Dòng máy bay 737 MAX của Boeing xảy ra hai vụ tai nạn chấn động ngành hàng không thế giới vào năm 2018 và 2019 – Ảnh: REUTERS
Bộ Tư pháp Mỹ (DOJ) ngày 23-5 thông báo họ đã đạt được một thỏa thuận sơ bộ với tập đoàn Boeing nhằm giải quyết cuộc điều tra hình sự kéo dài liên quan đến hai vụ rơi máy bay 737 MAX vào năm 2018 và 2019 khiến 346 người thiệt mạng.
Dù thỏa thuận có thể giúp Boeing tránh khỏi phiên tòa hình sự dự kiến vào tháng 6 tới, nhưng nó đã lập tức vấp phải làn sóng phản đối từ một số gia đình nạn nhân – những người cho rằng chính phủ đang “nhẹ tay” với một trong những bê bối an toàn hàng không lớn nhất trong lịch sử Mỹ.
Thỏa thuận trị giá 1,1 tỉ USD
Theo Bộ Tư pháp Mỹ, thỏa thuận đạt được trên nguyên tắc sẽ cho phép Boeing nộp phạt 1,1 tỉ USD để đổi lấy việc DOJ hủy bỏ cáo buộc hình sự đối với hãng, liên quan đến hành vi gian lận trong quá trình xin cấp phép cho dòng máy bay 737 MAX.
Số tiền này sẽ bao gồm 455 triệu USD Boeing cam kết đầu tư vào các chương trình cải thiện chất lượng và an toàn, 445 triệu USD vào một quỹ bồi thường dành cho gia đình các nạn nhân. Công ty cũng sẽ bị phạt 487 triệu USD, trong đó một nửa sẽ được khấu trừ do đã nộp phạt trước đó.
Thỏa thuận này cần được tòa án liên bang phê duyệt và nếu được thông qua, phiên tòa hình sự dự kiến diễn ra tại Fort Worth, Texas vào tháng 6 sẽ bị hủy bỏ, và Boeing sẽ không phải nhận tội gian lận.
Trong hồ sơ gửi tòa, DOJ mô tả thỏa thuận này là “giải pháp công bằng và phù hợp với lợi ích công cộng”, giúp đảm bảo “trách nhiệm giải trình lớn hơn từ phía Boeing” mà vẫn tránh được rủi ro pháp lý từ việc đưa vụ án ra xét xử.
Thỏa thuận cũng đánh dấu diễn biến mới nhất trong vụ án kéo dài nhiều năm qua, khởi nguồn từ hai vụ rơi máy bay từng khiến uy tín của Boeing sụp đổ và dẫn đến những thay đổi lớn trong ban lãnh đạo hãng.
Vụ việc bắt đầu từ thỏa thuận hồi tháng 1-2021 giữa DOJ và Boeing, trong đó giải quyết các cáo buộc cho rằng Boeing đã gian dối với Cơ quan Hàng không liên bang Mỹ (FAA) khi xin cấp phép cho dòng 737 MAX.
Thỏa thuận năm 2021 bao gồm thời gian thử thách 3 năm. Tuy nhiên, đến tháng 5-2024, DOJ xác định Boeing đã vi phạm thỏa thuận do nhiều sự cố an toàn xảy ra sau đó.
Vào tháng 7-2024, Boeing đồng ý nhận tội âm mưu lừa dối chính phủ Mỹ.
Tuy nhiên đến tháng 12 cùng năm, thẩm phán liên bang Reed O’Connor đã bác bỏ thỏa thuận bao gồm việc nhận tội, dẫn đến việc chính quyền mới của Tổng thống Trump phải quyết định bước đi tiếp theo.
Theo thỏa thuận được đề xuất hôm 23-5, Boeing sẽ thừa nhận hành vi âm mưu cản trở hoạt động hợp pháp của Nhóm đánh giá máy bay của FAA.
Hình ảnh các nạn nhân trong vụ rơi máy bay Ethiopian Airlines Boeing 737 MAX 8 vào năm 2019 khiến 157 người thiệt mạng – Ảnh: AFP
Đối mặt với làn sóng phẫn nộ
Thỏa thuận này đã vấp phải sự chỉ trích nặng nề từ một bộ phận các gia đình có nạn nhân thiệt mạng trong hai vụ rơi máy bay.
Luật sư Paul Cassell – đại diện cho một nhóm thân nhân – gọi đây là “thỏa thuận không truy tố chưa từng có tiền lệ và rõ ràng là sai trái đối với tội phạm doanh nghiệp chết người nhất lịch sử nước Mỹ như Boeing”. Ông cho biết các thân chủ của mình sẽ đệ đơn phản đối và kêu gọi tòa bác bỏ thỏa thuận.
ÔngJavier de Luis, người có người thân thiệt mạng trong vụ rơi máy bay, lên án: “Thông điệp mà hành động này gửi đến các công ty trên khắp nước Mỹ là: Đừng lo lắng về việc phải đảm bảo an toàn cho sản phẩm của bạn”.
Giáo sư Carl Tobias từ Trường Luật Đại học Richmond đánh giá rằng việc Boeing thừa nhận hành vi sai trái mà không phải nhận tội hay chịu hình phạt hình sự nào chỉ là “một cái đánh nhẹ vào tay”.
Thượng nghị sĩ Richard Blumenthal, người từng tổ chức các phiên điều trần về Boeing vào năm 2024, gọi thỏa thuận là “một sự bất công trắng trợn”.
“Boeing liên tục phủ nhận trách nhiệm và nói dối, và giờ họ sẽ vĩnh viễn thoát khỏi bị xét xử. Các nạn nhân, gia đình họ và công chúng xứng đáng với công lý, không phải một trò hề pháp lý như thế này”, ông bức xúc.
Trong khi đó, DOJ cho biết hơn 110 gia đình nạn nhân được hỏi đã bày tỏ quan điểm ủng hộ, không phản đối, hoặc mong muốn dàn xếp để khép lại vụ việc, với lý do mỗi lần vụ án được đưa ra trước tòa là một lần nỗi đau bị khơi lại.