Nằm giữa lòng TP.HCM sôi động, nơi các cao ốc, trung tâm thương mại ngày càng mọc lên san sát, phường Sài Gòn – địa danh mới trong đơn vị hành chính – vẫn lưu giữ nhiều công trình kiến trúc cổ trăm năm tuổi. Mỗi bức tường, mái ngói, hàng cột uy nghi nơi đây như những trang sử sống động, gợi nhớ về một Sài Gòn xưa cũ đầy hoài niệm.
Nhà hát Thành phố được xây dựng từ cuối thế kỷ 19 theo phong cách kiến trúc Pháp cổ, với những hoa văn, phù điêu chạm trổ công phu, vẫn sừng sững giữa giao lộ Đồng Khởi – Lê Lợi, là điểm nhấn đặc biệt mỗi khi nhắc đến trung tâm TP.HCM.
Trụ sở HĐND – UBND TP.HCM nằm trên đường Lê Thánh Tôn được xây dựng từ năm 1898 đến 1908, khánh thành năm 1909. Trụ sở do kiến trúc sư người Pháp Femand Gardès thiết kế. Dưới thời Pháp thuộc, công trình này có tên là Hôtel de Ville, thường được người dân gọi là Dinh Xã Tây. Đến thời Việt Nam Cộng hòa, tòa nhà được gọi là Tòa Đô Chánh Sài Gòn. Sau năm 1975, nơi đây trở thành trụ sở của HĐND và UBND TP.HCM. Đến năm 2020, Bộ VH-TT-DL đã công nhận công trình này là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia
Ảnh: Phạm Hữu
Khách sạn Continental Sài Gòn tọa lạc trên đường Đồng Khởi, con đường xưa nhất và tấp nập nhất tại trung tâm TP.HCM. Khách sạn được khởi công xây dựng năm 1878 bởi Pierre Cazeau, một nhà sản xuất vật liệu xây dựng người Pháp. Đến năm 1880, khách sạn được chính thức khánh thành và đưa vào hoạt động. Hiện tại, khách sạn đã được 145 năm tuổi
Ảnh: Phạm Hữu
Đối diện khách sạn Continental Sài Gòn là Nhà hát Thành phố, cũng nằm trên đường Đồng Khởi. Khởi công năm 1898 và khánh thành ngày 1.1.1900, đến nay Nhà hát Thành phố đã 125 năm tuổi
Ảnh: Phạm Hữu
Không xa đó, Nhà thờ Đức Bà với 2 ngọn tháp cao vút, mái ngói đỏ đặc trưng, là địa điểm gắn liền với ký ức của nhiều thế hệ người Sài Gòn. Công trình này đã trải qua hàng trăm năm nhưng vẫn giữ nguyên nét kiến trúc Romanesque pha Gothic, thu hút người dân và du khách mỗi ngày.
Ngay đối diện nhà thờ là Bưu điện TP.HCM với cổng hình vòm cong, những ô cửa sổ cao, trần nhà lát gạch, quạt trần lớn… là điểm check-in không thể bỏ qua của khách du lịch. Vào bên trong, không gian như đưa người tham quan ngược thời gian về đầu thế kỷ trước.
Ngoài ra, trụ sở Ngân hàng Nhà nước chi nhánh TP.HCM nằm trên đường Võ Văn Kiệt cũng là một trong những công trình tiêu biểu mang dấu ấn kiến trúc Pháp cổ. Với hàng cột lớn, mặt tiền uy nghi, đây là nơi từng chứng kiến nhiều giai đoạn phát triển kinh tế quan trọng của Sài Gòn xưa.
