Giữa sóng biểu tình Gen Z, những tiếng nói ủng hộ cựu hoàng Gyanendra đang được tiếp thêm động lực ở Nepal, khi người dân cảm thấy thất vọng với các chính trị gia.
Làn sóng biểu tình do giới trẻ dẫn đầu đã nhen nhóm ở Nepal từ giữa năm nay và bùng phát dữ dội từ ngày 8/9 sau quyết định cấm mạng xã hội từ chính quyền. Nó nhanh chóng biến thành phong trào phản đối chính phủ với hàng nghìn người xuống đường ở thủ đô Kathmandu, đốt phá các tòa nhà công quyền, khiến thủ tướng Sharma Oli cùng hàng loạt quan chức nội các phải từ chức.
Giữa đám đông biểu tình, đa phần là Gen Z, đưa ra các yêu sách về kinh tế và chính trị, một nhóm người gây chú ý khi mang theo biểu ngữ yêu cầu khôi phục chế độ quân chủ ở Nepal.
Cựu hoàng Nepal Gyanendra Shah vẫy tay khi đến sân bay quốc tế Tribhuvan ở Kathmandu hồi tháng 3. Ảnh: AP
Đây dường như chỉ là một giấc mơ ngắn ngủi của phe bảo hoàng tại Nepal, bởi người được chọn làm Thủ tướng lâm thời là cựu chánh án Tòa án Tối cao Sushila Karki chứ không phải cựu hoàng Gyanendra Shah, 77 tuổi. Dù vậy, thực tế trên cho thấy chế độ quân chủ vẫn giữ được chỗ đứng trong xã hội Nepal ngày nay và giữa những bất ổn, ảnh hưởng của cựu hoàng Gyanendra đối với người dân càng tăng lên.
Từ khi Nepal còn là quốc gia theo chế độ quân chủ, Gyanendra chưa bao giờ được định sẵn để làm vua. Ông là em trai của quốc vương Birendra nổi tiếng hơn nhiều. Nhưng vào một đêm năm 2001, con trai nhà vua, thái tử Dipendra, đã say xỉn và nổ súng trong bữa tiệc hoàng gia.
Thái tử Dipendra đã giết hại 9 thành viên gia đình mình, trong đó có cha, mẹ, em trai và em gái, trước khi tự bắn vào đầu, trong “vụ thảm sát hoàng gia” gây chấn động dư luận Nepal.
Dipendra lên làm vua trong tình trạng hôn mê và qua đời vài ngày sau. Gyanendra, chú của Dipendra, trở thành vua thứ ba của Nepal và nắm giữ quyền lực cho đến khi chế độ quân chủ bị bãi bỏ vào năm 2008.
Theo AP, quốc vương Gyanendra giữ vai trò đứng đầu nhà nước theo hiến pháp nhưng không có quyền hành pháp hoặc chính trị cho đến năm 2005. Lúc bấy giờ, ông giành được quyền lực tuyệt đối bằng cách giải tán chính phủ và quốc hội, bỏ tù các chính trị gia và nhà báo, ban bố tình trạng khẩn cấp và dùng quân đội để cai trị đất nước.
Nhưng quyền lực tuyệt đối này không duy trì được lâu. Những cuộc biểu tình rầm rộ trên đường phố Nepal vào năm 2006 đã buộc quốc vương Gyanendra phải từ bỏ quyền lực và hai năm sau, quốc hội bỏ phiếu bãi bỏ chế độ quân chủ để đưa Nepal trở thành một quốc gia cộng hòa dân chủ liên bang. Vua Gyanendra từ đó rời cung điện hoàng gia và sống cuộc đời như thường dân.
Mặc dù đã thoái vị, cựu hoàng Gyanendra vẫn là một biểu tượng đối với nhiều người Nepal, đặc biệt là những người bảo hoàng xem ông như một biểu tượng của ổn định và truyền thống, niềm tự hào quốc gia. Tuyên bố mới nhất từ cựu quốc vương đã cho thấy ảnh hưởng nhất định mà ông vẫn giữ được đối với nền chính trị – xã hội của đất nước, giới quan sát đánh giá.
