Ngôi nhà xưa ở Chợ Lớn với 3 hầm bí mật, từng in báo cách mạng suốt 10 năm

Năm 1960, Ban Cán sự công vận người Hoa ở Chợ Lớn được thành lập gồm các thành viên: Nghị Đoàn (Sáu Lâm) – trưởng ban, Lâm Tư Quang (Ba Toàn) – phó ban, Năm Nô và Ba Việt – ủy viên.

Nhiệm vụ chính là tập trung công tác vận động cách mạng đến bà con người Hoa như: công nhân, dân lao động nghèo, tiểu thương, tư sản, tầng lớp tri thức, học sinh, sinh viên. Về công tác vũ trang, công tác tuyên truyền cũng được chú trọng, vì vậy truyền đơn tài liệu chữ Hoa ra đời.

Cơ sở bí mật in tài liệu hình thành cuối năm 1965 tại ngôi nhà số 341/10 đường Gia Phú sau khi cơ sở in bí mật tại số 81 đường Gò Công bị lộ.

Ngôi nhà xưa ở Chợ Lớn với 3 hầm bí mật, từng in báo cách mạng suốt 10 năm — Ngôi nhà đường Gia Phú, nơi từng được tổ in Ban Tuyên huấn Hoa vận tổ chức in báo chí, tài liệu bí mật thời kháng chiến

Nhà xưa có hầm bí mật ở Chợ Lớn, nơi in báo thời kháng chiến - Ảnh 2. — Ngôi nhà mang phong cách kiến trúc người Hoa ở Chợ Lớn, được thuê (do 2 thành viên là Hứa Hòa Căn và Trịnh Huệ Ái đóng vai vợ chồng đứng tên thuê) và sau đó mua lại vào năm 1965

Nhà xưa có hầm bí mật ở Chợ Lớn, nơi in báo thời kháng chiến - Ảnh 3. — Để ngụy trang, các thành viên trong nhà sinh sống như một gia đình và sống bằng nghề may quần áo. Chiếc bàn trong ảnh là nơi thiết kế, cắt may trang phục

Nhà xưa có hầm bí mật ở Chợ Lớn, nơi in báo thời kháng chiến - Ảnh 4. — Chiếc máy may hiệu Singer vừa làm nhiệm vụ may quần áo nhưng cũng là nơi tạo tiếng động lớn lấn át tiếng của máy in báo. Hằng tuần, chủ nhà Hứa Hòa Căn chở quần áo ra chợ Củ Chi, Hóc Môn. Đây là mặt hàng ngụy trang nên bán với giá rẻ, thậm chí cho thiếu, vì vậy có nhiều người mua hàng

Tổ in Ban Tuyên huấn Hoa vận gồm: Trần Khai Nguyên, Lý Cảnh Hớn, Hứa Hòa Căn, Trịnh Huệ Ái, Trần Khai Hùng, Trần Mỹ Hương, Lâm Liên Hiệp, Lưu Kim Hoa, Quách Thanh, Lý Khanh (Lý Vĩnh Hồng), Hà Đại (Hàn Mai), Châu Thoại Cường, và Lâm Cúc (Bí thư chi bộ tổ in). Trong đó, 2 thành viên là Hứa Hòa Căn và Trịnh Huệ Ái đóng vai cặp vợ chồng đứng tên thuê và sau đó mua lại ngôi nhà. Các thành viên còn lại đóng vai em, cháu của chủ hộ.

Sau khi hoàn tất thủ tục cho ngôi nhà, các thành viên sửa lại nhà và bắt đầu đào hầm. Căn nhà sửa lại mái ngói âm dương, nền nhà lát gạch bông, làm thêm gác gỗ. Công việc đào hầm diễn ra suốt 7 ngày 7 đêm. Khối lượng đất đào lên được dùng ngay để làm vườn hoa.

Về hầm bí mật, kỹ thuật và thiết kế hầm do thành viên Trần Khai Hùng là thợ cơ khí có tay nghề cao, chịu trách nhiệm từ đo đạc, vẽ và chuẩn bị vật liệu. Trong nhà có 3 hầm bí mật dùng để chứa tài liệu, máy in và nơi in ấn.

