Vành đai 4 sẽ đột phá toàn Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam

Tháo “điểm nghẽn” vùng kinh tế trọng điểm quốc gia

Quốc hội vừa bấm nút phê duyệt chủ trương đầu tư dự án Vành đai 4 TP.HCM ngay trước thềm các địa phương chính thức vận hành trong một bản thể mới sau sáp nhập, tạo bước chuyển lớn cho hạ tầng giao thông của TP.HCM.

Ảnh: Sở Xây dựng

Theo quy hoạch, đường Vành đai 4 có chiều dài gần 208 km đi qua 5 tỉnh, thành (cũ) gồm TP.HCM, Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa-Vũng Tàu và Long An. Trong đó, đoạn Vành đai 4 đi qua TP.HCM (cũ) có chiều dài ngắn nhất, chỉ 17 km. Thế nhưng sau khi sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu, tuyến Vành đai 4 đoạn qua TP.HCM đã được gộp lại thành gần 83 km, trở thành đoạn dài nhất toàn tuyến. Trong bối cảnh mới, Vành đai 4 không chỉ là tuyến cao tốc liên vùng mà còn trở thành con đường huyết mạch kết nối 3 trục kinh tế năng động hàng đầu cả nước, đưa TP.HCM trở thành một siêu đô thị tầm quốc tế.

Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn, chuyên gia quy hoạch đô thị, nhận xét: Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam được xem là “đầu tàu” kinh tế của cả nước. Đáng nói, vùng đô thị TP.HCM mặc dù đã được hình thành từ rất lâu nhưng hệ thống giao thông chưa hoàn chỉnh, thiếu đồng bộ. Trong bối cảnh đó, việc đầu tư đường Vành đai 4 sẽ giúp kết nối các tuyến cao tốc hướng tâm, hoàn chỉnh mạng lưới cao tốc kết nối TP.HCM với các tỉnh trong vùng. Đồng thời, Vành đai 4 cũng góp phần giải tỏa các luồng xe quá cảnh, giảm tải các tuyến đường nội đô và cải thiện tình trạng giao thông nội thành, nội tỉnh.

Cụ thể, người dân từ phía tây TP khu vực Củ Chi, Hóc Môn khi tới sân bay Long Thành trong tương lai có thể đi thẳng qua Vành đai 4 thay vì xuyên qua khu vực trung tâm đông đúc, chật chội. Tuyến đường có thể xa hơn nhưng tốc độ di chuyển sẽ nhanh hơn, tiêu hao năng lượng của phương tiện thấp hơn.

Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn phân tích: Trước đây TP định hướng là đô thị đa trung tâm gồm 1 đô thị nội thành và 5 đô thị vệ tinh. Sau sáp nhập, TP.HCM và Bình Dương, Bà Rịa-Vũng Tàu sẽ trở thành 3 cực phát triển quan trọng và Vành đai 4 sẽ nằm trong trục hạ tầng chiến lược quan trọng kết nối 3 cực này. Việc tăng hiệu quả kết nối các cực phát triển mới của TP.HCM với sân bay Long Thành, sân bay lớn nhất cả nước và cụm cảng Cái Mép – Thị Vải – Cần Giờ sẽ tạo bước đột phá về logistics. Từ đó tăng hiệu quả hàng hóa xuất nhập khẩu, đồng thời kéo theo các khu đô thị dọc tuyến phát triển theo mô hình TOD. Lúc này, các khu đô thị tuyến Bình Dương, Thủ Đức, Nhơn Trạch kéo xuống Vũng Tàu sẽ là tuyến đô thị tiềm năng của tương lai, rất hấp dẫn.

“Không chỉ nhu cầu vận tải hàng hóa mà nhu cầu du lịch, nghỉ dưỡng của người dân TP.HCM mới cũng sẽ được mở rộng. Tuyến Vành đai 4 cùng hệ thống đường Vành đai, trục giao thông hướng tâm, cao tốc nếu được hoàn chỉnh trong 5 năm tới sẽ gỡ điểm nghẽn liên kết cho toàn Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, giải quyết hết nhu cầu giao thương, vận chuyển hàng hóa, du lịch… cho TP.HCM và vùng kinh tế trong hình hài mới, tạo sức bật lớn về kinh tế trong giai đoạn mới”, kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn đánh giá.

