Tại Hội thảo tham vấn “Hệ sinh thái chuyển đổi xe điện 2 bánh trên địa bàn TP.HCM” do Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM (HIDS) tổ chức mới đây, đại diện một số ứng dụng gọi xe công nghệ hàng đầu trên thị trường đã viện ra rất nhiều lý do để kêu khó: Khó vốn, khó trạm sạc, khó đáp ứng lộ trình… Nhưng có thể thấy, những khó khăn này đều đã được TP.HCM dự báo trước và tính toán giải pháp từ khi xây dựng Đề án chuyển đổi 400.000 xe máy xăng sang xe điện. Cụ thể, TP dự kiến hỗ trợ lãi suất vay, thu đổi xe cũ, miễn lệ phí đăng ký và hoàn thuế VAT cho mỗi chuyến xe điện nhằm khuyến khích tài xế công nghệ, giao hàng chuyển đổi phương tiện… Nên thay vì than khó để bàn lùi, lẽ ra các ứng dụng gọi xe công nghệ phải là đơn vị tiên phong, tập trung vào bàn các giải pháp làm sao chuyển đổi khả thi nhất, nhanh nhất, mới là hợp lý.
Bởi điều đầu tiên phải khẳng định giao thông xanh là xu hướng tất yếu, khó đến đâu cũng phải làm. Và thực tế, TP.HCM làm rồi. TP đã và đang xanh hóa hàng ngàn xe buýt, taxi và giờ tới xe 2 bánh, tập trung vào nhóm tài xế công nghệ và giao hàng. Nếu cứ khó mà bàn lùi thì đến bao giờ chúng ta mới “xanh” nổi? Thứ hai, ô nhiễm môi trường không chờ đến lúc chúng ta thuận lợi mọi mặt mới tiếp tục gia tăng. Bầu không khí mà người dân TP.HCM hít thở hằng ngày vẫn đang bị đe dọa bởi bụi mịn, trong đó khí thải từ các phương tiện giao thông đóng góp lớn nhất. Thứ ba, chuyển sang xe điện cũng không ít lợi ích chứ không phải chỉ có khó khăn. Khảo sát hơn 400 tài xế của HIDS cho thấy mỗi ngày tài xế đi khoảng 80 – 120 km, chi phí nhiên liệu cho xe xăng khoảng 70.000 -100.000 đồng. Do đặc thù tài xế công nghệ là hoạt động nhiều trong giờ cao điểm, chở nặng, kẹt xe, dừng chờ… nên hao phí nhiên liệu cao hơn mức thông thường, từ ít nhất 20 – 40%. Trong khi xe điện chỉ tiêu tốn khoảng 20.000 đồng. Vì thế trung bình mỗi tháng họ có thể tiết kiệm từ 1 đến 2 triệu đồng nếu chuyển sang sử dụng xe điện. Tất nhiên, lợi ích cao nhất chính là bảo vệ môi trường sống của chính mỗi chúng ta, gia đình chúng ta, con em chúng ta…
Là phương tiện của hàng triệu người dân, sinh kế của hàng triệu người lao động nên các chính sách liên quan đến xe máy luôn được thiết kế hết sức cẩn trọng theo hướng giảm tối đa những tác động và gia tăng tối đa các cơ chế hỗ trợ. Ví dụ để chuyển đổi 400.000 xe máy xăng sang điện, HIDS đã phối hợp Tổ chức Tài chính vi mô CEP và một số ngân hàng thiết kế các gói vay mua xe điện thời hạn 24 – 30 tháng, với mức trả góp tương đương khoản tiết kiệm từ tiền xăng. Song song đó, TP.HCM sẽ vận dụng Nghị quyết 198 để hỗ trợ ít nhất 2% lãi suất cho khoản vay mua xe điện. Nếu lãi suất thương mại ở mức 8%, tài xế chỉ phải trả 6%, phần còn lại được ngân sách chi trả. Chưa kể TP cũng kiến nghị trung ương nhiều chính sách hỗ trợ khác.
Thế nhưng trên thực tế, việc triển khai các chính sách liên quan đến xe máy vẫn luôn bị trì hoãn. Từ đề án hạn chế xe 2 bánh trong nội đô ở 2 TP lớn nhất cả nước nâng lên đặt xuống hàng thập niên bất thành tới kiểm định khí thải với xe gắn máy đang được đề nghị giãn tiến độ và giờ là một phân khúc nhỏ hơn, chuyển xe máy xăng sang điện đối với shipper và tài xế công nghệ cũng muốn lùi lộ trình.
Có lẽ đã đến lúc chúng ta phải kiên quyết “chỉ bàn làm, không bàn lùi” để góp phần thiết kế một tương lai tăng trưởng xanh của VN trong kỷ nguyên mới.