Bước chuyển mạnh mẽ vì độc giả

Ảnh: NVCC

Cần thiết lập quỹ hỗ trợ chuyển đổi số báo chí

Báo chí Việt Nam hôm nay không còn đứng trước những khó khăn đơn lẻ, mà là 3 thách thức mang tính hệ thống và xuyên suốt toàn ngành, từ báo in, báo điện tử đến truyền hình.

Thứ nhất, là khủng hoảng nguồn thu. Mô hình tài chính cũ đã sụp đổ. Báo in hầu như không còn bạn đọc, quảng cáo sụt giảm mạnh. Báo điện tử thì giành giật từng đồng quảng cáo với Big Tech. Truyền hình bị chia năm xẻ bảy bởi các nền tảng OTT, cả OTT trong nước và nước ngoài. Cả ngành báo chí đang vật lộn trong một cuộc chơi mà “luật chơi thì đã thay đổi, nhưng nhiều người chơi chưa kịp thay giày”.

Thứ hai là sự thống trị ngày càng lớn của mạng xã hội và nền tảng xuyên biên giới. Người đọc không vào báo nữa, mà lên Facebook, TikTok, YouTube để “lướt tin” theo thuật toán. Báo chí mất vị thế dẫn dắt, mất công cụ kiểm chứng và thậm chí, mất luôn quyền kiểm soát thông tin.

Thứ ba là sự tụt hậu về công nghệ. Một vài tòa soạn tiên phong đã dấn thân chuyển đổi số, AI, dữ liệu, nhưng số còn lại, đặc biệt là báo ngành, báo địa phương thì vẫn loay hoay với giao diện website và bộ gõ tiếng Việt. Nói số hóa, nhưng vận hành thì vẫn là kiểu báo in cũ. Nếu báo chí chúng ta không tự viết lại mô hình cho mình, thì những nền tảng khác sẽ viết “cáo phó” cho chúng ta.

Về giải pháp tổng thể, chúng ta cần chính sách phân tầng đầu tư theo năng lực và loại hình, không “bơm” đồng loạt, tránh lãng phí; xây dựng mạng lưới chia sẻ công nghệ và dữ liệu giữa các báo, tránh ai cũng tự mày mò từ đầu. Ngoài ra, cần thiết lập quỹ hỗ trợ chuyển đổi số báo chí, trong đó ưu tiên các đơn vị đi đầu, có mô hình cụ thể.

Nhà báo Nguyễn Bá, Tổng biên tập Báo VietNamNet

Ảnh: NVCC

Báo chí chính thống phải cạnh tranh khốc liệt để giữ chân độc giả

Báo chí Việt Nam hiện nay đang đối mặt với không ít khó khăn, thách thức do tác động của công nghệ truyền thông. Đầu tiên là sự sụt giảm về lượng phát hành và số người đọc, xem, nghe của các cơ quan báo chí trong bối cảnh mạng xã hội phát triển mạnh mẽ. Người dùng ngày càng có xu hướng tiếp cận thông tin từ các nền tảng mạng xã hội, nơi thông tin được lan truyền nhanh chóng nhưng thiếu kiểm chứng. Điều này khiến báo chí chính thống phải cạnh tranh khốc liệt để giữ chân độc giả, trong khi vẫn phải tuân thủ các nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp và quy định pháp luật chặt chẽ hơn nhiều so với mạng xã hội và các phương tiện truyền thông khác.

Cạnh đó, áp lực về tài chính và mô hình kinh tế báo chí đang ảnh hưởng đến môi trường sinh thái của các cơ quan báo chí. Sự sụt giảm nguồn thu từ quảng cáo (vốn từng là trụ cột của các cơ quan báo chí) do các nền tảng xuyên biên giới như Google và Facebook chiếm lĩnh thị trường truyền thông, đã khiến nhiều cơ quan báo chí phải cắt giảm nhân sự, tiết giảm chi phí, thậm chí buộc phải “mềm hóa” nội dung để thu hút công chúng. Điều này dễ dẫn đến nguy cơ thương mại hóa báo chí, xa rời sứ mệnh và trách nhiệm xã hội của báo chí.

Chuyển đổi số báo chí ở Việt Nam mặc dù đã triển khai, song còn khá chậm, thiếu chiến lược đồng bộ và nguồn lực tương xứng. Nhiều cơ quan báo chí vẫn hoạt động theo mô hình truyền thống, thiếu dữ liệu, công nghệ và nhân lực số hóa. Trong khi đó, báo chí hiện đại không chỉ là đưa tin mà còn là phân tích dữ liệu, cá nhân hóa nội dung và tương tác hai chiều với độc giả. Việc không bắt kịp xu thế này khiến báo chí Việt Nam có nguy cơ tụt hậu so với các nước trên thế giới.

Những khó khăn thách thức nói trên không chỉ ảnh hưởng hiệu quả vận hành của các cơ quan báo chí mà còn đặt ra yêu cầu cấp thiết về đổi mới mô hình hoạt động, nâng cao năng lực chuyên môn và thích ứng trong thời đại số.

Nhà báo Nguyễn Thành Lợi, Tổng biên tập Báo Kinh tế và Đô thị

Ảnh: NVCC

Kinh tế báo chí – vấn đề nan giải của báo chí ngày nay

Vấn đề gì khiến các tòa soạn đau đầu nhất hiện nay? Câu trả lời chắc hẳn không gì khác ngoài kinh tế và trí tuệ nhân tạo (AI). Song song với việc luận giải cho được bài toán giữa ứng phó và vận dụng AI như thế nào cho hiệu quả, các tòa soạn đã, đang và sẽ còn hết sức đau đầu với việc tìm giải pháp cho kinh tế báo chí. Với một tờ báo tự chủ tài chính như chúng tôi, phát triển kinh tế báo chí là vô cùng nan giải nhưng không thể không tìm ra lối.

