Mỗi ngày bắt đầu một vụ mùa mới, tôi và các bạn cùng trang lứa ra đi từ buổi sớm tinh mơ cho trâu ăn no cỏ trước, để bắt đầu ngày làm việc của các nông phu trong làng. Họ vắt ách vào trâu, tay cầm roi tre, đi những đường cày đầu tiên với tiếng “tắc, rì” (phải, trái) theo chiều dài thửa ruộng. Lúc ấy, bọn trẻ chúng tôi mới ra sông nhảy ùm xuống tắm rửa, rồi ù về nhà ăn bữa sáng. Thỉnh thoảng mới có chén cơm, còn chủ yếu là củ khoai, khúc sắn lót dạ. Lại bày ra đủ thứ trò chơi, đến khi thợ cày mở ách cho trâu, dẫn xuống sông cho tắm mát, chà xát hết bùn lầy rồi cưỡi cho đi ăn cỏ.
Có khi đến sớm hơn một chút, tôi đứng bên bờ ruộng nhìn những đường cày thẳng tắp. Từng mẻ đất bùn lật lên loang loáng, xếp úp vào nhau chạy từ bờ này sang bờ khác. Đôi lúc nghe những người thợ cày khen chê nhau. Rằng, đường cày thẳng thớm đẹp lắm, hoặc chỗ này cày bị đay (cày sót đường, úp đất lấp lên chỗ chưa cày), chỗ kia cày bị lỏi (cày xiên xẹo, nơi xới nơi chưa). Là vì, mỗi thợ cày đều có một người mang cuốc đi theo, gọi là người cuốc góc. Những thửa ruộng thường là hình vuông hay hình chữ nhật, trâu không thể đi sát đường cày vào các góc, thợ cuốc phải xử lý mấy chỗ ấy bằng cách dùng cuốc lật lên, hoặc phải lần bước đi tìm các đường cày bị sót, bị xiên để cuốc xới lại cho kỹ. Việc của thợ cày và thợ cuốc nhịp nhàng lắm, sao cho khi xong buổi cày, thửa ruộng không còn những chỗ “đất sống”. Vì nếu không, đến khi bừa gặp phải đất cứng sẽ bị gãy răng bừa, lúc này thợ bừa sẽ trách tốp thợ cày trước đó. Hoặc nếu bừa lượt đi lượt lại đã xong, vẫn không xé tơi hết đất ở các đường cày dối, thợ cấy sẽ không cắm cây mạ xuống được.
Bài học nhập môn khi đã thành trai tráng vác cày ra ruộng, ba tôi thường khuyên bảo rằng “không được cày đay cày lỏi nghe con”, hoặc “cố gắng đánh trâu đi tắc (vào bên phải) cho sát, để lưỡi cày móc góc được chừng nào hay chừng ấy, người cuốc sẽ được nhẹ nhàng hơn”. Hai bài học vỡ lòng cho buổi đầu tiên, hồi ấy tôi mãi xem như đó là bổn phận… thiêng liêng của người cầm cày!
Rồi khi bước chân vào đời, đến ngày cầm bút. Mỗi khi ngồi trước trang giấy, trước những thao thức lúc đêm về, tôi lại hình dung hàng chữ ấy là những đường cày thuở niên thiếu. Làm sao để viết đúng, viết không có lỗi chính tả cú pháp, viết cho “ngon” để các đồng nghiệp biên tập bớt vất vả. Để khi hoàn thành một bản thảo nộp cho tòa soạn, không bị phê bình khiển trách. Việc trăn trở với từng con chữ để viết ra cho “suôn, đẹp” cũng là cái nghiệp cơ cực của người cầm bút.
Bởi thế dạo ấy, mỗi tuần khi đọc qua mục “người nhặt cỏ” của vài tờ báo, chuyên nhặt những tựa bài đặt không đúng, câu sai chính tả hay trật ngữ pháp… để phê phán, “châm chích”, là biết thêm nhiều thứ. Họ viết dù nhẹ nhàng, nhưng mỗi khi không thấy tên mình hiện diện trên mục ấy, phóng viên cảm thấy nhẹ người. Rồi nghĩ, sao những người ấy “soi” giỏi thế, hoặc kiến giải về mỗi câu, một đoạn thuyết phục thế. Dụng công đọc và chỉ ra cho đồng nghiệp những lỗi viết sai của người cầm bút, đó cũng là văn minh nghề nghiệp, từ thuở nghề báo xuất hiện. Trong quá khứ và hiện tại đã có không ít người nổi tiếng trong lĩnh vực này .
Đôi khi tôi lẩn thẩn nghĩ, những đường cày trên ruộng hay những hàng chữ trên giấy, chẳng khác gì nhau!