Gần đây, Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam – Cuba Đồng Hới (Quảng Trị) tiếp nhận một bé gái sơ sinh 5 ngày tuổi vào cấp cứu trong tình trạng nguy kịch, với các triệu chứng khó thở, sốt cao, bụng chướng.
Điều đáng lo ngại là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này bắt nguồn từ những sai lầm nghiêm trọng của gia đình trong quá trình chăm sóc bé ngay sau khi sinh.
Từ khi sinh ra, bé Y.M. đã được mẹ cho ăn cơm, dẫn đến thủng dạ dày, gây nhiễm khuẩn huyết – một biến chứng rất nguy hiểm. Bên cạnh đó, bé được sinh tự nhiên tại nhà, không có sự hỗ trợ của nhân viên y tế. Trẻ được cắt rốn bằng liềm không đảm bảo vô khuẩn, gây tổn thương vùng bìu.
Bé gái 5 ngày tuổi được đưa đi cấp cứu do thủng dạ dày vì mẹ cho ăn cơm sớm (Ảnh: BV).
Trẻ sau đó được phẫu thuật kết hợp điều trị bằng kháng sinh mạnh và nuôi dưỡng qua đường tĩnh mạch. Sau một thời gian điều trị tích cực, sức khỏe của bé đã hồi phục tốt và được xuất viện.
Sai lầm chết người có thể khiến trẻ mất mạng
Chia sẻ với Dân trí, bác sĩ dinh dưỡng Vi Thị Tươi cho rằng, trường hợp này là hồi chuông cảnh tỉnh về việc tuân thủ các nguyên tắc y tế cơ bản trong chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ sơ sinh.
“Thủng dạ dày là hệ quả của hàng loạt yếu tố nguy cơ từ giai đoạn trước sinh, quá trình sinh nở và chăm sóc sau sinh. Trong đó, sai lầm ăn cơm sớm chỉ là giọt nước tràn ly”, bác sĩ chia sẻ.
Về mặt cơ học, hạt cơm là thức ăn rắn, to, không tan, gây tắc nghẽn và ứ đọng, dẫn đến tăng áp lực trong dạ dày. Về mặt hóa học, hệ tiêu hóa non nớt của trẻ sơ sinh thiếu hụt nghiêm trọng các men tiêu hóa tinh bột.
Việc cho trẻ ăn cơm hay thức ăn rắn khác không những không cung cấp được dinh dưỡng mà còn tạo ra gánh nặng, gây tổn thương dạ dày – ruột, nhiễm trùng và nguy cơ thủng dạ dày đe dọa tính mạng.
Hệ tiêu hóa của trẻ sơ sinh chỉ phù hợp với sữa mẹ, sữa công thức (Ảnh minh họa: Unsplash).
Bên cạnh đó, cắt rốn bằng dụng cụ không đảm bảo vô khuẩn cũng tạo điều kiện để vi khuẩn xâm nhập. Đây cũng có thể là một trong những nguyên nhân khiến trẻ bị nhiễm trùng huyết.
Chia sẻ thêm, bác sĩ Tươi nhấn mạnh, ở trẻ sơ sinh, thủng dạ dày là tình huống nguy kịch và có thể đe dọa tính mạng. Bà dẫn chứng một số nghiên cứu y khoa đã chỉ ra, tỷ lệ tử vong của thủng dạ dày sơ sinh cao, đặc biệt ở trẻ dưới 7 ngày tuổi, nhẹ cân, sinh non hoặc có nhiễm trùng sẵn.
Dạ dày và thành ruột trẻ rất mỏng. Vết thủng rất dễ lan nhanh và khó kiểm soát. Cùng lúc này, dịch dạ dày, sữa, men tiêu hóa sẽ tràn vào ổ bụng, gây viêm phúc mạc cấp. Vi khuẩn và độc tố từ ổ bụng cũng sẽ xâm nhập vào máu, dẫn đến nhiễm trùng huyết.
“Chỉ trong vài giờ, trẻ có thể sốc nhiễm trùng, suy đa cơ quan, ngừng tim nếu không được cấp cứu kịp thời”, bác sĩ nhấn mạnh.
Nguy cơ tiềm ẩn khi cho con ăn dặm sớm
Theo bác sĩ Tươi, hệ tiêu hóa của trẻ sơ sinh, đặc biệt trong những ngày tuổi đầu tiên, là một hệ thống chưa hoàn thiện và chuyên biệt hóa cao độ để xử lý duy nhất sữa mẹ hoặc sữa công thức dành cho trẻ sơ sinh.
