Bóng đá Argentina và tín hiệu xấu từ FIFA Club World Cup

Khi Boca Juniors rồi River Plae phải lên máy bay về Buenos Aires ngay từ vòng bảng, ấn tượng lớn nhất của họ với FIFA Club World Cup 2025 chính là những sắc màu mà các CĐV hai đội mang đến trên khán đài, chứ không phải bóng đá. Mọi sân đấu mà Boca và River góp mặt tại vòng bảng đều được các fan Argentina biến thành điểm hành hương bóng đá tập thể.

Còn về chất lượng bóng đá mà các đại diện Argentina mang đến, bình luận của cây bút uy tín Jack Lang trên New York Times sau trận River thua Inter Milan 0-2 hôm 26/6 có thể tóm lược tất cả: “Một thứ bóng đá xấu xí”. Khi hy vọng lật ngược tình thế trước Inter dần cạn, River chọn cách chơi như muốn “đốt cháy tất cả”, với đỉnh điểm là tấm thẻ đỏ cho Gonzalo Montiel vì mất kiểm soát. Khi tan trận, Marcos Acuna còn đuổi theo Denzel Dumfries vào tận phòng thay đồ Inter.

River và Boca có tổng cộng 10 lần vô địch Copa Libertadores – giải đấu tương đương Champions League của châu Âu. Nhìn sang Brazil – nền bóng đá lớn nhất còn lại ở Nam Mỹ, không có đại diện nào của xứ sở samba sở hữu quá ba danh hiệu này. Nhưng tại FIFA Club World Cup, trong khi hai ông lớn Argentina sớm bật bãi, cả bốn đại diện Brazil đều đi tiếp vào vòng 1/8, với hai trong số đó vào tứ kết, và Fluminense đã góp mặt ở bán kết.

Sự tương phản này cũng thể hiện rõ việc bóng đá Argentina cấp CLB gần đây sống mòn nhờ hào quang quá khứ. Kể từ sau lần River đoạt Copa Libertadores 2018, nhà vô địch sân chơi này 6 năm gần nhất đều đến từ Brazil, gồm Flamengo, Palmeiras, Fluminense và Botafogo. Đặc biệt hơn, có tới 4 trận chung kết của giải đấu là cuộc chiến nội bộ Brazil.

Chỉ trích của Tổng thống Argentina

Ngay sau khi River thua Inter, Tổng thống Argentina Javier Milei lên tiếng chỉ trích cách quản lý của Claudio Tapia, Chủ tịch LĐBĐ Argentina (AFA). Nội dung được chia sẻ là việc cả bốn đại diện Brazil – hoạt động dựa trên mô hình Công ty Cổ phần Thể thao (SAD) – đều đi tiếp, còn River và Boca – vận hành trên cơ chế Hiệp hội Dân sự truyền thống – bị loại từ vòng bảng.

“Giải VĐQG của chúng ta quá yếu kém khi có tới 30 đội, thiếu sức cạnh tranh, không có SAD, không có động lực. Mô hình này không xứng với lượng người hâm mộ tuyệt vời của Argentina, những người lấp đầy các khán đài trên khắp thế giới. Tôi nhấn mạnh, Tapia và vòng tròn nhỏ bé của ông ta đang làm hại bóng đá Argentina”, Tổng thống Milei viết trên Instagram.

Tuy nhiên, trong số 4 đội Brazil vào vòng 1/8 FIFA Club World Cup, chỉ Botafogo thực sự hoạt động theo mô hình SAD, mô hình mà Tổng thống Milei ủng hộ và đang cố gắng áp dụng cho bóng đá Argentina. Flamengo, Palmeiras và Fluminense vẫn duy trì cơ chế Hiệp hội Dân sự, cũng là mô hình duy nhất được AFA chấp nhận đến nay.

Bản thân Botafogo cùng mô hình của CLB này cũng đang lung lay. Chủ sở hữu CLB là doanh nhân người Mỹ John Textor và ông này còn đang sở hữu cổ phần đa số ở Lyon, đội vừa bị Cơ quan Quản lý Tài chính Bóng đá Pháp vì tài chính không đảm bảo, với khoản nợ khoảng nửa tỷ USD.

Textor từng bị FIFA kết án vì không trả đồng nào trong 21 triệu USD cam kết cho CLB Atlanta United để mua cầu thủ người Argentina là Thiago Almada. Sau nửa năm thi đấu ở Brazil, cầu thủ từng vô địch World Cup 2022 đã chuyển sang Pháp và hiện khoác áo chính Lyon. Chưa hết, ông trùm người Mỹ còn dùng 23 triệu USD tiền thưởng vô địch Copa Libertadores 2024 của Botafogo để giảm bớt khó khăn tài chính cho Lyon, thay vì tái đầu tư vào Botafogo.