Chợ Bến Thành nằm giữa các đường Phan Bội Châu – Phan Chu Trinh – Lê Thánh Tôn – công trường Quách Thị Trang thuộc P.Bến Thành, Q.1 cũ. Chợ được xây dựng từ năm 1912 và hoạt động cho đến ngày nay. Từ năm 1975 đến nay chợ đã trải qua 4 lần trùng tu, cải tạo lớn. Chợ hiện nay trở thành biểu tượng của TP.HCM, nơi thu hút nhiều khách du lịch trong nước và quốc tế ghé thăm
Ảnh: Phạm Hữu
Trụ sở Hỏa xa (hiện đang được Tổng công ty đường sắt Việt Nam quản lý) tại số 136 đường Hàm Nghi, là 1 trong 23 công trình kiến trúc nghệ thuật được UBND TP.HCM đưa vào danh mục Di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh TP.HCM, giai đoạn 2016 – 2020. Trụ sở này này được xây dựng vào năm 1914, cùng thời điểm với chợ Bến Thành và mang kiến trúc Pháp với 2 tầng mái ngói đỏ
Ảnh: Phạm Hữu
Tòa nhà Bảo tàng TP.HCM, xưa là dinh Thống đốc Nam Kỳ, tòa án tối cao và thường được gọi là dinh Gia Long vì nằm trên đường cùng tên, do kiến trúc sư người Pháp – Alfred Foulhoux thiết kế. Bảo tàng được xây dựng từ năm 1885 đến năm 1890 theo phong cách kiến trúc Gothique với phần mái lại mang dáng dấp Á đông. Trước khi lập phường Sài Gòn, bảo tàng nằm tại đường Lý Tự Trọng, P.Bến Nghé, Q,1, TP.HCM
Ảnh: Phạm Hữu
Tòa án Nhân dân TP.HCM nằm tại đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa. Trước kia tòa nhà được sử dụng làm Tòa đại hình Sài Gòn, sau đó là Tòa hình sự Sài Gòn, Tòa Thượng thẩm Đông Dương và Tòa Thượng thẩm Nam Kỳ. Dưới thời Việt Nam Cộng hòa, tòa nhà là Tòa Thượng thẩm Sài Gòn, còn được gọi là Pháp đình Sài Gòn. Sau năm 1975, tòa nhà trở thành trụ sở của Tòa án Nhân dân TP.HCM. Tòa nhà này có lịch sử lâu đời, được xây dựng từ năm 1881 – 1885, mang phong cách kiến trúc Pháp
Ảnh: Phạm Hữu
Nhà thờ Đức Bà hiện tọa lạc tại Công trường Công Xã Paris, cạnh HĐND – UBND P.Sài Gòn mới. Nhà thờ Đức Bà được khởi công năm 1877 và hoàn thành sau 3 năm xây dựng, do kiến trúc sư J.Bourad thiết kế. Nhà thờ hiện đang được trùng tu và đã trở thành biểu tượng khi nhắc đến TP.HCM
Ảnh: Phạm Hữu
Bưu điện TP.HCM là một trong những công trình kiến trúc tiêu biểu tại TP.HCM và nằm cạnh Nhà thờ Đức Bà. Bưu điện được xây dựng trong khoảng năm 1886 – 1891. Công trình kiến trúc này mang phong cách phương Tây kết hợp với nét trang trí phương Đông. Hiện tại tòa nhà bưu điện đã 134 năm tuổi
Ảnh: Phạm Hữu
Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM là một công trình kiến trúc cổ nằm ở khu tứ giác với bốn mặt đường Phó Đức Chính – Lê Thị Hồng Gấm – Calmette – Nguyễn Thái Bình. Tòa nhà được ông Hui Bon Hoa (chú Hỏa), xây dựng vào năm 1934. Năm 1987, tòa nhà được dùng làm Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM
Ảnh: Phạm Hữu
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, chi nhánh TP.HCM tại số 8 đường Võ Văn Kiệt là một trong những công trình kiến trúc đặc sắc của TP.HCM. Được xây dựng năm 1929 – 1930, ban đầu đây là chi nhánh Ngân hàng Đông Dương tại Sài Gòn. Năm 1955, nơi đây trở thành Ngân hàng Quốc gia Việt Nam và hoạt động cho đến 30.4.1975. Từ năm 1976 đến nay là trụ sở Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chi nhánh TP.HCM
Ảnh: Phạm Hữu
Cột cờ Thủ Ngữ hiện nằm tại bến Bạch Đằng, đường Tôn Đức Thắng, dưới chân cầu Khánh Hội. Cột cờ này được xây dựng vào tháng 10.1865 trên nền cũ của dinh quan thủ ngự chuyên chăm lo về thương chính của nhà Nguyễn. Phần chân cột cờ có kiến trúc độc đáo hình ngôi sao tám cánh như mặt bằng thành Gia Định xưa (thành Bát quái) gồm 3 tầng giật cấp. Thủ Ngữ có ý nghĩa là điểm giữ của cảng. Cột cờ Thủ Ngữ được xếp hạng di tích lịch sử cấp thành phố vào tháng 5.2016
Ảnh: Phạm Hữu
Trụ sở Chi cục Hải quan khu vực II tại số 2 đường Hàm Nghi là di tích cấp thành phố. Công trình được xây dựng trong khoảng năm 1885 – 1887 trước đây tên gọi là Hôtel des Douanes do kiến trúc sư nổi tiếng người Pháp Alfred Foulhoux xây. Trước kia, nơi này được chính quyền Pháp xây dựng thành sở Thuế và Hải quan sau khi mua lại tòa nhà gạch ba tầng từ Wang Tai, người Quảng Đông, tay buôn thuốc phiện độc quyền ở Nam Kỳ
Ảnh: Phạm Hữu