Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nêu bật vấn đề này tại Hội nghị toàn quốc tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ liên quan đến công tác tổ chức xây dựng Đảng, quản lý Nhà nước, hoạt động của Mặt trận và các đoàn thể chính trị cấp xã mới, chiều 14/6.
Hội nghị tập huấn về tổ chức bộ máy vận hành chính quyền địa phương 2 cấp diễn ra trong 2 ngày, 14-15/6 (Ảnh: Quang Vinh).
Theo sự phân công, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà, Phó trưởng Ban chỉ đạo của Chính phủ về sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp hướng dẫn chuyên đề: “Báo cáo tổng quan về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương 2 cấp; những vấn đề chung về phân cấp, phân quyền và phân định thẩm quyền cho chính quyền địa phương 2 cấp”.
Bước ngoặt cải cách mang tính lịch sử
Mở đầu phần trình bày, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh, giai đoạn hiện nay, Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ với một bước ngoặt cải cách mang tính lịch sử, một cuộc cách mạng tái cấu trúc và hội nhập quốc tế toàn diện, triệt để.
Theo Bộ trưởng, đây không chỉ là sự thay đổi về vị thế phát triển mà còn là bước chuyển sâu sắc về thể chế, không gian lãnh thổ, phương thức lãnh đạo của Đảng cũng như về đẩy mạnh hiệu lực, hiệu quả quản trị quốc gia và quản lý địa phương.
Từ mô hình chính quyền địa phương 3 cấp, cả nước chuẩn bị chuyển sang mô hình chính quyền địa phương 2 cấp với mục tiêu tinh gọn bộ máy, giảm bớt tầng nấc trung gian, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, đồng thời bảo đảm chính quyền gần dân, sát dân và phục vụ người dân tốt hơn.
“Chính quyền địa phương 2 cấp là nơi mà mỗi cấp chính quyền không chỉ là cơ quan thực thi, mà còn là chủ thể được trao quyền quyết định, được ràng buộc trách nhiệm, được tổ chức lại để phục vụ người dân tốt hơn. Đồng thời, mỗi cấp chính quyền thực sự là một trung tâm kiến tạo phát triển cho địa phương, cho đất nước trong giai đoạn phát triển mới, kỷ nguyên mới”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Đi vào những vấn đề tổng quát, chức năng, quyền hạn của chính quyền địa phương 2 cấp, lãnh đạo Bộ Nội vụ nhấn mạnh, đây là nội dung nhận được nhiều sự quan tâm từ các địa phương, đặc biệt là vấn đề phân cấp, phân quyền và phân định rõ thẩm quyền giữa các cấp chính quyền địa phương, cùng với một số nhiệm vụ trọng tâm cần triển khai trong thời gian tới.
Bộ trưởng nêu dấu mốc, ngày 12/6 Quốc hội “bấm nút” thông qua Nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh. Nghị quyết được thông qua ghi nhận sự thay đổi về địa giới hành chính trên phạm vi cả nước, từ 63 tỉnh thành giảm còn 34 tỉnh thành (cụ thể là 28 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc Trung ương).
Ngày 16/6 tới đây, Quốc hội tiếp tục thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp, thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi). Trên cơ sở đó, Nghị quyết chính thức về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh sẽ được ban hành, áp dụng đối với 34 tỉnh, thành phố mới.
“Những nội dung nêu trên đang được triển khai đồng bộ, để đến ngày 1/7 tới đây, cả nước chính thức vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp với đầy đủ cơ sở chính trị, pháp lý và yêu cầu thực tiễn vì mục tiêu phát triển bền vững trong tương lai”, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh.
Dấu mốc của tư duy mới, cách quản trị đất nước mới
Việc Quốc hội thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) đầu tuần tới, theo Bộ trưởng Bộ Nội vụ, là kết quả của tư duy lập pháp mới, trong đó cơ quan soạn thảo đã thiết kế rõ ràng, rành mạch chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng cấp chính quyền, từng chủ thể và từng thiết chế.
Bộ trưởng đề nghị các địa phương, đặc biệt là đội ngũ cán bộ trực tiếp tham gia vận hành bộ máy chính quyền địa phương nghiên cứu kỹ nội dung của Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi để triển khai thực hiện hiệu quả.
Người đứng đầu Bộ Nội vụ cũng nêu rõ những nội dung cốt lõi của luật để định hướng thực hiện trong thời gian tới.
Thủ tướng Phạm Minh Chính và các lãnh đạo Đảng, Nhà nước dự hội nghị (Ảnh: Quốc Chính).
Theo Bộ trưởng, tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình 2 cấp không chỉ là chủ trương nhất quán của Đảng, mà còn là yêu cầu hết sức cấp bách từ thực tiễn phát triển đất nước, là đòi hỏi đối với nhiệm vụ quản trị quốc gia và quản trị địa phương trong giai đoạn mới.
Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh 5 yếu tố quan trọng và cấp bách trong việc thiết kế mô hình chính quyền địa phương hai cấp.
Thứ nhất là yêu cầu cấp thiết về mặt chính trị và thể chế. Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đã kịp thời thể chế hóa các kết luận quan trọng của Đảng, từ Nghị quyết số 60 của Ban Chấp hành Trung ương đến các Kết luận số 126, 127, 130 và 137 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về việc không tổ chức cấp chính quyền trung gian (cấp huyện) và xây dựng mô hình chính quyền địa phương gắn với không gian phát triển mới của các tỉnh thành.
“Đây là một dấu mốc thể hiện tư duy đổi mới, tầm nhìn chiến lược, đồng thời là minh chứng cho quyết tâm và sự chỉ đạo quyết liệt của cả hệ thống chính trị trong việc đổi mới toàn diện, căn cơ bộ máy nhà nước. Đây cũng là sự cụ thể hóa rõ nét chỉ đạo của Bộ Chính trị, đặc biệt là Tổng Bí thư Tô Lâm”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Thứ hai là yêu cầu cấp thiết nhằm khắc phục triệt để những bất cập của mô hình chính quyền địa phương 3 cấp. Theo Bộ trưởng, mô hình 3 cấp đã tồn tại gần 80 năm và đã hoàn thành trọng trách, sứ mệnh lịch sử vẻ vang.
Song, trước yêu cầu phát triển mới, cần giảm cấp hành chính trung gian để rút ngắn quy trình hành chính, tăng tính kết nối liền mạch giữa hệ thống hành chính nhà nước từ trung ương đến cấp tỉnh, cấp xã và cũng để đảm bảo người dân được phục vụ nhanh hơn, tốt hơn.
Yêu cầu cấp thiết thứ 3 là vì đất nước đang trong quá trình hiện thực hóa mô hình quản trị hiện đại, với phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Theo Bộ trưởng, nếu không hình thành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, thì việc cụ thể hóa triết lý, phương châm nói trên sẽ gặp nhiều trở ngại.
Thứ tư là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số toàn diện và theo đuổi mục tiêu phát triển bền vững.
Thứ năm là yêu cầu cấp thiết nhằm tái cấu trúc đơn vị hành chính các cấp, tạo không gian phát triển mới để phát huy tiềm năng, lợi thế của địa phương.
“Tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp không chỉ là sự tinh gọn về hình thức, mà còn là bước chuyển đổi căn bản về chất trong cách quản trị đất nước. Đây là yêu cầu cấp thiết để xây dựng một nền hành chính hiện đại, đổi mới sáng tạo, hiệu quả, vì nhân dân”, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà khái quát.