Ngoài nguy cơ cấp tính như thủng dạ dày, việc cho trẻ ăn thức ăn rắn quá sớm còn kéo theo nhiều hậu quả lâu dài, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện.
Đầu tiên, trẻ có thể gặp phải tình trạng rối loạn tiêu hóa kéo dài. Do thiếu hụt các men tiêu hóa quan trọng, niêm mạc ruột non của bé dễ bị tổn thương. Điều này không chỉ gây ra các triệu chứng tức thời như nôn trớ, đầy hơi, và đau bụng mà còn có thể dẫn đến viêm ruột.
Việc ăn dặm quá sớm cũng gây suy giảm miễn dịch và tăng nguy cơ dị ứng. Hệ vi sinh và hàng rào bảo vệ đường ruột của trẻ sơ sinh chưa hoàn chỉnh. Khi tiếp xúc với các protein phức tạp từ thức ăn rắn quá sớm, ruột dễ hấp thụ các dị nguyên, làm tăng nguy cơ phát triển các bệnh lý dị ứng như chàm, hen suyễn và mẫn cảm thực phẩm trong tương lai.
Trái với mong đợi của nhiều phụ huynh ăn dặm sớm có thể giúp trẻ bổ sung dinh dưỡng, việc này có thể gây hậu quả ngược. Trẻ ăn dặm sớm sẽ giảm tiêu thụ sữa mẹ cũng như sữa công thức. Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển thể chất và hệ miễn dịch, dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng, chậm tăng cân. Lâu dần, sẽ tạo thành một vòng luẩn quẩn suy dinh dưỡng – giảm miễn dịch – ăn kém cho bé.
Cuối cùng, một số nghiên cứu còn chỉ ra rằng trẻ ăn dặm sớm có thể có nguy cơ mắc các bệnh mạn tính cao hơn khi lớn lên, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến rối loạn chuyển hóa như béo phì, tiểu đường.
Do đó, bác sĩ Tươi khuyến cáo, phụ huynh tuyệt đối không nên vội vàng cho trẻ ăn dặm quá sớm (trước 4 tháng tuổi), tránh gây ảnh hưởng xấu tới sự phát triển sau này của bé.
Việc ăn dặm quá sớm có thể gây ảnh hưởng xấu tới sự phát triển sau này của bé (Ảnh minh họa: Unsplash).
Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Bộ Y tế, chuẩn mực vàng trong dinh dưỡng cho trẻ sơ sinh là nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu đời.
Theo đó, sữa non, được sản xuất trong thời kỳ cuối thai kỳ, là thực phẩm hoàn hảo và nên được cho trẻ bú trong vòng một giờ đầu sau sinh. Trong 6 tháng đầu, trẻ chỉ cần bú sữa mẹ mà không cần thêm bất kỳ thực phẩm, sữa công thức, nước lọc, nước hầm hay nước trái cây nào khác (trừ khi có chỉ định y khoa đặc biệt).
Sữa mẹ là nguồn cung cấp đầy đủ năng lượng, đạm, chất béo, vitamin, và khoáng chất phù hợp. Hơn nữa, sữa mẹ còn chứa các kháng thể tự nhiên (như IgA, lactoferrin) giúp xây dựng hệ miễn dịch, bảo vệ trẻ khỏi nhiễm khuẩn tiêu hóa và hô hấp.
Bên cạnh đó, thời điểm an toàn và tối ưu nhất để bắt đầu cho con ăn dặm (thức ăn đặc khác ngoài sữa) là khi trẻ tròn 6 tháng tuổi.
Ngoài ra, phụ huynh cũng nên quan sát kỹ sự phát triển của con mình để xác định thời gian phù hợp cho bé ăn dặm. Một số dấu hiệu dễ nhận thấy bao gồm: trẻ có thể ngẩng đầu vững và ngồi thẳng khi được hỗ trợ; giảm phản xạ đẩy lưỡi (không đẩy thìa ra); thể hiện hứng thú với thức ăn của người lớn.
Ngoài ra, trẻ có dấu hiệu chưa đủ no dù bú mẹ tốt; tăng cân ổn định, đạt gấp đôi cân nặng sơ sinh (thường đạt được vào khoảng 6 tháng tuổi) cũng có thể bắt đầu cho ăn dặm.