Chỉ trích bóng đá Argentina dựa trên việc River và Boca bị loại ở vòng bảng FIFA Club World Cup, hoặc xem sự kiện này như thước đo khủng hoảng, là chưa thuyết phục. Nếu không tính Copa Libertadores, các CLB nhỏ của Argentina vẫn biết cách làm nên bất ngờ ở Copa Sudamericana – sân chơi tương đương Europa League của châu Âu, như Racing Club vô địch năm ngoái. Và tất nhiên, còn đó đội tuyển Argentina đang là ĐKVĐ thế giới và cả Nam Mỹ.

Thực tế, hệ sinh thái bóng đá Argentina khác xa Brazil. Điều này ảnh hưởng đến khả năng tăng cường lực lượng, thu hút cầu thủ giỏi và giữ chân các tài năng trẻ trong đội hình. Argentina có khoảng 45,5 triệu dân, trong khi Brazil có 211 triệu, tức là thị trường lớn gấp gần 5 lần.

Khác biệt này thể hiện qua số tiền các CLB Brazil nhận từ bản quyền truyền hình, tiền thưởng từ giải VĐQG Brasileirao và Cup Quốc gia Brazil, sức hấp dẫn trong mắt các nhà tài trợ, cũng như khối lượng mua bán trên thị trường chuyển nhượng. Ngoài ra, Brazil còn có các giải vô địch bang đầu mùa, mang lại nguồn doanh thu tiền mặt cho các CLB. Ngược lại, Argentina không có điều này.

Bản quyền truyền hình

Sau thất bại của River và Boca tại Mỹ, báo Argentina Ole nhận xét: “Chúng ta đang chơi thứ bóng đá nghèo nàn. Đó là lý do cả 4 đội Brazil đều vượt qua, còn chúng ta thì không. Một trong những nguyên nhân? Họ có hơn 2 tỷ USD doanh thu chia cho 20 đội. Chúng ta chỉ có 1,4 tỷ USD… chia cho 30 đội”.

Tính trung bình theo con số trên, mỗi đội ở Brasileirao nhận 100 triệu USD, trong khi mỗi đội ở giải VĐQG Argentina chỉ nhận 46 triệu USD. Hợp đồng truyền hình của Brasileirao đã thay đổi trong mùa này, với hai công ty là Libra và LFU cùng mua bản quyền phát sóng, thay vì chỉ có Globo như trước. Tổng doanh thu bản quyền đạt 526 triệu USD và chia cho 20 đội.

Ở Argentina, giá trị bản quyền truyền hình bóng đá gần như là bí mật quốc gia. Nhưng theo tờ Clarin, tổng giá trị gói hợp đồng chỉ khoảng 125 triệu USD, và chia cho 30 đội. Với các CLB như River hay Boca, phần doanh thu này rõ ràng không đáng kể.

Stefano Di Carlo, CEO River Plate và hiện là ứng viên tranh ghế Chủ tịch, từng khẳng định: “Doanh thu bản quyền truyền hình có lẽ là thấp nhất, tương đương với các môn thể thao giải trí và trường học của CLB. Hiện tại, chúng tôi nhận khoảng 5 triệu USD mỗi năm từ truyền hình, trong khi tiền vé và phí hội viên mang về 100 triệu USD, bên cạnh 50 triệu từ các hoạt động marketing”.

Theo Di Carlo, cách kinh doanh bản quyền truyền hình hiện nay rất bất lợi cho River. “Trong khi giá trị gói bản quyền bóng đá Argentina không thua xa Tây Ban Nha, nhưng Atletico Madrid nhận 200 triệu USD, còn River chỉ được 5 triệu. Ngành kinh doanh này cần được xem xét lại toàn diện giữa khu vực tư nhân, AFA và các CLB. Hiện tại, River không thể cạnh tranh với thế giới vì cách tính tồi tệ của gói bản quyền truyền hình”, nhà quản lý này nói.

Một cựu lãnh đạo bóng đá Argentina, trong cuộc trò chuyện không chính thức, thừa nhận với tờ La Nacion như sau: “Vấn đề của nền bóng đá chúng ta là có tới 30 đội, chứ không phải mô hình công ty cổ phần”.

Giá trị tiền thưởng

Chênh lệch giữa bóng đá Argentina và Brazil còn thể hiện qua các khoản tiền thưởng dành cho nhà vô địch. Trường hợp của Platense, đội vô địch giai đoạn lượt về – Clausura – gần đây ở giải VĐQG Argentina, là ví dụ.

Thông báo từ Hiệp hội Bóng đá Nhà nghề Argentina viết: “Đội vô địch nhận 70% doanh thu từ trận chung kết, và cầu thủ hay nhất trận đó được thưởng tiền mặt”. Chủ tịch Platense, ông Sebastian Ordonez, từng tự hào khoe tấm séc 500.000 USD mà CLB nhận được từ LĐBĐ Nam Mỹ. Trong khi, AFA chưa bao giờ chi trả tiền thưởng cho các đội vô địch.

