Tác động xung đột Israel – Iran lan rộng thế nào?

Chiến dịch quân sự đáp trả qua lại giữa Israel và Iran từ ngày 13.6 đến nay vẫn tiếp diễn, đã và đang tạo ra những hệ lụy quân sự, chính trị và kinh tế không chỉ đối với hai nước, mà còn ảnh hưởng đến bối cảnh khu vực và các vấn đề toàn cầu.

Màn “so găng” về quân sự

Trước hết, tác động quân sự từ cuộc xung đột đã thấy rõ ngay trong đợt tấn công đầu tiên của Israel. Vụ không kích đã giết chết Tư lệnh Lực lượng vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) Hossein Salami, Tổng tham mưu trưởng quân đội Iran Mohammad Bagheri cùng nhiều chỉ huy cấp cao khác, buộc Tehran phải gấp rút tìm nhân sự thay thế.

Israel, Iran tiếp tục bắn tên lửa vào nhau

Ngoài ra, đợt không kích với hàng trăm chiến đấu cơ Israel đã nhằm vào những cơ sở hạt nhân then chốt của Iran, đồng thời đã hạ những người được xem là kiến trúc sư cho những chương trình hạt nhân Iran. Ít nhất 6 nhà khoa học trong lĩnh vực hạt nhân của Iran đã thiệt mạng, IRNA đưa tin.

Nhìn chung, đòn không kích phủ đầu của Tel Aviv cùng những đợt tấn công nối tiếp sau đó đã đánh vào năng lực quân sự và hạt nhân của Iran. Tehran sẽ cần thời gian để ổn định nhân sự thay thế những chỉ huy thiệt mạng, đồng thời phải khôi phục hạ tầng quân sự và củng cố phòng thủ các cơ sở hạt nhân.

Tuy nhiên, Israel cũng đã sớm hứng đòn đáp trả từ Iran, với hàng trăm tên lửa được Tehran dội vào các thành phố ở Israel ngày 14 – 15.6. Hệ thống phòng không nhiều tầng của Israel giờ sẽ thử thách không dễ dàng, với tiềm lực vũ khí tên lửa của Iran. Căng thẳng với Iran nổ ra đã buộc Israel ưu tiên mặt trận chống Iran và xếp trên chiến sự ở Dải Gaza, đặt ra vấn đề hoạt động quân sự của Israel sẽ kéo dài và khó hoàn thành các mục tiêu trong thời gian ngắn, bao gồm đánh bại lực lượng Hamas.

Ván cờ chính trị khó lường

Xung đột leo thang giữa Israel và Iran đã tạo thêm những biến số khó dự đoán ở Trung Đông. Giới quan sát cho rằng bối cảnh đối đầu giữa hai cường quốc khu vực có sức ảnh hưởng sẽ rất khác khi so với xung đột giữa Israel với các nhóm vũ trang phi nhà nước như Hamas hay Hezbollah.

Israel muốn Mỹ tham gia tấn công Iran, Tehran cảnh báo rắn

Hiện chưa có gì đảm bảo chiến sự sẽ không lan rộng và không lôi kéo đồng minh của hai bên can dự. Reuters ngày 16.5 dẫn lời Ngoại trưởng Iran Abbas Araqchi nói rằng Tehran không muốn xung đột lan sang các nước láng giềng, “trừ khi tình thế ép buộc”. Trong khi đó, một quan chức Israel nói với Axios rằng Tel Aviv mong muốn Mỹ phối hợp với Israel tấn công Iran. Đến nay, Nhà Trắng vẫn bảo lưu lập trường không can dự vào hoạt động quân sự của Israel nhằm vào Iran.

Viết trên mạng xã hội Truth Social vào ngày 14.6, Tổng thống Mỹ Donald Trump cảnh báo nếu quân đội Mỹ bị Iran tấn công với bất kỳ hình thức nào, quân đội Mỹ sẽ dùng toàn lực để đáp trả với mức độ “chưa từng thấy”.

Chiến dịch của Israel cũng đã đóng cánh cửa cho giải pháp ngoại giao của Mỹ trong nhiều tháng qua nhằm đạt được thỏa thuận hạt nhân với Iran. Giờ đây, mối lo ngại từ phương Tây đến từ việc Iran có thể sẽ đẩy nhanh chương trình hạt nhân, hoặc rút khỏi Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT). Theo Foreign Affairs, Tehran có thể phát triển vũ khí hạt nhân, với lý do “ngăn chặn các cuộc tấn công vô cớ”, từ đó phá vỡ lợi thế răn đe hạt nhân của Israel, cũng như có nguy cơ đẩy Trung Đông vào vòng xoáy căng thẳng mới nếu Iran sở hữu vũ khí hạt nhân.

Sức ép lên nền kinh tế

Diễn biến căng thẳng Iran – Israel đã đẩy giá dầu thế giới tăng mạnh. Giá dầu brent ngày 15.6 ở mức 70,3 USD/thùng, tăng khoảng 7% so với thời điểm trước khi Israel tấn công Iran.

Lá bài kinh tế mà Iran có thể đe dọa, như cách Tehran từng làm trong quá khứ, là đóng cửa eo biển Hormuz, tuyến vận tải biển huyết mạch để vận chuyển dầu mỏ ra vào vịnh Ba Tư. Khả năng này được xem là khó xảy ra, khi nó có thể khiến Iran hứng sự chỉ trích từ quốc tế do đã trực tiếp ảnh hưởng đến giá dầu thế giới.

Dù vậy, những lời đe dọa hay động thái mang tính thăm dò từ Tehran tại eo biển Hormuz cũng có thể khiến kinh tế toàn cầu chịu ảnh hưởng. Hiện nay, kinh tế toàn cầu vốn đã gặp biến động từ xung đột Nga – Ukraine, chiến sự tại Gaza, chính sách thương mại của các cường quốc.

Xung đột kéo dài sẽ ảnh hưởng đáng kể đến nền kinh tế Iran, vốn đã chịu sức ép từ các lệnh cấm vận quốc tế. Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) dự báo tăng trưởng GDP của Iran năm nay đạt 0,3%, bước lùi đáng kể nếu so với dự báo trước đó là 3%. Giá trị đồng rial của Iran sụt giảm cũng tạo căng thẳng cho tài chính công và hạn chế khả năng tài trợ cho các hoạt động quân sự kéo dài của chính phủ Tehran.

Ở chiều ngược lại, nền kinh tế Israel được đánh giá là có khả năng trụ vững cao hơn trong kịch bản xung đột kéo dài, theo First Post. Tăng trưởng GDP Quý 1/2025 của Israel đạt 3,4% dù nước này vẫn đang trong cuộc xung đột tại Gaza. Israel cũng nhận được sự hỗ trợ của Mỹ trên trường quốc tế, có thể tiếp cận nhiều thị trường tài chính và kêu gọi đầu tư.