Khi thế giới ngày càng toàn cầu hóa, sự phát triển vũ bão của công nghệ đang khiến mọi ranh giới ngày càng bị xóa nhòa, thì nhu cầu, xu hướng tiếp nhận thông tin của công chúng cũng dần chuyển hướng sang nền tảng số, nền tảng truyền thông xã hội. Báo chí Việt Nam, vì thế, cũng hứng chịu chung cơn bĩ cực kinh tế báo chí như báo chí toàn cầu khi lượng độc giả truyền thống ngày càng giảm, quảng cáo và nguồn thu từ báo in ngày càng èo uột; nguồn thu từ quảng cáo số lại chảy vào các nền tảng mạng xã hội xuyên biên giới…

Trong khi đó, hằng năm, chi thường xuyên cho báo chí là dưới 0,5% tổng chi thường xuyên của ngân sách nhà nước. Chi cho đầu tư báo chí cũng thấp, chỉ khoảng 0,25% tổng chi đầu tư của ngân sách nhà nước. Đặc biệt, một số cơ quan báo chí lớn lại không có hoặc có rất ít hỗ trợ hay đặt hàng từ ngân sách. Kinh tế báo chí thực sự là vấn đề nan giải của hầu hết các tòa soạn tại Việt Nam.

Về giải pháp kinh tế báo chí hiện nay, trước hết phải là nỗ lực tự thân, đòi hỏi sự quyết liệt, quyết tâm sáng tạo nỗ lực hết sức từ các tòa soạn. Tuy nhiên, báo chí cần có thêm bệ đỡ về chính sách từ Nhà nước để hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị. Theo đó, cần điều chỉnh chính sách thuế để hỗ trợ báo chí phát triển trong thời đại số. Nên chăng áp dụng một mức thuế suất 10% hoặc kể cả 5% hoặc 0% cho tất cả các loại hình báo chí?

Quy định rõ hơn cơ chế, trách nhiệm hợp tác giữa cơ quan chức năng với các cơ quan báo chí trong thực hiện truyền thông chính sách. Hướng dẫn cụ thể việc xây dựng định mức đơn giá kỹ thuật, cần tính tới yếu tố đặc thù và phù hợp với thực tế hoạt động báo chí cũng như từng thể loại báo chí.

Nhà nước nên có cơ chế và chính sách rõ ràng, cụ thể hơn nữa để các nhà mạng phải có trách nhiệm chia sẻ nguồn thu đối với các cơ quan báo chí; đồng thời có thêm những quy định chặt chẽ hơn nữa về vấn đề bản quyền các tác phẩm báo chí.

Nhà báo Lê Trần Nguyên Huy, quyền Tổng biên tập Báo Nhà báo và Công luận

Ảnh: NVCC

Mong muốn báo chí lan tỏa nhiều hơn những điều tốt đẹp

Tôi giữ thói quen đọc báo, xem tin tức hằng ngày từ khi là sinh viên đại học cho đến nay cũng gần 30 năm. Tôi thường chọn Báo Thanh Niên, Tuổi Trẻ, VnExpress làm kênh thông tin tham khảo thường xuyên để biết những gì đang diễn ra một cách kịp thời, chính thống. Với vấn đề mình quan tâm, nhờ những bài viết có đánh giá, phân tích đáng tin cậy từ tác giả hoặc chuyên gia và bình luận đa chiều của nhiều độc giả khác, giúp tôi nhìn nhận khách quan hơn, đồng thời không bị ảnh hưởng bởi tin giả hoặc thông tin chưa được kiểm chứng khi lướt mạng xã hội.

Bên cạnh việc chuyển tải kịp thời tin tức thời sự, tôi mong muốn các báo chia sẻ, lan tỏa nhiều hơn những câu chuyện về điều tốt đẹp, bình dị, thay vì viết bài “giật tít quá đà” về những vấn đề nổi cộm trong cuộc sống, dễ gây hiểu nhầm cho độc giả.

Tôi rất hào hứng khi một số báo điện tử thường xuyên cải tiến giao diện theo hướng đa dạng thể loại tác phẩm, đáp ứng nhu cầu trải nghiệm, tiếp nhận, lưu trữ thông tin của độc giả. Cá nhân tôi thích xem tác phẩm dạng Multimedia thể hiện dưới dạng Infographic, giúp tôi dễ nắm bắt thông tin hơn.

Để thu hút thế hệ bạn đọc trẻ – những người có thói quen tiếp cận thông tin chủ yếu qua mạng xã hội, tôi nghĩ các báo cần thường xuyên đổi mới nội dung, hình thức chuyển tải, “bắt trend” các chủ đề được giới trẻ quan tâm bằng các video đa dạng. Với tờ báo uy tín, lượng độc giả lớn như Báo Thanh Niên, tôi rất mong vào những ngày lễ lớn như kỷ niệm 100 năm ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, 80 năm ngày Quốc khánh…, tòa soạn sẽ phát hành phụ trương đặc biệt tặng miễn phí cho bạn đọc sưu tầm, lưu giữ (có thể kèm theo điều kiện độc giả theo dõi tương tác thường xuyên)…

Bạn đọc Vũ Thị Minh Huệ, 47 tuổi, Q.Hoàng Mai, Hà Nội