Vài tháng qua, những lời kêu gọi khôi phục ngai vàng cho cựu hoàng Gyanendra và đưa Hindu giáo trở lại làm quốc giáo đang ngày càng gia tăng tại Nepal.
“Người dân mong muốn thay đổi và họ đã phế bỏ nhà vua với hy vọng điều đó sẽ tốt cho đất nước, nhưng thực tế hoàn toàn không phải vậy và các chính trị gia đã liên tục phản bội lòng tin của dân chúng”, Kula Prasad Bhattarai, công nhân đã nghỉ hưu, người xếp hàng bên ngoài dinh thự nhà vua để bày tỏ lòng ngưỡng mộ ông hồi tháng 6, cho biết.
“Các chính trị gia đã làm tổn hại đến đất nước của chúng ta”, Divesh Singh Hamal, một người ủng hộ khác, nói. “Chúng ta cần đưa nhà vua trở lại, nếu không đất nước sẽ sụp đổ”.
Cựu hoàng Gyanendra tại tư dinh ở thủ đô Kathmandu, Nepal, hồi tháng 7. Ảnh: AP
Hàng chục nghìn người hồi tháng 5 đã đổ xuống đường biểu tình, yêu cầu khôi phục chế độ quân chủ và đưa cựu hoàng trở lại làm nguyên thủ quốc gia. Hồi tháng 3, ít nhất hai người thiệt mạng khi một cuộc tuần hành biến thành bạo lực do những người ủng hộ cựu hoàng đụng độ với cảnh sát chống bạo động.
Theo Nepal Times, “các bài đăng và video ủng hộ chế độ quân chủ” cũng xuất hiện ngày càng nhiều trên mạng xã hội. Những người bảo hoàng sử dụng chúng để “khuấy động nỗi hoài niệm về thời kỳ hoàng kim của hoàng gia”, nơi “chủ quyền của Nepal được đề cao và tôn trọng”. Trang này đánh giá giới trẻ Nepal rõ ràng bị “thu hút bởi ý tưởng khôi phục chế độ quân chủ như một hình thức phản đối các lãnh đạo đương nhiệm”.
Trong cuộc biểu tình vừa qua, đám đông đã đốt phá tòa nhà quốc hội, văn phòng chính phủ, dinh thự của nhiều quan chức cấp cao, nhưng không động đến nơi ở của cựu hoàng Gyanendra.
Giới quan sát nhận định dù cựu hoàng Gyanendra không tìm cách đòi lại ngai vàng, hiện diện của ông là một nguồn sức mạnh đối với những người ủng hộ phe bảo hoàng.
“Tôi từng tham gia các cuộc biểu tình lật đổ chế độ quân chủ với hy vọng sẽ giúp ích cho đất nước”, một công dân 50 tuổi ủng hộ cựu hoàng Gyanendra nói. “Nhưng tôi đã nhầm và đất nước ngày càng sa sút, vì vậy tôi phải thay đổi suy nghĩ”.
Ông Gyanendra, người gần như đứng ngoài chính trị gần hai thập kỷ qua, hôm 9/9 đưa ra một tuyên bố hiếm hoi về những bất ổn đang bao trùm đất nước. Cựu hoàng bày tỏ đau buồn trước cái chết của những người tham gia biểu tình và kêu gọi họ giữ thái độ ôn hòa.
“Tôi lên án bạo lực, vốn đi ngược lại các chuẩn mực của xã hội Nepal hòa bình”, ông nhấn mạnh, bày tỏ đồng tình với những yêu cầu từ người biểu tình về việc chính phủ phải cải thiện năng lực quản trị và quản lý nền kinh tế tốt hơn, đồng thời cảnh báo nguy cơ thế lực bên ngoài lợi dụng tình hình bất ổn để gây hỗn loạn.
Vũ Hoàng (Theo AP, NDTV, Reuters, AFP)