NDAChain là blockchain Layer 1 của Việt Nam, được giới thiệu bởi Trung tâm Dữ liệu Quốc gia vào đầu năm 2025. NDAChain ra đời trong bối cảnh Việt Nam đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số. Nhu cầu về một hệ thống định danh số an toàn, có khả năng mở rộng và bảo vệ quyền riêng tư ngày càng trở nên cấp thiết. NDAChain kỳ vọng trở thành hạ tầng nền móng của quốc gia số, giúp bằng giữa mức độ tin tưởng của người dùng, quyền riêng tư, khả năng mở rộng và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế.
Việc phát triển một hạ tầng blockchain quốc gia cho thấy sự nhạy bén của Việt Nam khi các quốc gia tiên tiến trên thế giới bắt đầu có những nền tảng blockchain riêng như BSN của Trung Quốc, EBSI của EU. Hàn Quốc, UAE cũng đang thử nghiệm DID (Định danh số) quốc gia.
Khác biệt quan trọng của NDAChain
Không giống các blockchain tư nhân hoặc quốc tế, NDAChain được thiết kế để phù hợp với điều kiện quản lý của Việt Nam. Bằng cách tích hợp mạng blockchain được kiểm soát (permissioned blockchain) với cơ sở dữ liệu quốc gia đã được xác minh, NDAChain đảm bảo tính pháp lý, khả năng mở rộng và tích hợp sâu với các nền tảng số khác trong hệ sinh thái chính phủ điện tử và kinh tế số.
Trong cấu trúc đặc biệt này, hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia là nguồn thông tin chính. Vai trò của blockchain là thực hiện các hoạt động định danh an toàn, phi tập trung. Công dân sẽ chủ động quản lý thông tin cá nhân qua ví định danh phi tập trung (DID Wallet).
Sơ đồ kiến trúc hệ thống chi tiết của NDAChain
ẢNH: KHƯƠNG NHA
Thay vì dùng cơ chế đồng thuận phổ biến như PoW (Proof of Work – Bằng chứng công việc), PoS (Proof of Stake – Bằng chứng cổ phần) hay DPoS (Delegated PoS – Bằng chứng cổ phần được ủy quyền), NDAChain dùng cơ chế đồng thuận PoA (Proof of Authority – Bằng chứng quyền hạn). Ưu điểm của PoA là cho phép quản lý tập hợp các nút xác thực, phù hợp với bối cảnh hiện tại trong khi tiết kiệm năng lượng hơn, độ trễ thấp và thông lượng cao hơn.
Hiện tại, ADNChain được thiết kế với 49 node (nút xác thực), được tuyển chọn theo các chí nghiêm ngặt để đảm bảo tính bảo mật, độ tin cậy và chủ quyền dữ liệu. Các node giới hạn ở những tổ chức có vai trò quan trọng trong hệ thống quốc gia, gồm: Các bộ, ban, ngành; Đại diện các tỉnh thành; Các tập đoàn nhà nước hoặc doanh nghiệp tư nhân có tầm ảnh hưởng. Thiết kế này tạo thành mô hình liên kết công – tư hiệu quả, bền vững và minh bạch. Trong đó, Trung tâm Dữ liệu Quốc gia đóng vai trò nút xác thực gốc, giữ 35% quyền phủ quyết.
Đặc biệt, NDAChain không lưu trữ dữ liệu định danh cá nhân trên blockchain, chỉ lưu các băm mã hóa (hash) của dữ liệu. Đây là khác biệt lớn với các blockchain mở, vốn cho phép bất kỳ ai xem được dữ liệu giao dịch dù đã mã hóa. Kết hợp giao thức ZKP (Zero-Knowledge-Proof – Bằng chứng không tri thức), người dùng có thể chứng minh danh tính mà không thông tin nào về dữ liệu gốc được tiết lộ. Việc này giúp tránh rò rỉ dữ liệu nhạy cảm, đồng thời vẫn đảm bảo tính toàn vẹn và không thể chối bỏ của thông tin.
