mình phải mạnh mẽ thay phần Thùy. Anh không nghĩ rằng rồi đây câu thơ của bác láng giềng từ thời ở Mã Đền, Thanh Hóa sẽ vận vào số phận của hai người: “Nhưng không chết người trai khói lửa/Mà chết người gái nhỏ hậu phương…” (Màu tím hoa sim, Hữu Loan).

HỘI NGỘ RỒI CHIA LY

“Những người đi chiến đấu/Không muốn nặng thêm khẩu súng/Một mối tình quá xa/Và nhất là/Nỗi ân hận quá nhiều/Bắt một người yêu phải đợi…”, chị Đặng Kim Trâm bắt đầu bài viết của mình bằng việc trích dẫn bài thơ được viết năm 1968 của nhà thơ Khương Hữu Dụng. Bài thơ được cho là ông viết thay con trai mình – đại tá Khương Thế Hưng (tức M., vì anh từng chọn bí danh/bút danh Đỗ Mộc, Nguyên Mộc), cho một câu chuyện tình mà ông vô cùng thấu cảm giữa con trai ông và liệt sĩ Đặng Thùy Trâm. Hai gia đình vốn dĩ là chỗ thân thiết vì đều thuộc diện ra Bắc tập kết, lại có họ hàng xa từ nhiều đời trước, với rất nhiều ân nghĩa lúc tối lửa tắt đèn thời loạn lạc.

“Cậu Hưng, đại tá Khương Thế Hưng, là con thứ ba của ông Dụng. Bộ đội từ miền Nam ra. Cậu hay mặc sơ mi trắng, quần tây thẫm màu, đi đôi giày da cao cổ trông rất nặng và đẹp kỳ lạ. Cậu thường đến nhà tôi chơi vào những chiều chủ nhật, cùng mấy chị em nghe buổi “Nhạc giao hưởng” phát trên Đài phát thanh Tiếng nói VN lúc 3 giờ chiều. Hồi đó tôi còn rất bé, vậy mà đến giờ vẫn nhớ mình như bị mê hoặc mỗi khi cậu rút từ đâu ra một chiếc lá đưa lên môi, và thế là một điệu nhạc rộn rã cất lên. Tôi nhớ cậu thổi kèn lá các bài Nhớ, Dấu chân bên suối, nhạc điệu múa Chàm rông… sau này chị Thùy hay hát. Rồi sau đó không thấy cậu đến nữa. Sau này tôi mới biết lúc đó cậu đã đi B – trở lại miền Nam chiến đấu…”, chị Đặng Kim Trâm nhớ lại.

Năm 1966, sau rất nhiều quyết tâm nung nấu, cuối cùng nữ bác sĩ Đặng Thùy Trâm cũng đã thỏa mong ước được gặp lại người yêu ở chiến trường Đức Phổ, Quảng Ngãi. “Những ngày đầu tiên ở Quảng Ngãi, Thùy vô cùng hạnh phúc. Cái tin một cô bác sĩ người Hà Nội, là người yêu của anh bộ đội đẹp trai, tài hoa, trưởng đoàn văn công tỉnh, chính trị viên của tiểu đoàn đặc công anh hùng, về nhận công tác ở Ban Dân y Đức Phổ được mọi người vui mừng chia sẻ. Ai cũng mừng cho hạnh phúc của họ và hết lòng vun đắp cho giờ phút họ đoàn tụ. Ai cũng nói đến một đám cưới – như một cái kết thường tình và tất nhiên phải dành cho cô bác sĩ xinh đẹp cùng tình yêu của cô… Với chị, anh là mối tình đầu, là những kỷ niệm tươi đẹp nhất của cả một thời thanh xuân, là đại diện cho lý tưởng của đời chị: hiến dâng mình cho độc lập và thống nhất của Tổ quốc…”, chị Đặng Kim Trâm viết.

Nhưng trớ trêu thay, hội ngộ cũng lại đồng nghĩa với chia ly, cả khi cả hai vẫn chung một chiến hào chiến đấu. (còn tiếp)