Cụ thể, theo luật Xây dựng 2014, trong khu vực có quy hoạch 1/500 thì đương nhiên người dân khi xây dựng nhà sẽ được miễn giấy phép xây dựng. Bởi quy hoạch 1/500 hay còn gọi là quy hoạch chi tiết đã quy định rất cụ thể số tầng, chiều cao, lộ giới đường, hẻm, quy mô xây dựng… Thế nhưng bao năm nay, người dân, doanh nghiệp vẫn phải xin cấp phép khi có nhu cầu xây dựng nhà ở hay dự án. Đáng nói, hồ sơ để xin cấp phép xây dựng với doanh nghiệp cũng giống y như nội dung quy hoạch chi tiết 1/500 đã được duyệt trước đó. Cũng phê duyệt thiết kế cơ sở; trình cơ quan quản lý nhà nước thẩm định thiết kế kỹ thuật và xin cấp giấy phép xây dựng dự án. Tương tự với người dân, ngoài quy hoạch chi tiết 1/500 đã cụ thể thì tại TP.HCM cũng đã ban hành quy chế quản lý kiến trúc (Quyết định 56) quy định rất rõ về mật độ xây dựng, tầng cao, chiều cao, khoảng lùi, ban công, mái che thang, ô văng, mái đón, tầng hầm, tầng lửng cho từng tuyến đường, từng ô phố… Vì vậy, giấy phép xây dựng thực chất không cần thiết mà lại gây tốn thời gian, công sức và dẫn đến cơ chế xin- cho, nhũng nhiễu. Vì thế bỏ là đúng, là cần thiết.
Tuy nhiên, muốn bỏ cấp phép xây dựng thì phải phủ quy hoạch chi tiết 1/500. Ví dụ TP.HCM mới rà soát, công bố hiện trên địa bàn TP có khoảng 360 khu vực với 55.000 lô đất đủ điều kiện miễn giấy phép xây dựng. Đây là những khu vực đã có quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 và đáp ứng đầy đủ yêu cầu kỹ thuật, pháp lý theo quy định. Vì thế, chủ sở hữu các lô đất này sẽ không cần xin phép xây dựng mà chỉ cần thông báo khởi công. Còn ngoài những khu vực này, nghĩa là chưa có quy hoạch 1/500 thì khá nhiều, cũng có nghĩa là chưa thể bỏ cấp phép xây dựng, thậm chí muốn xin phép xây dựng cũng không được. Bởi theo luật Quy hoạch đô thị, đồ án quy hoạch chi tiết là cơ sở để cấp giấy phép xây dựng. Tuy nhiên trên thực tế, không chỉ TP.HCM mà hầu như tất cả các đô thị trong cả nước đều chưa phủ kín quy hoạch chi tiết 1/500. Người dân ở các khu vực này rơi vào tình thế rất oái oăm, không nằm trong khu quy hoạch treo nhưng lại bị treo giấy phép xây dựng, chỉ được xây nhà tạm và phải cam kết tự dỡ bỏ khi nhà nước thực hiện theo quy hoạch.
Nói lại để thấy, việc phủ quy hoạch 1/500 chính là mấu chốt để thực hiện bỏ cấp phép xây dựng cho cả người dân và doanh nghiệp. Không tiến hành nhanh, quyết liệt việc này thì việc bỏ cấp phép xây dựng lại sẽ chỉ “lốm đốm da beo”, chỗ này được chỗ kia không.
Đáng mừng là hôm qua 25.5, tại Hội nghị công bố Đồ án điều chỉnh quy hoạch chung TP.HCM đến năm 2040, tầm nhìn đến năm 2060, lãnh đạo TP khẳng định đồ án là cơ sở để lập các quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết, kịp thời phục vụ công tác quản lý và tiếp nhận, chấp thuận đầu tư, đảm bảo không có “khoảng trống” và “khoảng chờ” trong công tác quản lý phát triển đô thị phục vụ người dân, doanh nghiệp và xã hội. Trên cơ sở quy hoạch chi tiết, chính quyền các cấp không để người dân phải xin phép xây dựng mà chỉ cần đăng ký xây dựng theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Đây cũng chính là điều mà người dân, doanh nghiệp chờ đợi nhất, kỳ vọng nhất khi chính thức vận hành 34 tỉnh/thành mới cùng chính quyền 2 cấp tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.