Bỏ độc quyền vàng miếng

Nhiều ngân hàng, doanh nghiệp được sản xuất vàng miếng

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đang lấy ý kiến dự thảo sửa đổi Nghị định 24/2012 (NĐ24) của Chính phủ về quản lý hoạt động kinh doanh vàng, trong đó bỏ cơ chế độc quyền sản xuất vàng miếng. Thay vào đó, cơ quan quản lý sẽ kiểm soát thị trường qua cấp hạn mức và giấy phép nhập khẩu từng lần cho các tổ chức tín dụng, doanh nghiệp (DN) đủ điều kiện.

ẢNH: NGỌC THẮNG

Cụ thể, các DN được xem xét cấp phép sản xuất vàng miếng phải đảm bảo một số quy định gồm: có giấy phép kinh doanh mua, bán vàng miếng; có vốn điều lệ từ 1.000 tỉ đồng trở lên; không bị xử phạt vi phạm hành chính về hoạt động kinh doanh vàng hoặc bị xử phạt vi phạm hành chính về hoạt động kinh doanh vàng nhưng đã thực hiện xong các biện pháp khắc phục hậu quả, các kiến nghị tại kết luận thanh tra, kiểm tra của cơ quan nhà nước có thẩm quyền (nếu có); có quy trình nội bộ quy định về sản xuất vàng miếng.

Riêng các ngân hàng (NH) để được xem xét cấp phép sản xuất vàng miếng cũng phải đáp ứng các quy định tương tự DN nhưng vốn điều lệ phải từ 50.000 tỉ đồng trở lên. Các DN và NH chỉ được phép sản xuất loại vàng miếng quy định (có đóng chữ, số chỉ khối lượng, chất lượng, có ký mã hiệu của DN và tổ chức tín dụng được NHNN cho phép sản xuất; vàng miếng do NHNN tổ chức sản xuất trong từng thời kỳ). Đồng thời, DN và NH phải công bố tiêu chuẩn áp dụng, khối lượng, hàm lượng của sản phẩm theo quy định và chịu trách nhiệm trước pháp luật về tiêu chuẩn khối lượng, hàm lượng sản phẩm đã sản xuất đúng với tiêu chuẩn khối lượng, hàm lượng đã công bố. Đơn vị sản xuất vàng miếng phải chịu hoàn toàn trách nhiệm về sản phẩm do mình sản xuất, bảo hành sản phẩm cho khách hàng; xây dựng hệ thống thông tin đảm bảo lưu trữ đầy đủ, chính xác dữ liệu vàng miếng sản xuất; kết nối cung cấp thông tin cho cơ quan có thẩm quyền theo quy định…

ẢNH: PHẠM HÙNG

NHNN cho rằng hoạt động sản xuất vàng miếng là hoạt động kinh doanh có điều kiện và phải được cơ quan này cấp giấy phép. Việc sửa đổi, bổ sung điều kiện để thống nhất với mục tiêu chuyển từ cơ chế độc quyền sản xuất vàng miếng sang cơ chế cấp phép hoạt động sản xuất. Việc xây dựng các điều kiện cấp phép nhằm lựa chọn các DN, NH đủ năng lực tài chính, tuân thủ pháp luật về hoạt động kinh doanh vàng để thực hiện việc sản xuất vàng miếng, đảm bảo vẫn kiểm soát được trên nguyên tắc Nhà nước vẫn quản lý hoạt động này.

Trên thị trường hiện nay có 38 DN, NH được cấp phép kinh doanh mua, bán vàng miếng. Trong đó, chỉ có 3 DN hàng đầu gồm Công ty Vàng bạc đá quý Sài Gòn – SJC, Công ty cổ phần Vàng bạc đá quý Phú Nhuận (PNJ) và Tập đoàn Vàng bạc đá quý Doji đáp ứng được điều kiện vốn điều lệ trên 1.000 tỉ đồng. Về phía NH, có 4 NH thương mại nhà nước gồm Vietcombank, BIDV, VietinBank, Agribank và 4 NH thương mại gồm VPBank, Techcombank, MB và ACB (ACB vừa được chấp thuận tăng vốn lên trên 50.000 tỉ đồng) đáp ứng điều kiện về vốn. Trong đó, Vietcombank đang là NH có vốn điều lệ cao nhất hệ thống với gần 83.557 tỉ đồng.

