Cụ thể, góp ý về lộ trình áp dụng quy định kiểm soát khí thải xe mô tô, xe máy lưu hành do Bộ NN-MT soạn thảo, Cục Đăng kiểm VN cho rằng việc kiểm định khí thải đồng loạt với xe máy từ đầu năm 2027 tại Hà Nội và TP.HCM không đảm bảo tính khả thi, gây ùn tắc vì số xe máy ở hai thành phố lớn hơn nhiều năng lực của các cơ sở kiểm định. Vì thế đơn vị này đề xuất kéo giãn lộ trình thêm nửa năm hay 1 năm tùy địa phương cũng như niên hạn xe.
Nỗi lo của Cục Đăng kiểm là có thể hiểu nếu nhìn vào số lượng xe máy đang lưu hành và cơ sở hạ tầng để thực hiện việc kiểm định. Nhưng nhìn lại thì đây cũng là nỗi lo muôn thuở. Thực tế vấn đề kiểm định xe máy đã được đặt ra từ lâu, chúng ta cũng có thời gian chuẩn bị vài năm nhưng giữa năng lực kiểm định và nhu cầu vẫn là một khoảng cách rất xa. Không biết lùi thêm nửa năm hay 1 năm nữa, khoảng cách này có được kéo gần hay nỗi lo vẫn hoàn nỗi lo.
Ở chiều ngược lại, ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng, trong đó tỷ lệ đóng góp ô nhiễm bụi từ hoạt động giao thông dao động 20 – 60%. Với 74 triệu mô tô, xe máy đăng ký trên toàn quốc tính đến hết năm 2023 nhưng tiêu chuẩn khí thải chỉ mang tính khuyến nghị, tự nguyện áp dụng, xe máy được xác định là “thủ phạm” hàng đầu.
Theo Ngân hàng Thế giới, ô nhiễm không khí tại VN đã gây thiệt hại tới 5 – 7% GDP hằng năm. Còn nghiên cứu của Đại học Fulbright VN, ô nhiễm không khí đã tạo ra thiệt hại kinh tế khoảng 9,86 – 12,45 tỉ USD vào năm 2013 và tăng lên đáng kể những năm gần đây.
Nhưng các con số chưa đáng sợ bằng sự ô nhiễm mà mỗi người có thể cảm nhận được bằng mắt thường và nhịp thở. Đã và đang có nhiều ngày, người dân TP.HCM và Hà Nội chứng kiến bầu trời “sương giăng” mù mịt bởi bụi mịn, cảm thấy lồng ngực nặng chịch, nhịp thở trở nên khó khăn và các bệnh hô hấp gia tăng… Khi hệ thống cảnh báo ô nhiễm đưa môi trường sống của hàng triệu người dân vào mức nghiêm trọng, khi Hà Nội và TP.HCM rơi vào top các thành phố ô nhiễm nhất thế giới, nỗi lo sức khỏe cho bản thân, cho gia đình và cho thế hệ tương lai có lẽ là nỗi lo lớn nhất.
Từ một góc nhìn khác, VN đang thực hiện các cam kết quốc tế, đặc biệt là COP26 với tuyên bố đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, chuyển đổi sang nền kinh tế xanh và bền vững. Để đạt mục tiêu này, từ giao thông, sản xuất, tiêu dùng, phân phối, thu hút đầu tư… trong ngõ ngách nền kinh tế đang dần xanh. Nhiều thành phố lớn trên cả nước cũng chủ động xanh hóa mạng lưới giao thông, chuyển từ xe xăng sang xe điện bắt đầu từ các phương tiện công cộng. Chưa kể, luật, nghị định, thông tư về kiểm định khí thải đã có. Chỉ là nếu ô tô là bắt buộc thì tiêu chuẩn khí thải với xe máy chỉ mang tính khuyến nghị, tự nguyện áp dụng. Mà tự nguyện thì…
Xe máy là phương tiện và sinh kế của triệu người dân nên cần thận trọng. Nhưng với hiện trạng và bối cảnh như nói trên, nỗi lo vỡ trận kiểm định xe máy hay sức khỏe của người dân bị ảnh hưởng và thiệt hại của nền kinh tế đáng sợ hơn?
Mỗi lựa chọn sẽ đi kèm giải pháp để thực hiện bởi suy cho cùng, lựa chọn nào cũng đều để phục vụ và tạo thuận lợi tốt nhất cho cuộc sống người dân.