Sáng 14.5, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, các đại biểu thảo luận tại hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.
Theo tờ trình dự thảo, tới đây, hệ thống TAND, viện KSND cấp huyện sẽ được thay thế bằng các TAND và viện KSND khu vực không gắn với một đơn vị hành chính cụ thể.
Do đó, dự thảo đề xuất quy định chánh án TAND, viện trưởng viện KSND không phải là đối tượng trả lời chất vấn của đại biểu HĐND, nhằm phù hợp với tính chất và mô hình tổ chức các cơ quan nhà nước ở địa phương.
Việc chất vấn của đại biểu HĐND sẽ tập trung vào UBND (chủ tịch UBND, các thành viên khác của UBND và người đứng đầu cơ quan thuộc UBND) để nâng cao hiệu quả hoạt động trên thực tế.
Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy, đoàn Đà Nẵng
ẢNH: GIA HÂN
“Dân nhờ cậy ai chất vấn để bảo vệ quyền lợi?”
Cho ý kiến thảo luận, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (đoàn Đà Nẵng) bày tỏ không đồng tình với nội dung trên tại dự thảo.
Theo bà Thúy, trong cơ cấu sắp tới, bên cạnh TAND và viện KSND khu vực thì vẫn còn TAND, viện KSND cấp tỉnh, nên “rất khó thuyết phục” vì sao đại biểu HĐND không còn được quyền chất vấn người đứng đầu 2 cơ quan này.
TAND, viện KSND khu vực tuy không gắn với đơn vị hành chính cụ thể, nhưng vẫn khởi tố, truy tố, xét xử công dân của những đơn vị hành chính cụ thể mà đại biểu HĐNĐ là đại diện.
“Không lẽ TAND, viện KSND khu vực sẽ là những cơ quan tư pháp duy nhất nằm ngoài sự giám sát bằng hình thức chất vấn của đại biểu HĐND? Nếu vậy thì dân bị oan sai sẽ nhờ cậy ai chất vấn để bảo vệ quyền lợi của họ?”, bà Thúy nêu.
Bà Thúy cũng dẫn lập luận của ban soạn thảo, tuy không còn quy định về chất vấn nhưng HĐND vẫn có thẩm quyền giám sát việc tuân thủ Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và quyền kiến nghị với các cơ quan, tổ chức hữu quan.
Nữ đại biểu cho rằng, “giám sát” và “kiến nghị” hoàn toàn không thể thay thế cho quyền chất vấn – vốn là hình thức giám sát trực tiếp, công khai, buộc người bị chất vấn phải trả lời trực tiếp và chịu trách nhiệm với trả lời của mình.
Không có quyền chất vấn, đại biểu HĐND sẽ khó có thể yêu cầu chánh án hoặc viện trưởng ra trước kỳ họp HĐND để trả lời cụ thể từng vấn đề, đối thoại công khai với đại biểu và cử tri. Chưa kể, nếu đại biểu HĐND chỉ có quyền kiến nghị thì kiến nghị ấy có hiệu lực pháp lý như ý kiến chất vấn công khai trước kỳ họp HĐND không.
Từ những những lập luận đã nêu, bà Thúy đề nghị giữ lại quy định về thẩm quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với chánh án TAND, viện trưởng viện KSND. Trên cơ sở đó, luật chuyên ngành quy định cụ thể, phù hợp với mô hình tổ chức mới.
Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa, đoàn Lạng Sơn
ẢNH: GIA HÂN
Công cụ đảm bảo tính minh bạch của hoạt động tư pháp
Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (đoàn Lạng Sơn) cũng đề nghị “hết sức cân nhắc” về việc bỏ quy định chất vấn của HĐND với chánh án TAND và viện trưởng viện KSND.
Ông Nghĩa dẫn Nghị quyết số 27-NQ/TW đặc biệt nhấn mạnh việc thực hiện quyền lực nhà nước phải đặt “dưới sự giám sát của nhân dân”, cho rằng việc sửa đổi Hiến pháp lần này cần tạo điều kiện tốt hơn để người dân tham gia tích cực hơn vào giám sát việc thực hiện quyền lực nhà nước.
Theo ông, chất vấn là công cụ giám sát quan trọng nhằm đảm bảo các cơ quan nhà nước chịu trách nhiệm giải trình trước đại biểu dân cử và nhân dân, đảm bảo tính công khai, minh bạch và trách nhiệm trong hoạt động tư pháp.
Chất vấn của đại biểu HĐND không nhằm can thiệp vào nội dung xét xử hay truy tố của vụ án cụ thể, mà tập trung vào trách nhiệm quản lý, việc tổ chức thi hành và tuân thủ pháp luật của chánh án và viện trưởng.
“Nếu cho rằng việc chất vấn của đại biểu HĐND đối với chánh án và viện trưởng làm ảnh hưởng đến tính độc lập của tư pháp thì sẽ rất khó lý giải quyền chất vấn của đại biểu Quốc hội đối với Chánh án TAND tối cao và Viện trưởng Viện KSND tối cao”, ông Nghĩa phân tích.
Tiếp tục cho ý kiến, vị đại biểu đoàn Lạng Sơn cho hay, theo dự thảo luật sửa đổi về tổ chức tòa án và viện kiểm sát, mô hình của TAND và viện KSND sẽ gồm 3 cấp tối cao, cấp tỉnh và khu vực. Do đó, việc trao quyền giám sát, nhất là quyền chất vấn cho đại biểu HĐND cấp tỉnh đối với chánh án và viện trưởng cấp tỉnh là phù hợp và khả thi.