Ông Huỳnh Trung Khánh, Phó chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng VN, bày tỏ vui mừng vì sau 13 năm, NĐ24 cũng đã có bản dự thảo sửa đổi, bổ sung. Những quy định mới trong dự thảo sẽ giúp cởi trói những bất cập của thị trường vàng thời gian qua. Dù vậy, ông cũng băn khoăn rằng những DN, NH đáp ứng điều kiện được cấp phép sản xuất vàng miếng sẽ không nhiều. Trên thị trường hiện nay có những DN đáp ứng được quy định như SJC, PNJ, Doji. Trước đây, Công ty SJC sản xuất trên 20 triệu lượng vàng đưa ra thị trường và chiếm 95% thị phần (trước khi NĐ24 ban hành và có hiệu lực, thị trường có khoảng 8 – 9 thương hiệu vàng miếng). Chính vì vậy, vàng miếng SJC có tính thanh khoản cao, được nhiều người nắm giữ. Đây cũng là thách thức đối với những đơn vị được cấp giấy phép sản xuất vàng miếng trong thời gian tới.

Riêng điều kiện để sản xuất vàng miếng đối với NH có vốn điều lệ trên 50.000 tỉ đồng là khá cao nên ông Khánh đề nghị ban soạn thảo cân nhắc giảm mức vốn điều lệ này xuống để các tổ chức khác có kinh nghiệm trong lĩnh vực vàng có thể tham gia.

TS Lê Xuân Nghĩa, nguyên Phó chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, cho rằng dự thảo sửa đổi NĐ24 theo hướng bỏ độc quyền sản xuất vàng miếng của nhà nước hay chỉ NHNN được nhập khẩu vàng là phù hợp trong bối cảnh hiện nay. Việc quy định về vốn điều lệ tối thiểu đối với DN và NH tham gia sản xuất vàng miếng cũng như để được xem xét cấp phép nhập khẩu vàng nguyên liệu là phù hợp. Việc nhập khẩu vàng phải được thực hiện với số lượng lớn mới có tác dụng đảm bảo cung cầu cho thị trường. Vì vậy, để các NH lớn, đầu ngành với kinh nghiệm thanh toán quốc tế mạnh và dòng vốn khả dụng thực hiện sẽ nhanh chóng, hiệu quả.

Cấp phép nhập khẩu vàng theo hạn ngạch

Dự thảo sửa đổi NĐ24 cũng nêu rõ căn cứ mục tiêu chính sách tiền tệ và cung cầu vàng trong từng thời kỳ, NHNN sẽ cấp hạn mức hằng năm và cấp giấy phép từng lần xuất, nhập khẩu vàng miếng; nhập khẩu vàng nguyên liệu cho DN và tổ chức tín dụng được phép; cấp giấy phép xuất khẩu vàng nguyên liệu cho DN có giấy phép khai thác vàng theo quy định.

Các DN, NH chỉ được phép nhập khẩu vàng miếng, vàng nguyên liệu của nhà sản xuất được chứng nhận bởi Hiệp hội Thị trường vàng London (LBMA). Đồng thời, công bố tiêu chuẩn áp dụng, khối lượng, hàm lượng của vàng miếng, vàng nguyên liệu nhập khẩu và chịu trách nhiệm trước pháp luật về tiêu chuẩn khối lượng, hàm lượng sản phẩm đã nhập khẩu đúng với tiêu chuẩn đã công bố. Các đơn vị được phép nhập khẩu vàng miếng, vàng nguyên liệu cho các mục đích sản xuất vàng miếng; sản xuất vàng trang sức, mỹ nghệ; bán cho DN, tổ chức tín dụng được cấp giấy phép sản xuất vàng miếng; bán cho DN được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất vàng trang sức, mỹ nghệ. Ngoài ra DN và NH phải xây dựng và báo cáo NHNN quy định nội bộ về xuất khẩu, nhập khẩu, biện pháp bảo đảm an toàn trong hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu vàng…

TS Lê Xuân Nghĩa đồng tình với quy định về cấp phép nhập khẩu vàng miếng, vàng nguyên liệu theo hạn ngạch vì đây là giải pháp phù hợp trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, ông cho rằng đối với xuất khẩu vàng miếng thì không cần kiểm soát mà nên để DN, NH tự thực hiện, tương tự xuất khẩu vàng trang sức, mỹ nghệ. Sau đó, VN cũng nghiên cứu dần xóa bỏ hạn ngạch về nhập khẩu vàng miếng, vàng nguyên liệu mà chỉ cần điều tiết bằng thuế nhập khẩu. Bên cạnh đó, chỉ nên cho phép các NH tham gia nhập khẩu vàng miếng, vàng nguyên liệu về bán sỉ lại cho DN sản xuất vàng miếng, nữ trang để bán lẻ trên thị trường. Bởi nếu cho các NH tham gia bán lẻ vàng bạc đá quý thì không cần thiết, các NH chỉ cần tập trung làm tốt các hoạt động, dịch vụ về tài chính tiền tệ hiện nay.

