Phó giáo sư, tiến sĩ, bác sĩ Trương Nguyễn Uy Linh – Trưởng bộ môn Ngoại nhi, Đại học Y Dược TP.HCM; Phó chủ tịch Hội Ngoại nhi TP.HCM; Phó chủ tịch Hội Phẫu thuật Nhi Việt Nam – hồi tưởng đầy xúc động về người thầy đáng kính của mình: bác sĩ Trần Thành Trai.
Hãy an nghỉ, thầy nhé!
Ngày hôm nay, thầy đã rời xa thế giới này, điều mà tôi đã dự trù từ lâu. Ai rồi cũng phải đối diện điều đó, nhưng khoảnh khắc ấy vẫn khiến người ở lại nghẹn lòng. Tôi cùng gia đình thầy lục lại tư liệu, hình ảnh cho lễ tang, càng thêm thấm thía và trân trọng sự nghiệp đồ sộ mà thầy để lại, không chỉ trong lĩnh vực chuyên môn y khoa mà còn trong vai trò một đại biểu Quốc hội và HĐND TP.HCM cho những lĩnh vực khác của xã hội.
Đúng vào ngày Quốc tế Thiếu nhi 1.6 năm nay, trẻ em Việt Nam sẽ vĩnh viễn mất đi một phẫu thuật viên ưu tú. Tôi, cùng nhiều thế hệ học trò, không giấu nổi những giọt nước mắt, như lúc này đây khi viết những dòng tiễn biệt thầy về cõi vĩnh hằng. Hãy an nghỉ, thầy nhé. Những hoài bão thầy từng ấp ủ, thế hệ sau sẽ tiếp bước, vững vàng như thầy từng mong mỏi.
Bác sĩ Trần Thành Trai trong một lần mổ ở Châu Đốc (An Giang)
ẢNH: BSCC
Bác sĩ Trần Thành Trai – người thầy đầu tiên ở Bệnh viện Nhi đồng 1
Tôi vẫn nhớ như in buổi sáng thứ hai, ngày 31.12.1990 – ngày đầu tiên tôi chính thức về công tác tại Bệnh viện Nhi đồng 1 với tư cách bác sĩ nội trú. Người đầu tiên tôi phải gặp là bác sĩ Trần Thành Trai, Trưởng khối Ngoại.
Tôi dùng từ “phải” bởi đó là quy định. Người lãnh đạo mà vẻ ngoài mang đầy sự khô khan, nghiêm nghị và gia trưởng, khiến tôi không khỏi dè dặt. Về sau, làm việc cùng thầy, tôi mới hiểu cảm nhận ban đầu không sai nhưng vẫn chưa thật đúng. Phải mất đến 7 năm, khi được thầy tin tưởng giao điều trị bệnh nhi, tham gia đào tạo bác sĩ nội trú, tôi mới thấu hiểu tấm lòng và những hành xử trong công việc hằng ngày.
Là giáo vụ sau đại học của bộ môn, trực tiếp quản lý chương trình đào tạo sau đại học chuyên ngành ngoại nhi khu vực phía nam, tôi luôn được thầy ủng hộ và đồng hành.
Tôi vốn khá nóng nảy, đặc biệt khi thấy thầy có phần dễ dãi với các bác sĩ sau đại học, nhất là bác sĩ nội trú. Nhiều lần, tôi phản ứng gay gắt, thầy nhẹ nhàng bảo: “Toa nóng quá, mỏa phải nguội lại cho cân bằng, không thì hỏng việc hết (moa, mỏa là mình; toa là người thân trong gia đình, hoặc người yêu, xuất phát từ Pháp vì ông là dân Tây học – NV)”. Ban đầu tôi không đồng tình, nhưng dần dần, tôi nhận ra sự điềm tĩnh của thầy là cần thiết và rất có lý.
Bác sĩ Trần Thành Trai khám cho bệnh nhi trong chuyến công tác mổ từ thiện
ẢNH: BSCC
Sau 6 năm gián đoạn đào tạo sau đại học do sự ra đi của giáo sư Nguyễn Văn Đức, một thế hệ bác sĩ nội trú mới đã ra đời, với năng lực và nhiệt huyết vượt trội, được xã hội và giới chuyên môn thừa nhận.
