Săn lùng sát thủ ma túy cực độc fentanyl – Kỳ 5: Theo dấu tiền chất fentanyl ma túy tử thần

Loạt bài điều tra này đã được trao giải nhất báo chí Pulitzer năm 2025 trong hạng mục “Báo chí điều tra”.

Hàng bay tiền chất fentanyl dán nhãn giả

Thành phần thiết yếu để sản xuất ma túy tử thần fentanyl là các tiền chất. Cốt lõi của cấu trúc fentanyl là hợp chất piperidine. Các tiền chất khác sẽ xây dựng thành phần còn lại. Khi tổng hợp các tiền chất này thông qua phản ứng hóa học, chúng sẽ tạo ra fentanyl mạnh hơn ma túy heroin gấp 50 lần và cũng… giết người nhiều hơn hẳn.

Các phóng viên Reuters nhận ra tiền chất fentanyl được rao bán tràn lan trên các trang web thông thường. Các quảng cáo về tiền chất đều có chung một mô hình. Mỗi loại hóa chất mang một mã nằm trong danh mục đăng ký chính thức của ngành công nghiệp hóa chất.

Nhà cung cấp chỉ cần ghi mã tiền chất (ví dụ CAS 40064-34-4) lên ảnh bột trắng cùng với số điện thoại là đủ thông tin.

Ba phóng viên Reuters đã giao tiếp với gần 50 người bán. Họ chỉ liên lạc qua các nền tảng tin nhắn như Telegram, Signal, WhatsApp. Ngôn ngữ chủ yếu là tiếng Anh, đôi khi bằng tiếng Tây Ban Nha.

Hầu hết nhân viên bán hàng sử dụng nickname nữ giới phương Tây như Mary, Daisy, Phoebe, Sara, Justine. Ảnh đại diện chủ yếu là ảnh phụ nữ châu Á trẻ trung, hấp dẫn và chắc chắn đó không phải là ảnh thật.

Một nữ nhân viên bán hàng tên Sunnee còn gửi sơ đồ phân tử về “sản phẩm piperidine tốt nhất” và sẵn sàng hướng dẫn cách tổng hợp hợp chất để sản xuất thành fentanyl.

Tìm nguồn cung cấp tiền chất fentanyl rất dễ nhưng xác định người bán là ai lại khó khăn hơn nhiều. Không thể biết nhà cung cấp là người sản xuất hay người trung gian và không thể xác định địa chỉ.

Có người chỉ cho số điện thoại. Người khác có trang web và có tên trong danh mục đăng ký doanh nghiệp của Trung Quốc, tuy nhiên khi Reuters tìm đến các địa chỉ này thì là địa chỉ ma, chẳng hạn như Công ty công nghệ sinh học Hồ Bắc Amarvel ở Vũ Hán.

Bất kỳ ai có hộp thư, kết nối Internet và tiền kỹ thuật số để thanh toán đều có thể mua tiền chất fentanyl. Người bán sẽ gửi tiền chất fentanyl dán nhãn giả là đồ dùng hay mỹ phẩm qua đường hàng không đến Mexico và Mỹ.

Tháng 7-2023, một nữ nhân viên bán hàng tên Jenny tự xưng ở Trung Quốc đã trả lời bằng tiếng Tây Ban Nha trên nền tảng tin nhắn Telegram: “Chúng tôi có thể chuyển hàng an toàn tới Mexico. Không ai biết chúng tôi vận chuyển cái gì”.

Tháng 10 năm đó, một hộp bìa cứng nhỏ cỡ nửa ổ bánh mì ghi nhãn là bộ chuyển đổi điện áp được giao tới Mexico City cho các phóng viên Reuters. Bên trong không phải là bộ chuyển đổi mà là túi nhôm Mylar đựng lọ nhựa 1kg bột màu nhạt 1-boc-4-piperidone.

Số bột đó đủ để sản xuất 750.000 viên fentanyl đến mức gây tử vong. Món hàng trị giá 440 USD được thanh toán bằng tiền bitcoin bao gồm chi phí vận chuyển hàng không.

Từ tháng 8-2023 đến tháng 5-2024, các phóng viên Reuters đã đặt mua 16 loại tiền chất fentanyl. Hai nhà cung cấp không giao hàng. Họ nhận được 12 gói tiền chất nặng 6,6kg được chuyển tới Mexico và Mỹ. Hai gói còn lại là hàng giả gồm đường và thuốc gây tê cục bộ lidocaine.

Các gói hàng được dán nhãn giả ghi là núm cửa, phụ kiện tóc. Hai gói hàng đựng trong túi thức ăn cho mèo. Trong tám nhà cung cấp giao tiền chất fentanyl chính hãng có bảy nhà cung cấp có địa chỉ ở Trung Quốc.

