Tôi biết được đó không phải nhà chú định xây để ở mà chuyển cho một đồng nghiệp cơ quan.
Tôi là kiến trúc sư, đã làm nghề gần 10 năm, chuyên thiết kế nhà ở dân dụng. Một buổi sáng, chú họ tôi gọi điện, nhờ tôi gấp rút lên phương án thiết kế cho một căn nhà ở quê. Giọng chú gấp gáp, yêu cầu tôi dựng hai phương án: một là theo bản phác họa chú gửi, một là phương án tôi tự đề xuất.
Dưới góc độ chuyên môn, tôi thấy bản phác của chú không tối ưu: phân chia diện tích chưa hợp lý, công năng sử dụng bất ổn, thông gió kém. Tôi không muốn chỉ làm cho có, nên đã dành thời gian buổi tối để dựng lại một phương án khả thi hơn, phù hợp khí hậu nông thôn, tiết kiệm chi phí và hướng đến không gian sống quây quần, có vườn tược – đúng tinh thần của một căn nhà ở quê.
Hai ngày sau, tôi gửi lại hồ sơ thiết kế, phối cảnh và cả file 3D cho chú. Riêng phương án do chú phác thảo, tôi khuyên nên để con trai chú – cũng làm trong ngành xây dựng – chỉnh sửa lại. Nhưng rồi, tôi mới biết chú không có ý định xây nhà cho gia đình mình. Thiết kế mà tôi làm thực chất là để chú tặng cho một đồng nghiệp cơ quan, người mới mua mảnh đất đó.
Tôi thấy không ổn. Không phải vì công sức bỏ ra, mà vì cách làm này thiếu sự minh bạch và tôn trọng tối thiểu với người làm nghề. Tôi từ chối tiếp tục với lý do đang bận dự án khác, và nói thẳng rằng tôi không thể làm thiết kế cho bên thứ ba trong khi bản thân còn chưa được giới thiệu hay thảo luận gì.
Tưởng mọi chuyện dừng lại, nhưng chú tiếp tục gọi điện giục sửa theo ý chú, thậm chí yêu cầu làm thêm hai phương án đối chiếu. Thái độ thì ngày càng gay gắt. Cuối cùng, chú mắng tôi: “Từ trước tới giờ chưa nhờ mày việc gì. Giờ có tí việc, mày phải vẽ ngay cho chú”. Tôi nhẹ nhàng nói rõ rằng công việc hiện tại không cho phép tôi làm thêm và đây không đơn thuần là chuyện giúp người, mà còn liên quan tới uy tín nghề nghiệp. Chú cắt ngang, dập máy trong sự bực tức, với câu kết: “Không nhờ được cái gì cả”.
Tôi khá buồn và băn khoăn. Làm nghề kiến trúc, tôi hiểu việc thiết kế không chỉ là vài đường nét vẽ cho xong. Nó là lao động chất xám, là trách nhiệm với người sử dụng, là niềm tin và chữ tín với nghề. Nhưng khi người thân chỉ xem đó là việc “vẽ hộ”, và coi sự từ chối là “bất hiếu”, “không có tình nghĩa”, tôi không biết nên cư xử sao cho phải.
Mong được nghe ý kiến từ bạn đọc – dưới góc nhìn của một người trong họ hàng – rằng khi không thể chiều lòng tất cả, làm sao để vừa đúng với nguyên tắc nghề nghiệp, vừa giữ được hòa khí gia đình?
Đặng Phú