Ứng dụng thực tế của NDAChain
Ứng dụng đầu tiên của NDAChain là hệ thống định danh phi tập trung lai (Hybrid DID). Trong cuộc cách mạng số, dữ liệu là tài sản cốt lõi, định danh số là nền móng cho mọi hoạt động giao dịch, xác thực, cung cấp dịch vụ công và vận hành chính phủ điện tử. Tuy nhiên hạ tầng định danh tập trung hiện nay tồn tại một số rủi ro về bảo mật, khả năng mở rộng và tính tương thích toàn cầu.
Mô hình Hybrid DID của NDAChain có thể giải quyết những hạn chế này, cho phép công dân có thể sử dụng ví định danh (DID Wallet) để tự chia sẻ thông tin với các cơ quan, tổ chức mà không tiết lộ toàn bộ dữ liệu gốc, thông qua giao thức ZKP. Các dịch vụ công trực tuyến, tài chính và ngân hàng, y tế và bảo hiểm sẽ là những lĩnh vực có thể áp dụng ngay Hybrid DID để rút ngắn các thủ tục, tăng khả năng tiếp cận các nguồn lực xã hội như vay vốn, bảo hiểm số, chăm sóc sức khỏe.
Tiếp đến nền tảng blockchain quốc gia có thể giải quyết vấn nạn hàng giả bằng cách gắn định danh số (DID) cho từng sản phẩm, ghi lại toàn bộ hành trình từ sản xuất, vận chuyển đến phân phối. Mỗi khối dữ liệu được gắn thời gian, bảo mật bằng mã hóa, và một khi đã ghi vào chuỗi, không thể chỉnh sửa hay xóa bỏ mà không để lại dấu vết. Ứng dụng thực tế của DID là cấp chứng chỉ số có thể xác minh (Verifiable Credential). Sinh viên, người lao động có thể chia sẻ với nhà tuyển dụng mà không cần bản giấy, ngăn chặn hoàn toàn việc giả mạo bằng cấp.
Trong lĩnh vực truy xuất nguồn gốc, blockchain giúp theo dõi toàn bộ vòng đời của sản phẩm, từ nguyên liệu, sản xuất, vận chuyển, đến tay người tiêu dùng mà không ai có thể can thiệp để “bẻ cong sự thật”. Người dân chỉ cần một thao tác quét mã là có thể tra cứu ngay thông tin, thay vì phải nghi ngờ hay phán đoán.
Ngoài chống hàng giả, blockchain quốc gia còn giải quyết các vấn đề xã hội khác như gian lận tài chính, buôn lậu và quản lý hành chính kém hiệu quả. Ví dụ, trong quản lý thuế, blockchain có thể minh bạch hóa giao dịch, giảm thất thoát ngân sách. Trong lĩnh vực giáo dục, nó giúp xác thực bằng cấp, ngăn chặn nạn bằng giả. Tính phi tập trung của blockchain đảm bảo rằng không một cá nhân hay tổ chức nào có thể thao túng dữ liệu, từ đó củng cố niềm tin của xã hội.
Theo Cáo bạch (White Paper), NDAChain có thể thực hiện 1.200 – 3.600 giao dịch mỗi giây. Blockchain quốc gia của Việt Nam đang hướng tới khả năng tương tác với các nền tảng định danh quốc tế theo chuẩn W3C, nhằm mở rộng khả năng xác thực xuyên biên giới.
Trong quý 2/2025, nền tảng sẽ triển khai thêm các ứng dụng quản lý dữ liệu công dân và doanh nghiệp như NDA DID và NDA Key, nâng cấp hạ tầng, tích hợp nút xác thực gốc, mở rộng các nút xác thực, đào tạo và hợp tác quốc tế, hướng tới hệ sinh thái dữ liệu bền vững. Nếu triển khai thành công, đây có thể là mô hình mẫu để các quốc gia khác tham khảo trong hành trình xây dựng nền tảng số công dân số.