Ngoài ra, các phóng viên Reuters còn đặt mua một máy ép thuốc, hai khuôn kim loại và chất kết dính từ nhà cung cấp Trung Quốc Besttabletpress.com để sản xuất fentanyl dạng viên màu xanh nhạt có đóng dấu chữ M một mặt và số 30 ở mặt còn lại.

Trong bài đăng vào tháng 6-2023, trang của nhà cung cấp này còn giải thích cách sản xuất thuốc viên M30 bằng khuôn ép thủ công như thế nào.

Các chiêu tránh né mua bán tiền chất fentanyl

Trong những năm gần đây, các cơ quan quản lý của Mỹ và quốc tế đã áp dụng nhiều biện pháp hạn chế tiền chất để ngăn ngừa sản xuất fentanyl bất hợp pháp.

Điều khó khăn đối với các cơ quan quản lý là tiền chất fentanyl vẫn được sử dụng trong các ngành công nghiệp hợp pháp, từ nước hoa, dược phẩm cho tới cao su và thuốc nhuộm. Nếu hạn chế tất cả các loại hóa chất này, thương mại toàn cầu sẽ bị đảo lộn.

Ví dụ piperidine là nhóm hóa chất thiết yếu để sản xuất fentanyl nhưng cũng được sử dụng để sản xuất nhiều sản phẩm thông thường như thuốc trừ sâu và nước hoa.

Ông Christopher Landberg ở Cơ quan Phòng chống ma túy và thực thi pháp luật quốc tế (INL) thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ nhận xét chuỗi cung ứng bây giờ “khó theo dõi hơn, khó săn lùng hơn” trong khi “fentanyl đã gây chết người hơn rất nhiều”.

Nói chung các nhà cung cấp tiền chất fentanyl không khó để lòn lách quy định vì có tới hàng trăm loại hóa chất khác nhau có thể được sử dụng để sản xuất fentanyl.

Nhiều người bán ngừng cung cấp các tiền chất “trực tiếp”, tức các hóa chất dễ tổng hợp thành fentanyl nhất vì có thể bị kiểm soát chặt chẽ nhất. Thay vào đó họ bán các chất được sử dụng để làm ra tiền chất “trực tiếp”. Các chất này chỉ cần vài bước bổ sung nhỏ nữa là tạo ra tiền chất fentanyl.

Một mánh khóe nữa là thay đổi cấu trúc hóa học của tiền chất để lách luật. Tiền chất đã qua công đoạn thay đổi cấu trúc hóa học có thể được sử dụng để sản xuất fentanyl hoặc chất tương tự thông thường mạnh bằng hoặc hơn cả fentanyl.

Cơ quan Phòng chống ma túy và tội phạm của Liên hợp quốc (UNODC) đánh giá các nhà hóa học có khả năng tổng hợp hàng ngàn dược chất tương tự như fentanyl. Họ né tránh luật pháp bằng cách bán dược chất có vẻ hợp pháp cho đến khi dược chất bị được đưa vào danh sách các chất gây nghiện được kiểm soát quốc tế.

Bác sĩ y khoa Rahul Gupta – giám đốc Văn phòng Chính sách kiểm soát ma túy quốc gia (ONDCP) trực thuộc Nhà Trắng – đã so sánh công tác kiểm soát tiền chất fentanyl giống như “trò đập chuột”. Khi nhà cầm quyền hạn chế một loại hóa chất này, các nhà cung cấp và dân buôn lậu lại chuyển sang loại hóa chất khác.

Ví dụ cách đây ba năm, số lượng lớn các tiền chất mới như boc-4-piperidone, 2-phenethyl bromide và para-fluorofentanyl đã xuất hiện trên thị trường, Liên hợp quốc phải nhanh chóng đưa chúng vào danh sách các chất gây nghiện cần được quốc tế kiểm soát. Vào tháng 8-2024, Trung Quốc cũng làm như vậy.

Trung Quốc cũng đã quyết liệt thực hiện nhiều biện pháp để ngăn chặn các tiền chất bất hợp pháp. Năm 2019, họ đã đưa fentanyl và các chất tương tự vào diện kiểm soát quốc gia.

Trong năm 2023, Trung Quốc đã cảnh báo các nhà xuất khẩu hóa chất không vi phạm luật ma túy của nước ngoài. Chỉ riêng năm này Trung Quốc đã đóng cửa 173 phòng thí nghiệm bất hợp pháp.

—————————

Da Ying Sze lấy công ty may mặc của mình làm bình phong rửa tiền cho bọn buôn fentanyl. Bọn buôn ma túy đã dùng nhiều cách rửa tiền thu được từ fentanyl với mức độ tinh vi khác nhau.

Kỳ tới: Hô biến đồng tiền chết chóc fentanyl thành tiền sạch