Dù vị trí cuối cùng trên bảng điểm có ảnh hưởng đến khoản tiền mà các đội nhận được từ bản quyền truyền hình, việc vô địch ở Argentina mang lại giá trị tài chính thấp hơn nhiều so với ở Brazil. Botafogo, nhà vô địch gần nhất của Brasileirao, nhận 8,7 triệu USD.

Tình trạng tương tự cũng diễn ra ở Cup Quốc gia Argentina, giải đấu tương đương với Cup Quốc gia Brazil. Tại giải đấu mang tính toàn quốc nhất của bóng đá Argentina, tiền thưởng do nhà tài trợ là công ty Torneos chi trả. Chưa có số liệu chính thức của mùa 2024-2025, nhưng nếu nhìn vào mùa trước, khi Central Cordoba de Santiago del Estero vô địch, con số là thấp kinh ngạc.

Khi đó, Central chỉ nhận được 69.473.774 peso, tương đương 58.103 USD theo tỷ giá hiện tại, nhờ thắng Velez Sarsfield trong trận chung kết. Theo cơ cấu giải thưởng thống nhất với AFA, nên tiền thưởng cho đội đoạt Cup Quốc gia Argentina 2024-2025 sẽ không khác, nhưng sẽ được điều chỉnh một chút theo lạm phát tích lũy.

Trong khi đó, ở Brazil, một số đội thậm chí buông giải VĐQG để dồn sức cho Cup Quốc gia, vì lợi ích tài chính quá hấp dẫn. Nhà vô địch sân chơi này nhận tới 14 triệu USD. Tổng cộng, chỉ riêng các danh hiệu từ giải VĐQG và Cup Quốc Gia đã mang về hơn 22 triệu USD tiền thưởng cho các đội bóng Brazil.

Ít hấp dẫn nhà tài trợ

Trong 4 nguồn thu quan trọng nhất của các CLB bóng đá, gồm bản quyền truyền hình, doanh thu từ trận đấu, doanh thu thương mại và các khoản khác, khía cạnh thương mại, chủ yếu là đến từ tài trợ, đóng vai trò then chốt. Và ở mặt này, bóng đá Argentina cũng đang “hít khói” Brazil.

Tháng 4 vừa qua, River Plate công bố hợp đồng tài trợ chính mới với Betano, logo của đơn vị này xuất hiện trên áo đấu đội bóng và thỏa thuận kéo dài đến giữa năm 2027. Đổi lại, CLB này nhận về 6 triệu USD mỗi năm. Dù con số này tăng 80% so với hợp đồng trước đó, nó vẫn thấp hơn đáng kể so với mức tài trợ mà ít nhất một nửa các đội tại giải VĐQG Brazil đang nhận.

Boca cũng chỉ nhận khoảng 7,3 triệu USD mỗi năm từ nhà tài trợ Betsson. Còn với Racing, nhà vô địch Copa Sudamericana và Recopa gần đây, con số khiêm tốn hơn nhiều: khoảng 2,2 triệu USD mỗi năm cũng từ Betsson.

Tại Brazil, các khoản tài trợ chính có giá trị cao vượt trội, nhờ thị trường phát triển mạnh, sự bùng nổ của các đơn vị cá cược và quá trình chuyên nghiệp hóa quản lý các CLB. Flamengo dẫn đầu với hợp đồng 21,1 triệu USD mỗi năm từ Pixbet, con số lớn nhất Brazil. Corinthians, với nhà tài trợ Esportes da Sorte, nhận khoảng 19 triệu USD, còn Palmeiras thu về xấp xỉ 18,3 triệu USD từ Sportingbet. Chỉ riêng ba hợp đồng lớn nhất tại Brazil đã vượt xa tổng số tiền tài trợ của các ông lớn Argentina cộng lại.

“Đây là minh chứng cho sức mạnh của thị trường Brazil. Tôi tin nó lớn gấp 5 lần Argentina, điều này tất yếu phản ánh vào giá trị tài trợ”, Rene Salviano, CEO của Heatmap và chuyên gia về marketing thể thao, nhận định trên tờ InfoMoney của Brazil.

Trên bảng thứ bậc về doanh thu tài trợ, River và Boca chỉ tương đương với các đội bóng đang lên như Fortaleza hay Bahia của Brazil, dù tầm ảnh hưởng của hai gã khổng lồ Argentina là rất lớn, đặc biệt tại thị trường châu Âu. Gremio và Internacional, hai đội bóng lớn khác của Brazil, cũng nhận được 9 triệu USD mỗi năm từ nhà tài trợ, vượt xa các CLB láng giềng Argentina.