Nối dài Vành đai 4 tới cụm cảng Cái Mép – Thị Vải – Cần Giờ ?

PGS-TS Vũ Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu GTVT Việt Đức, Trường ĐH Việt Đức (TP.HCM), khẳng định việc xây dựng Vành đai 4 TP.HCM là rất quan trọng và cấp bách, bởi tuyến đường này mang rất nhiều “trọng trách”.

Ảnh: T.N

Thứ nhất, chức năng chính của các tuyến vành đai ngoài như Vành đai 4 là kết nối các khu kinh tế, trung tâm công nghiệp, TP vệ tinh, các cảng biển/cảng hàng không và các trung tâm logistics lớn mà không cần phải thông qua khu vực trung tâm. Chức năng thứ 2 là tạo lớp mới để phát triển mở rộng vùng theo các hướng, kết nối thúc đẩy phát triển các khu công nghiệp, các tiểu trung tâm thương mại, tiểu trung tâm logistics dọc vành đai ngoài, tránh phát triển tràn lan theo kiểu vết dầu loang. Điều này hoàn toàn cần thiết trong bối cảnh TP.HCM sau sáp nhập đang chuyển mình thành mô hình đa trung tâm – đa cực kết hợp các trung tâm thứ cấp với không gian địa lý và quy mô dân số được mở rộng thêm rất lớn. Chức năng thứ ba của Vành đai 4 là chuyển bớt một phần lưu lượng xe tải và xe đường dài ra khỏi các đường vành đai trong (từ Vành đai 3 trở vào). Mô phỏng của nhóm nghiên cứu từ Trung tâm nghiên cứu GTVT Việt Đức cho thấy đường Vành đai 3 sẽ nhanh chóng mãn tải và trở nên ùn tắc chỉ sau vài năm đưa vào khai thác. Do đó, Vành đai 4 cần được triển khai nhanh chóng để kịp giảm tải cho Vành đai 3.

Dù vậy PGS-TS Vũ Anh Tuấn băn khoăn Vành đai 4 không khép kín, bỏ qua khu vực quan trọng nhất là cụm cảng Cái Mép – Thị Vải và Cần Giờ. Khoảng trống này hạn chế rất nhiều tiềm năng phát triển của cơ sở hạ tầng cảng biển, cảng trung chuyển phía nam của TP, ảnh hưởng đến mục tiêu kết nối các cảng biển của TP.HCM mới với toàn bộ khu vực Đông Nam bộ và Tây Nam bộ. Mặt khác, nhu cầu vận chuyển hàng hóa phía tây và tây bắc của TP.HCM đưa tới cảng biển quốc tế và ngược lại rất lớn. Việc Vành đai 4 bỏ qua cực phát triển kinh tế biển phía nam sẽ vô hình trung tạo áp lực ngược lại rất lớn cho hạ tầng Vành đai 3 đoạn kết nối giữa 2 tuyến cao tốc TP.HCM – Trung Lương và TP.HCM – Long Thành – Dầu Giây.

“Tôi cho rằng cần nghiên cứu kéo dài nhánh phía đông nam đường Vành đai 4 nối vào cụm cảng Cái Mép – Thị Vải và Cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ; nhánh phía tây nam kéo dài nối vào cụm cảng Hiệp Phước. Đây là 2 trung tâm logistics, kinh tế biển của vùng. Việc kết nối sẽ nâng cao hiệu quả đầu tư và làm bật tiềm năng phát triển của toàn bộ khu vực dọc Vành đai 4”, PGS-TS Vũ Anh Tuấn đề xuất.

Đồng quan điểm, kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn nhấn mạnh trong bối cảnh sáp nhập, Vành đai 4 càng cần phải phát huy tối đa năng lực kết nối, phải kết nối được những hạ tầng trọng điểm, khu vực trọng điểm được xác định là xung lực đột phá mới.