Đó là bác sĩ Ngô Kim Thơi, Trưởng khoa Phẫu thuật tim (Bệnh viện Nhi đồng 1); bác sĩ Nguyễn Đức Tuấn, nguyên Trưởng đơn vị Phẫu thuật tim hở (Bệnh viện Nhi đồng 1); bác sĩ Nguyễn Kinh Bang, Trưởng khoa Phẫu thuật lồng ngực – tim mạch (Bệnh viện Nhi đồng Thành phố); bác sĩ Trần Lý Trung, hiện là phẫu thuật viên lồng ngực – tim mạch tại Mỹ…
Những con người ấy là minh chứng rõ nét cho mô hình kết hợp “trường – viện” trong đào tạo y khoa, mà thầy Trần Thành Trai chính là người luôn tạo điều kiện thuận lợi mà cho đến nay, tôi vẫn trăn trở làm sao có thể lặp lại được thành công như vậy trong hoàn cảnh mới.
Thầy vui lắm vì các học trò đã trưởng thành!
Ngày tôi được học bổng đi nội trú tại Paris năm 1996, bảo vệ thành công luận án tiến sĩ y học năm 2008, rồi được phong phó giáo sư năm 2012, dù thầy đã nghỉ hưu từ năm 2002, vẫn không quên nhắn nhủ với vẻ mặt quen thuộc, lạnh lùng nhưng đầy tự hào: “Mỏa vui lắm, cứ như là mỏa vừa được vậy”.
Trước tết năm 2020, như thường lệ, tôi cùng các bác sĩ nội trú đến thăm thầy. Tôi lo lắng vì sau tai biến mạch máu não năm 2016, thầy đã phải nằm liệt. Trước đó, tại Bệnh viện Triều An, trước khi vào phòng mổ vì gãy cổ xương đùi, tôi mất hơn một giờ để thầy nhận ra mình.
Lần này, thầy không trả lời trực tiếp lời hỏi thăm, mà hỏi lại: “Các bác sĩ nội trú lúc này làm việc tốt không?”.
Câu hỏi ấy khiến tôi sững người, thầy vẫn chưa thôi trăn trở với việc đào tạo thế hệ kế thừa. Khi tôi nhắc đến những người tại Nghệ An mà tôi cùng thầy làm việc khi tham gia chương trình “Vì nụ cười tương lai” tại Nghệ An vào những năm 1996 – 1998, thầy như bừng tỉnh, ánh mắt lấp lánh tự hào, kể mãi không dừng.
Chuyến công tác từ thiện cuối cùng của thầy Trần Thành Trai (bên trái) vào năm 2001. Bác sĩ Uy Linh (bên phải)
ẢNH: BSCC
Lúc ra về, như mọi lần, các bác sĩ nội trú lại “bị” thầy giữ lại, nghe những lời căn dặn đầy tâm huyết về đạo đức nghề nghiệp và truyền thống của bác sĩ nội trú. Bên ngoài là người nghiêm khắc, ít nói. Nhưng bên trong thầy là một trái tim nồng ấm, tràn đầy tình thương với bệnh nhi và đầy trách nhiệm với thế hệ kế thừa.
Gần 4 năm nằm liệt giường, thầy vẫn không ngừng nghĩ đến bệnh nhi, đến những điều chưa trọn vẹn. Có người cho rằng thầy đã “lẩm cẩm”, nhưng nếu có, thì đó là sự “lẩm cẩm” của một trái tim vẫn rực cháy với nghề, với người.
Ngọn lửa thầy trao tôi, tôi luôn nâng niu và mong được tiếp tục truyền lại cho những thế hệ sau, để nó không bao giờ tắt.
Thầy dạy phải biết nhận lỗi
Chia sẻ thêm với PV Báo Thanh Niên, bác sĩ Uy Linh bày tỏ, thầy Trần Thành Trai luôn đề cao tinh thần trung thực và trách nhiệm trong nghề y. Khi bác sĩ mắc lỗi, thầy yêu cầu phải nhận sai, không được chối cãi hay đổ lỗi. Nếu thẳng thắn thừa nhận thì còn có cơ hội sửa sai, còn nếu cố giấu giếm thì sẽ bị phê bình nghiêm khắc.