Theo Alexandre Godoy, Trưởng phòng Tài trợ và Quảng cáo của Internacional, việc hợp pháp hóa cá cược gần đây tại Brazil đã góp phần thúc đẩy sự tăng trưởng này. “Quy định pháp lý mang lại sự an toàn, trách nhiệm xã hội và minh bạch cho các bên liên quan, từ đó nâng cao giá trị thương hiệu của các CLB”, ông chia sẻ với InfoMoney.

Fabio Wolff, Giám đốc Điều hành Công ty tiếp thị thể thao Wolff Sports, lý giải chênh lệch này còn đến từ tình hình kinh tế của hai quốc gia. “Khác biệt về giá trị tài trợ hiện nay xuất phát từ mức đầu tư lớn hơn của các nhà cái tại Brazil, cùng với quy mô dân số và thu nhập bình quân cao hơn”, ông nói.

Sport Recife, đội bóng vừa thăng hạng lên giải VĐQG Brazil, cũng vừa ký hợp đồng tài trợ lớn nhất trong lịch sử với giá trị cố định gần 5,5 triệu USD mỗi năm, có thể lên tới gần 13 triệu USD nếu đạt được các mục tiêu. Dù con số cố định thấp hơn River và Boca, theo Eduardo Arruda, Phó chủ tịch phụ trách marketing của Recife, đây là mức ấn tượng với một đội mới lên hạng.

“Sự gia tăng giá trị tài trợ tại Brazil không chỉ liên quan đến yếu tố kinh tế hay kỹ thuật, mà còn đến từ việc tái cơ cấu các CLB, chuyển đổi thành công ty cổ phần thể thao, hiện đại hóa SVĐ và trung tâm huấn luyện. Điều này mang lại sự an tâm cho các nhà tài trợ”, ông nhấn mạnh.

Thiago Freitas, Giám đốc Vận hành của công ty đại diện và quản lý cầu thủ Roc Nation Sports tại Brazil, cho rằng yếu tố văn hóa cũng đóng vai trò quan trọng. “Tỷ lệ thu nhập mà người Brazil sẵn sàng chi cho cá cược thể thao và trò chơi may rủi vượt xa bất kỳ quốc gia nào khác trên thế giới”, vị này nói.

Sức nặng từ chuyển nhượng

Có một quy tắc ngầm trong giới chuyển nhượng – một tài năng trẻ ở Brazil có giá trị cao hơn hàng triệu USD so với ở Argentina – đến nay vẫn đúng. Tuy nhiên, mùa này xuất hiện một ngoại lệ đáng chú ý: Franco Mastantuono. Cầu thủ trẻ này đã trở thành vụ chuyển nhượng đắt giá nhất trong lịch sử bóng đá Argentina khi Real Madrid chi khoảng 53 triệu USD để chiêu mộ.

Theo số liệu từ Transfermarkt, trong tháng 6 này, các CLB Brazil đã bán 34 cầu thủ với tổng giá trị khoảng 88 triệu USD. Trong khi đó, các đội bóng Argentina dù chuyển nhượng tới 69 cầu thủ, nhưng chỉ thu về 83 triệu USD. Riêng thương vụ Mastantuono đã chiếm tới 63,3% tổng giá trị chuyển nhượng của bóng đá Argentina. Nhưng dù nổi bật, giá trị của Mastantuono không phản ánh đúng xu hướng chung.

Trong kỳ chuyển nhượng từ tháng 12/2024 đến tháng 2/2025 của bóng đá Nam Mỹ, khoảng cách giữa hai quốc gia càng rõ rệt. Brazil chuyển nhượng 454 cầu thủ, tính cả nội địa và quốc tế, với tổng giá trị 320 triệu USD. Argentina có nhiều giao dịch hơn, với 581 cầu thủ, nhưng chỉ thu về 124 triệu USD, tức chưa bằng một phần ba so với Brazil.

Tính ổn định

Một yếu tố khác là tính ổn định của các giải đấu. Dưới thời Chủ tịch AFA Claudio Tapia từ tháng 3/2017, giải VĐQG Argentina đã thay đổi quy chế tới 9 lần trong hơn 7 năm kể từ khi ông nhậm chức.

Gần đây nhất, AFA quyết định hủy bỏ suất xuống hạng trong năm 2024. Trong khi, Brazil vẫn duy trì mô hình đơn giản: 20 đội ở hạng đấu cao nhất, thi đấu vòng tròn một lượt trong suốt năm, không phân nhóm hay khu vực, và có bốn đội xuống hạng. Số liệu từ tờ O’Globo của Brazil vào năm 2023 cho thấy người hâm mộ nước này đánh giá cao sự ổn định đó.

Hoàng Thông tổng hợp