TS Lê Xuân Nghĩa khẳng định khi bỏ độc quyền nhà nước về sản xuất và thương hiệu vàng miếng SJC, cũng như mở rộng cho phép DN, NH đủ điều kiện nhập khẩu vàng, thì giá vàng trong nước sẽ lập tức hạ nhiệt. Giá vàng trong nước vẫn theo giá thế giới nhưng chắc chắn chỉ còn chênh với thế giới khoảng 2% như trước đây do thuế, phí. Đồng thời, tình trạng buôn lậu cũng sẽ được giảm thiểu khi chênh lệch giá được kéo xuống.

Đồng quan điểm, PGS-TS Nguyễn Hữu Huân (ĐH Kinh tế TP.HCM) cho rằng từ 13 năm trở lại đây, không có DN nào được phép nhập khẩu vàng và đây là điều khiến nguồn cung trên thị trường trở nên khan hiếm. Các đơn vị kinh doanh phải mua vàng trôi nổi trên thị trường dẫn đến tình trạng không có hóa đơn. Kết quả thanh tra một số công ty kinh doanh vàng vừa công bố gần đây đã cho thấy rõ tình trạng này. Chính vì vậy, khi cho phép một số DN, NH được nhập khẩu vàng sẽ đáp ứng nguồn nguyên liệu sản xuất, tạo môi trường kinh doanh lành mạnh hơn cũng như giảm thiểu rủi ro.

Ông Huân phân tích, trước đây khi đề cập nhập khẩu vàng vẫn có nhiều ý kiến lo ngại ảnh hưởng đến tỷ giá, nhưng trong dự thảo lần này quy định cấp phép nhập khẩu vàng theo hạn mức (quota) theo từng thời kỳ nên NHNN chủ động về ngoại tệ thanh toán, sẽ không tác động nhiều đến tỷ giá.

“Nếu không quản lý theo quota, DN muốn nhập bao nhiêu cũng được thì mới sợ không kiểm soát được. Dựa trên thặng dư cán cân thanh toán sẽ tính toán khối lượng vàng nhập về, trường hợp cán cân thanh toán thâm hụt thì tạm dừng nhập. Điều này phù hợp với chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm là áp dụng phù hợp, có lộ trình, có kiểm soát”, PGS-TS Nguyễn Hữu Huân chia sẻ.

Tiến tới lập sàn giao dịch vàng sỉ

Để thị trường vàng hoạt động hiệu quả, TS Lê Xuân Nghĩa đề xuất VN có thể học hỏi kinh nghiệm xây dựng sàn giao dịch vàng vật chất như mô hình của Trung Quốc. Theo đó, các DN và NH được cấp phép nhập khẩu vàng và đưa lên sàn giao dịch sỉ này (không có giao dịch cá nhân). Giá giao dịch trên sàn được tính toán theo giá vàng thế giới kèm theo phí nhập về VN và được công khai, minh bạch. Việc giao dịch trên sàn sẽ giúp giá vàng trong nước và giá vàng thế giới liên thông với nhau, đảm bảo thị trường vàng trong nước biến động theo thị trường thế giới. Đồng thời, việc giao dịch vàng trên sàn giúp ngăn chặn tình trạng một vài DN lớn “lũng đoạn” thị trường vàng cũng như giúp đảm bảo minh bạch thông tin. Nhờ việc mọi thông tin được công bố cụ thể, người dân biết được vàng trên sàn của VN có giá bao nhiêu và giúp NHNN theo dõi rất sát sao khối lượng vàng nhập khẩu, khối lượng ngoại tệ để mua vàng.

TS Lê Xuân Nghĩa nhấn mạnh: Dần dần VN cũng phải xem xét loại bỏ hay phân biệt vàng miếng, vàng nhẫn mà chỉ giao dịch vàng theo hàm lượng như 24K hoặc 18K. Không có nước nào phân biệt theo vàng miếng, vàng nhẫn như VN vì có những sản phẩm hàm lượng vàng như nhau như vàng miếng hay vàng nhẫn 4 số 9 nhưng có thời điểm mỗi lượng vàng miếng SJC thậm chí đắt hơn vàng nhẫn 4 số 9 đến hơn 10 triệu đồng là không thể chấp nhận được.

Theo ông Huỳnh Trung Khánh, việc cho phép nhập vàng sẽ giải quyết nguồn cung trên thị trường, gỡ “nút thắt” lớn trong thời gian qua và đây cũng là nguyên nhân khiến giá vàng trong nước cao hơn thế giới khá nhiều. Tuy nhiên, việc nhập khẩu này không phải ồ ạt mà “căn cứ mục tiêu chính sách tiền tệ và cung cầu vàng từng thời kỳ” để tránh ảnh hưởng đến thị trường ngoại hối.

Ngoài ra, ông Khánh cho rằng trường hợp những đơn vị được phép nhập khẩu không dùng hết số lượng vàng đã nhập thì có thể bán lại cho DN khác. Đây là điểm thoáng để giải quyết nguồn cung vàng trên thị trường nhưng cũng cần có quy định để tránh phát sinh những vấn đề khác.