Bức ảnh đầu tiên về nhật thực nhân tạo

ESA hôm 16/6 chia sẻ những hình ảnh đầu tiên từ hai vệ tinh mới phối hợp hoạt động như một “cỗ máy tạo nhật thực”, theo Space. Nhiệm vụ Proba-3 của ESA phóng bằng tên lửa PSLV-XL từ Trung tâm Vũ trụ Satish Dhawan của Ấn Độ hôm 5/12/2024, gần đây gửi về loạt ảnh đầu tiên. Đây là nhiệm vụ đầu tiên bao gồm hai vệ tinh bay theo “đội hình chính xác”, trong đó một vệ tinh đóng vai trò như Mặt Trăng che khuất Mặt Trời, vệ tinh còn lại hướng kính viễn vọng về phía Mặt Trời để chụp hình vành nhật hoa khó nắm bắt.

Quan sát vành nhật hoa rất quan trọng nhằm hiểu rõ các hiện tượng như gió mặt trời và cơn phun trào vành nhật hoa (CME), có thể làm gián đoạn hệ thống điện và liên lạc trên Trái Đất. Hình ảnh từ Proba-3 cũng giúp các nhà vật lý nhìn thấy đặc điểm ở vành nhật hoa, đôi khi có thể nhìn thấy trong nhật thực toàn phần.

Đĩa mặt trời sáng hơn vành nhật hoa một triệu lần và hoàn toàn chói lóa với mắt người. Thời điểm duy nhất có thể nhìn thấy vành nhật hoa là trong sự kiện nhật thực toàn phần vốn chỉ kéo dài vài phút. Đó là lý do các nhà nghiên cứu sử dụng thiết bị che vành nhật hoa (coronagraph), gắn vào kính viễn vọng để chặn ánh sáng trực tiếp từ Mặt Trời. Do khí quyển Trái Đất phân tán ánh sáng, coronagraph hoạt động tốt hơn nhiều trong không gian.

Vào tháng 3, hai tàu vũ trụ trong Proba-3 là vệ tinh Coronagraph và Occulter bay thẳng hàng cách nhau 150 m với độ chính xác đến từng milimet trong vài giờ mà không cần can thiệp từ mặt đất. Vệ tinh Occulter che khuất thành công đĩa Mặt Trời để đổ bóng lên ASPIICS, thiết bị quang học cực nhạy của Coronagraph để chụp hình vành nhật hoa.

Các nhà khoa học và kỹ sư tại Trung tâm Hoạt động Khoa học ASPIICS tại Đài quan sát Hoàng gia Bỉ phụ trách xử lý hình ảnh. Mỗi bức ảnh hoàn chỉnh, bao phủ khu vực từ Mặt Trời bị che khuất đến rìa trường nhìn, được tạo thành từ 3 hình ảnh. “Sự khác biệt giữa chúng chỉ nằm ở thời gian phơi sáng, quyết định khẩu độ của thiết bị che vành nhật hoa tiếp xúc với ánh sáng bao lâu. Kết hợp 3 hình ảnh cung cấp cái nhìn toàn cảnh về vành nhật hoa”, Andrei Zhukov, nhà nghiên cứu tại Đài quan sát Hoàng gia Bỉ, cho biết.

Proba-3 sẽ tạo ra khoảng 1.000 giờ hình ảnh của vành nhật hoa trong suốt nhiệm vụ kéo dài hai năm. Các vệ tinh Proba-3 chạy bằng năng lượng mặt trời có quỹ đạo hình elip với cận điểm (điểm gần nhất) là 600 km và viễn điểm (điểm xa nhất) là 60.000 km. Chúng chỉ bay theo đội hình khi gần điểm viễn điểm vì đó là lúc lực hấp dẫn của Trái Đất, từ trường và lực cản khí quyển yếu nhất. Điều này cho phép vệ tinh sử dụng ít nhiên liệu hơn để thực hiện bay theo đội hình.

Vệ tinh Coronagraph luôn cách vệ tinh Occulter 150 m và hoạt động bay theo đội hình được thực hiện chính xác đến từng milimet. Vệ tinh Occulter có kích thước 1,4 m, tạo bóng 8 cm lên thiết bị che vành nhật hoa. Tất cả quá trình đều diễn ra tự động.

An Khang (Theo Space)