Tế bào miễn dịch tấn công nhầm mô mỡ dưới da gây bệnh

Các nốt sần đỏ như u cục khiến anh Quân đau khớp, nhiễm trùng tái phát ở hai chân và tay. Anh đi khám nhưng không tìm được nguyên nhân gây bệnh, dùng kháng sinh và thuốc giảm viêm không bớt.

TS.BS Nguyễn Phúc Tân, chuyên khoa Miễn dịch Lâm sàng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, chỉ định xét nghiệm máu tổng quát, chẩn đoán anh Quân mắc bệnh hồng ban nút – dạng viêm mô mỡ dưới da. Nguyên nhân là do các tế bào miễn dịch tấn công nhầm vào mô mỡ dưới da.

Theo bác sĩ Tân, tế bào miễn dịch vốn đóng vai trò bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn, virus và các tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên, trong trường hợp anh Quân, hệ miễn dịch hoạt động rối loạn, khiến các tế bào miễn dịch nhận diện nhầm mô mỡ là “kẻ thù” nên liên tục tấn công, tìm cách tiêu diệt chính mô lành này. Phản ứng này gây viêm, sưng đau và hình thành các nốt sần đặc trưng trên da. Nếu không phát hiện và điều trị đúng cách, bệnh trở thành mạn tính, gây tổn thương hệ cơ bắp, đau nhức, suy nhược cơ thể.

Tương tự, chị Hồng, 34 tuổi, nổi mề đay, sẩn phù, ngứa nhiều hơn một năm qua. Chị khám ở một số cơ sở y tế được chẩn đoán viêm da tiếp xúc, dị ứng chưa rõ nguyên nhân. Kết quả xét nghiệm chuyên sâu tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh cho thấy chị Hồng mắc mề đay mạn tính tự phát, liên quan đến rối loạn chức năng tế bào mast – loại tế bào miễn dịch.

Các tế bào này nằm ngay dưới da và niêm mạc, hoạt động sai nhịp khiến màng tế bào trở nên “nhạy quá mức” hoặc bị kháng thể tự sinh kích hoạt liên tục qua thụ thể FcεRI. Kết quả là tế bào mast phóng thích histamin, leukotriene và cytokine ngay cả khi không có tác nhân kích thích, làm mạch máu giãn và tăng tính thấm, tạo nên các mảng phù nề, đỏ, ngứa là những nốt mề đay. Tình trạng giải phóng chất trung gian lặp lại khiến mề đay tái phát kéo dài và khó dự đoán.

PGS.TS.BS Hoàng Thị Lâm, Trưởng khoa Miễn dịch Lâm sàng, giải thích hệ miễn dịch bảo vệ cơ thể. Khi hệ miễn dịch mất cân bằng (suy yếu hoặc hoạt động mất kiểm soát) khiến hệ miễn dịch rối loạn, cơ thể có thể phản ứng quá mức với yếu tố vô hại như phấn hoa, thức ăn, thuốc… gây dị ứng, suy giảm miễn dịch, dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, nhiễm khuẩn. Thậm chí, hệ miễn dịch có thể tấn công chính mình, tạo ra hàng loạt bệnh gọi chung là bệnh tự miễn.

Theo phó giáo sư Lâm, tỷ lệ bệnh nhân liên quan đến rối loạn hệ miễn dịch ngày càng gia tăng. Những bệnh lý thường gặp bao gồm lupus ban đỏ hệ thống, vảy nến, viêm khớp dạng thấp, viêm da cơ địa, mề đay mạn tính, xơ cứng bì, rụng tóc từng mảng, viêm mạch IgA… Đây là những bệnh phổ biến, nhưng có thể kéo dài, tái phát từng đợt và ảnh hưởng đến chất lượng sống nếu không điều trị đúng cách.

Việc điều trị rối loạn miễn dịch không phải lúc nào cũng cần duy trì suốt đời. Thời gian điều trị phụ thuộc vào mức độ nặng nhẹ, cơ quan bị ảnh hưởng và khả năng đáp ứng thuốc của từng người. Một số trường hợp có thể ổn định sau vài tháng hoặc vài năm, nhưng với bệnh nhân mạn tính, cần theo dõi và điều trị lâu dài để kiểm soát bệnh và phòng ngừa biến chứng.

Nhờ can thiệp đúng với phác đồ thuốc sinh học kháng IgE, tình trạng của chị Hồng cải thiện rõ rệt sau hai lần tiêm. Sau 6 tháng, các triệu chứng nổi mề đay, sẩn ngứa không còn tái phát dù ngưng dùng thuốc.

Còn anh Quân, bác sĩ chỉ định dùng thuốc ức chế và điều hòa miễn dịch để giảm phản ứng viêm và ngăn hệ miễn dịch tấn công nhầm vào mô lành. Sau ba tháng điều trị đúng hướng, anh có thể đi lại bình thường và trở lại công việc.

Theo bác sĩ Tân, các triệu chứng ban đầu của rối loạn miễn dịch có thể rất mơ hồ như nổi ban, mệt mỏi, sốt nhẹ, đau khớp, phát ban, ngứa kéo dài… nên dễ nhầm lẫn với các bệnh khác. Người bệnh thường chỉ điều trị triệu chứng mà bỏ sót nguyên nhân gốc rễ từ hệ miễn dịch. Các bệnh này thường tiến triển thành từng đợt, nặng dần và có diễn biến phức tạp, khó kiểm soát, kéo dài dai dẳng, nhiễm trùng tái phát. Theo thời gian, chức năng sinh lý của các cơ quan trên cơ thể bị ảnh hưởng, tổn thương mạn tính, hoạt động sống suy giảm, lâu dài có thể dẫn đến tàn phế, trầm cảm, tử vong.

Khi xuất hiện triệu chứng bất thường như ngứa da, nổi , dị ứng kéo dài, mệt mỏi, đau người, thường xuyên tái phát bệnh, điều trị không khỏi…, người bệnh nên đi khám chuyên khoa để tìm nguyên nhân và được tư vấn điều trị phù hợp.

Nguyễn Minh – Minh Hương

*Tên nhân vật đã được thay đổi