Câu nói thầy hay nhắc là: “Xui rủi khi mổ như đánh bài vậy đó, đã thua rồi thì cái số đen, nó đen vận mạng luôn”. Khi phẫu thuật viên gặp trường hợp biến chứng liên tiếp, thầy thường yêu cầu dừng lại để tránh rủi ro lan sang các ca sau.
Câu chuyện về một ca mổ từng mắc lỗi nhẹ cũng để lại bài học sâu sắc cho chính bác sĩ Uy Linh. Khi mổ lại để sửa sai, thầy chỉ nói một câu rất nhẹ nhàng trong giao ban: “Mổ như vậy thì đòi dạy ai?” – nhưng đủ khiến ông nhớ suốt 25 năm.
Bác sĩ Trần Thành Trai trong một lần mổ từ thiện ở Nghệ An
ẢNH: BSCC
Trong ký ức của bác sĩ Uy Linh, bác sĩ Trần Thành Trai luôn là người thầy tận tâm, bao dung, luôn nghĩ đến cái đúng và điều tử tế. Khi bị hiểu lầm là người được thầy “ưu ái”, bác sĩ Uy Linh từng bức xúc và muốn rời vị trí giáo vụ sau đại học. Thầy chỉ nhẹ nhàng nhắn nhủ: “Đến Chúa còn bị đóng đinh, Phật còn bị xua đuổi, cậu là gì mà không bị nói? Nếu thấy mình hơn Chúa, hơn Phật thì hẵng nghỉ”. Câu nói ấy theo bác sĩ Uy Linh suốt đời, dạy ông sống bao dung và kiên định trước dư luận.
Với những bệnh nhi không còn khả năng cứu sống, bác sĩ Trần Thành Trai luôn chọn cách để các em ra đi nhẹ nhàng, không kéo dài khổ đau bằng các can thiệp y tế không cần thiết. Tinh thần nhân đạo ấy cũng được bác sĩ Uy Linh và gia đình bác sĩ Trần Thành Trai vận dụng khi đưa thầy vào viện trong những ngày cuối đời. Chọn để thầy ra đi trong thanh thản, thay vì tiếp tục các biện pháp can thiệp gây đau đớn là hành xử đúng đắn như lời thầy nói trước đây: Khoa học có tiến bộ cách mấy cũng không vượt qua tạo hóa.
Thầy Trần Thành Trai đã mổ cho tôi 35 năm trước
Nghe tin bác sĩ Trần Thành Trai (nguyên Trưởng khoa Ngoại nhi, Bệnh viện Nhi đồng 1; nguyên Trưởng phân môn Ngoại nhi – Đại học Y Dược TP.HCM; nguyên Chủ nhiệm Bộ môn Ngoại nhi – Trường đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch; nguyên Chủ tịch Hội Ngoại nhi TP.HCM (khóa I); nguyên đại biểu Quốc hội khóa X; nguyên đại biểu HĐND TP.HCM nhiệm kỳ 1992 – 1996) qua đời vào ngày 31.5, hưởng thọ 88 tuổi, nhiều thế hệ bác sĩ đã bày tỏ lòng tiếc thương trên trang Facebook cá nhân của mình.
Bác sĩ Nguyễn Nam Anh (Bệnh viện Quốc tế Minh Anh), thế hệ bác sĩ trẻ sau này chia sẻ, khi hay tin thầy Trần Thành Trai qua đời sau thời gian bạo bệnh: “Gần 35 năm trước, chính thầy là người đã mổ thoát vị bẹn nghẹt cho tôi. Còn quá nhỏ để nhớ gì, nhưng nghe kể lại đoạn ruột bị thoát vị đã có dấu hiệu thiếu máu, nếu vào viện trễ vài tiếng là phải cắt bỏ. Cũng là lần duy nhất cho đến nay tôi phải trải qua một cuộc phẫu thuật lớn. Cuộc sống vốn dĩ khó khăn và khắc nghiệt, và đi qua một giai đoạn lịch sử đầy biến động, có lẽ thầy Trai là người hiểu rõ điều đấy nhất…”.