Hầm lớn rộng 160 cm, dài 220 cm, sâu 120 cm, nắp hầm rộng 40 cm. Phía trên đặt giường để ngụy trang. Mỗi khi xuống hầm, các chiến sĩ giở vạt giường lên, mở nắp hầm rồi xuống hầm. Khi ở dưới hầm chui lên thì đóng nắp hầm lại, dùng bột xi măng rắc vào kẻ gạch, xung quanh cho giống những vết nối nền gạch khác.

2 hầm còn lại gồm hầm giấu máy in, rộng 120 cm, dài 120 cm, sâu 43 cm. Hầm giấu tài liệu rộng 48 cm, dài 120 cm, sâu 47 cm, nằm ở phòng phía ngoài được ngụy trang bằng ván gỗ kê làm giường.

Nhà xưa có hầm bí mật ở Chợ Lớn, nơi in báo thời kháng chiến - Ảnh 5. — Ngôi nhà được chia làm 2 phòng. Mỗi phòng đều có hầm bí mật. Trong hình là 2 hầm bí mật dùng để chứa tài liệu và máy in

Nhà xưa có hầm bí mật ở Chợ Lớn, nơi in báo thời kháng chiến - Ảnh 6. — Căn phòng phía sau cũng là nơi có hầm bí mật thứ 3. Hầm này rộng 160 cm, dài 220 cm, nắp hầm rộng 40 cm, ngụy trang bên trên là chiếc giường gỗ

Nhà xưa có hầm bí mật ở Chợ Lớn, nơi in báo thời kháng chiến - Ảnh 7. — Hầm thứ 3 này dùng để làm nơi soạn bài, xếp chữ, xếp bảng, sau đó chuyển sang phòng phía trước để in ấn

Nhà xưa có hầm bí mật ở Chợ Lớn, nơi in báo thời kháng chiến - Ảnh 8. — Bảng chữ chì, lời kêu gọi của Ủy ban Mặt trận giải phóng miền Nam Việt Nam. Khuôn gỗ cao 5 cm, rộng 43 cm, dài 50 cm.

Nhà xưa có hầm bí mật ở Chợ Lớn, nơi in báo thời kháng chiến - Ảnh 9. — Chiếc bàn và nón của đồng chí Trần Khai Nguyên

Nhà xưa có hầm bí mật ở Chợ Lớn, nơi in báo thời kháng chiến - Ảnh 10. — Cảnh các đồng chí dựng lại cảnh in báo trong thời kỳ kháng chiến

Trong mười năm hoạt động (1965 – 1975), tổ in của Ban Tuyên huấn Hoa vận đã góp phần tích cực vào việc phổ biến các tài liệu, tin tức, báo Công Nhân (từ 1971 đổi tên là báo Giải Phóng), sách, truyền đơn… bằng tiếng Hoa và Việt, tuyên truyền chỉ thị, chủ trương của Đảng đến với các chiến sĩ và đồng bào vùng Sài Gòn – Chợ Lớn và nhiều nơi khác, góp phần vào thắng lợi trong cuộc kháng chiến của quân và dân ta.

Nhà xưa có hầm bí mật ở Chợ Lớn, nơi in báo thời kháng chiến - Ảnh 11. — Dù chưa có tư liệu chính xác về lai lịch cũng như năm xây dựng nhưng ngôi nhà thuộc loại xưa, xây theo kiến trúc người Hoa ở Chợ Lớn trước năm 1965

Nhà xưa có hầm bí mật ở Chợ Lớn, nơi in báo thời kháng chiến - Ảnh 12. — Nhà nằm trong hẻm nhỏ với 1 lối vào duy nhất. Nhà có cửa chính và 2 cửa sổ phía trước

Nhà xưa có hầm bí mật ở Chợ Lớn, nơi in báo thời kháng chiến - Ảnh 13. — Mái nhà sau khi được xây lại cũng theo phong cách thời điểm đó với mái ngói âm dương, chia làm 2 tầng ngói. Mục đích để thông gió cũng như có thêm không gian cho gác lửng

Nhà xưa có hầm bí mật ở Chợ Lớn, nơi in báo thời kháng chiến - Ảnh 14. — Khu vực nhà sau, nơi có các ống thông gió, chiếc lu chứa nước dùng để ngụy trang cho hệ thống thông gió hầm bí mật