Góp ý về hồ sơ chính sách dự án luật Quản lý thuế (thay thế) do Bộ Tài chính vừa công bố, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội cho rằng việc thay đổi chính sách quản lý thuế doanh nghiệp siêu nhỏ bao gồm hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh cần có lộ trình thực hiện phù hợp.
Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội nhận định việc xóa bỏ chế độ thuế khoán là cần thiết và phù hợp với xu hướng hiện đại hóa quản lý tài chính công, đảm bảo công bằng, minh bạch và thúc đẩy sự phát triển bền vững của khu vực kinh tế tư nhân, đặc biệt là khu vực hộ kinh doanh cá thể. Tuy nhiên, báo cáo đánh giá tác động thủ tục hành chíViện Hàn lâm Khoa học Xã hội chỉ rõ: Giai đoạn đầu triển khai (2025 – 2026) có thể gặp tình trạng quá tải hệ thống khi hàng triệu hộ kinh doanh cùng chuyển đổi. Cần đầu tư mạnh vào hạ tầng công nghệ và đào tạo đội ngũ hỗ trợ kỹ thuật. Nhiều hộ kinh doanh cũng cho biết chi phí tuân thủ quy định mới có thể dao động từ vài trăm đến hàng chục triệu đồng mỗi năm, đòi hỏi các chính sách hỗ trợ tài chính phù hợp. Tuy nhiên dự thảo không đề cập đến các giải pháp chính sách để khắc phục nhược điểm này.
Từ năm 2026 toàn bộ hộ kinh doanh sẽ chuyển sang phương thức kê khai thuế
ẢNH: TNO
Việc chuyển đổi từ chế độ thuế khoán sang thuế kê khai đối với hộ kinh doanh cần được triển khai theo một lộ trình ba giai đoạn hợp lý, đồng thời đi kèm các hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cụ thể để đảm bảo tính khả thi và hạn chế xáo trộn trong thực tiễn. Ở giai đoạn đầu (năm 1 – 2), trọng tâm là chuẩn bị nền tảng và triển khai thí điểm. Nhà nước cần hoàn thiện hành lang pháp lý, cung cấp phần mềm kế toán đơn giản và hóa đơn điện tử miễn phí cho hộ kinh doanh nhỏ, đồng thời tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng ghi chép sổ sách và kê khai thuế. Hỗ trợ tài chính trong giai đoạn này bao gồm miễn phí phần mềm, hỗ trợ chi phí thiết bị đầu vào (máy tính bảng, mạng Internet) và trợ cấp chi phí đào tạo cho các hộ ở vùng sâu, vùng xa.
Giai đoạn hai (năm 2 – 4) sẽ mở rộng áp dụng kê khai thuế bắt buộc với hộ kinh doanh có doanh thu ở mức nhất định nhưng cần đi kèm các ưu đãi thuế tạm thời (giảm 20 – 30% thuế trong năm đầu), hỗ trợ chi phí thuê kế toán và tiếp cận tín dụng vi mô ưu đãi. Về kỹ thuật, cần nâng cấp hệ thống quản lý thuế tại địa phương, tích hợp nền tảng kê khai – thanh toán – nộp thuế và tiếp tục đào tạo kỹ năng tài chính – số cho hộ kinh doanh.
Giai đoạn 3 (năm 4 – 5) là giai đoạn chuẩn hóa và kết thúc hoàn toàn chế độ thuế khoán trên toàn quốc. Trong giai đoạn này, các hộ kinh doanh được tích hợp vào hệ thống quản lý thuế quốc gia như các doanh nghiệp nhỏ, được hỗ trợ công cụ kế toán điện tử tự động và tiếp tục hưởng ưu đãi thuế khi chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp. Đồng thời, Nhà nước cần hỗ trợ tài chính cho các hộ ở vùng khó khăn trong quá trình chuyển đổi và thúc đẩy chính sách bảo hiểm xã hội, tín dụng, đào tạo lao động cho các hộ đã chính thức hóa. Với lộ trình cụ thể và chính sách hỗ trợ phù hợp, việc chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai thuế không chỉ góp phần minh bạch hóa hệ thống thuế mà còn tạo điều kiện thuận lợi để hộ kinh doanh phát triển bền vững và hội nhập vào nền kinh tế chính thức.
Vì vậy, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội đề nghị ban soạn thảo cân nhắc xem xét ban hành một lộ trình thực hiện việc chuyển đổi từ thuế khoán sang thuế kê khai theo từng giai đoạn và đi kèm với đó là các hỗ trợ về kỹ thuật và tài chính phù hợp để đảm bảo tính khả thi.
Tiếp thu kiến nghị này, Bộ Tài chính cho biết Nghị quyết số 198/2025 của Quốc hội đã quy định từ ngày 1.1.2026 xóa bỏ hình thức thuế khoán. Do vậy tại luật Quản lý thuế sẽ phải sửa đổi quy định về chính sách quản lý thuế đối với hộ kinh doanh để thực hiện theo phương pháp tự kê khai từ ngày 1.1.2026.