Bởi thực tế các giải pháp như sinh trắc học khuôn mặt khi chuyển tiền, không nhấp vào đường link lạ, cảnh giác trước các lời mời chào… chỉ là phần ngọn. Các vụ lừa đảo mất tiền tỉ, tiền triệu gần đây đa số là nạn nhân chủ động chuyển tiền cho kẻ lừa đảo sau khi bị dẫn dụ tin theo. Mà chủ tài khoản chủ động chuyển tiền thì chẳng có giải pháp công nghệ nào có thể ngăn chặn nổi.
Đáng nói, không chỉ bà nội trợ, người già, học sinh – sinh viên mà không ít người kinh doanh sành sỏi cũng sập bẫy. Bởi trình độ của các tội phạm công nghệ cao thì ngay cả chuyên gia trong lĩnh vực này cũng thừa nhận là ngày càng chuyên nghiệp. Các chiêu trò cũng ngày càng tinh vi, càng biến hóa khôn lường, nhất là khi có hỗ trợ của AI (trí tuệ nhân tạo). Chỉ mất cảnh giác trong tích tắc thì người nào cũng có thể trở thành nạn nhân, huống hồ chi người già, trẻ nhỏ.
“Quy trình” thường thấy hiện nay là cơ quan nào bị giả danh thì lên tiếng cảnh báo; thị trường có chiêu trò mới được tung ra cũng ngay lập tức được thông tin rộng rãi. Nhưng điều đó đồng nghĩa là đã có nạn nhân “dính chưởng”, hay nói đúng hơn là giải pháp vẫn chạy theo chứ không ngăn chặn được lừa đảo.
Thế nhưng, tội phạm mạng dù giỏi đến đâu cũng bó tay, nếu họ không có thông tin cá nhân. Đó chính là gốc của vấn đề. Lộ lọt, mua bán dữ liệu cá nhân công khai, tràn lan lâu nay chính là cơ sở để các tội phạm mạng sử dụng gọi điện thoại mạo danh, dẫn dụ nạn nhân vào tròng. Nguy hiểm hơn, tình trạng nhân viên, tổ chức lợi dụng dữ liệu khách hàng để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản cũng ngày càng nhiều. Vì thế, muốn ngăn chặn tận gốc, phải bịt được lỗ hổng này. Đây cũng là vấn đề đã được nói đến rất nhiều lần trong suốt những năm qua nhưng đến nay mới chính thức được luật hóa.
Cụ thể, cuối tuần qua, luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân chính thức được Quốc hội thông qua đã nghiêm cấm mua, bán dữ liệu cá nhân dưới mọi hình thức. Luật cũng quy định mạng xã hội không được yêu cầu cung cấp hình ảnh, video chứa nội dung đầy đủ hoặc một phần giấy tờ tùy thân làm yếu tố xác thực tài khoản; ngân hàng không sử dụng thông tin tín dụng của chủ thể dữ liệu cá nhân để chấm điểm, xếp hạng tín dụng, đánh giá thông tin tín dụng, đánh giá mức độ tín nhiệm về tín dụng của chủ thể dữ liệu cá nhân khi chưa có sự đồng ý. Đi kèm với đó là xử phạt gấp hàng chục lần doanh thu với các hành vi mua bán dữ liệu cá nhân…
Luật đã có, quan trọng giờ là triển khai luật vào cuộc sống để người dân không còn cảnh nơm nớp, vừa ra khỏi ngân hàng thì được gọi mời đầu tư tài chính; vừa mua vé máy bay thì nhận tin nhắn dịch vụ chở khách sân bay… Tất nhiên, song song với ngăn chặn tình trạng thu thập, mua bán dữ liệu cá nhân phải là quản lý và xử lý quyết liệt SIM rác. Bởi SIM rác chính là phương tiện để đối tượng lừa đảo thực hiện các cuộc gọi dọa dẫm, dụ dỗ, mạo danh lừa đảo khiến nạn nhân sập bẫy. Phải “quản” được cái này, kết hợp với luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân thì việc ngăn chặn lừa đảo mạng phát huy hiệu quả tối đa.
Lừa đảo trên không gian mạng không những gây thiệt hại về tiền của mà còn kéo theo nhiều hệ lụy xã hội, biến tướng nhiều dạng, mới nhất là hành vi “bắt cóc online” đòi tiền chuộc, may mắn được Công an TP.HCM giải cứu thành công. Dù vậy điều đó cho thấy hành vi và mức độ của các loại tội phạm này ngày càng manh động và nghiêm trọng. Vì thế, phải làm sạch không gian mạng để bảo vệ người dân trong bối cảnh đất nước đang chuyển đổi sang kỷ nguyên xanh và số.