Thảo luận tại hội trường về dự thảo Luật Cán bộ, công chức sửa đổi chiều 14/5, đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi (Bến Tre) cho biết, trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, nhiều quốc gia đã và đang điều chỉnh hệ thống pháp luật để thích ứng với làm việc linh hoạt, từ xa, trực tuyến.
Tuy nhiên, theo đại biểu, Luật Cán bộ, công chức hiện hành chưa có quy định chính thức về chế độ làm việc từ xa, gây khó khăn thực hiện và dễ tạo tâm lý e ngại trong việc đổi mới phương thức làm việc.
Vì vậy, bà Yến Nhi kiến nghị chính thức hóa làm việc từ xa, làm việc trực tuyến là phương thức làm việc hợp pháp trong khu vực công, phù hợp theo vị trí việc làm, điều kiện công tác, hệ thống hạ tầng của từng cơ quan, đơn vị.
Công chức phường Lý Thái Tổ, TP Hà Nội (Ảnh: Sơn Nguyễn).
Tiết kiệm chi phí vận hành, giảm áp lực đi lại
ThS Nguyễn Tuấn Anh, công tác tại Tổng công ty Công nghiệp Sài Gòn, hoàn toàn đồng ý với quan điểm này bởi cán bộ, công chức không nhất thiết “đúng giờ vào cơ quan, hết giờ xách cặp về”.
“Trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh chuyển đổi số và tinh gọn tổ chức bộ máy hành chính, việc cho phép công chức được làm việc từ xa là một hướng đi tất yếu. Điều này không chỉ tiết kiệm chi phí vận hành, giảm áp lực đi lại, đặc biệt ở các địa phương vừa sáp nhập, có địa bàn rộng lớn, mà còn thúc đẩy việc đổi mới phương thức làm việc trong khu vực công”, ông Tuấn Anh nói.
Chuyên gia cho rằng trước mắt, một số nhóm công việc có thể triển khai hình thức làm việc từ xa, bao gồm nhóm tham mưu chính sách, lập kế hoạch, phân tích số liệu; chuyên viên công nghệ thông tin, quản trị hệ thống dữ liệu và nội dung số; xử lý văn bản điện tử, tổng hợp báo cáo, biên soạn nội dung; thực hiện công việc nghiên cứu, tư vấn chiến lược, pháp lý nội bộ.
ThS Nguyễn Tuấn Anh, công tác tại Tổng công ty Công nghiệp Sài Gòn (Ảnh: Nhân vật cung cấp).
Ngược lại, những công việc như tiếp dân, kiểm tra hiện trường, tư pháp – hộ tịch, kế toán tài chính, kiểm soát chi… vẫn nên làm việc dưới mô hình trực tiếp.
ThS Nguyễn Tuấn Anh lấy ví dụ tại Pháp, sau giai đoạn Covid-19, quốc gia này cho phép công chức cấp trung làm việc tại nhà 2 ngày/tuần nếu có phần mềm theo dõi tiến độ. Singapore dùng nền tảng số tích hợp để đánh giá công chức qua mã định danh và KPI (chỉ số đánh giá hiệu quả công việc), trong khi Nhật Bản triển khai mô hình làm việc theo dự án, không yêu cầu có mặt tại trụ sở.
Bà Nguyễn Trần Như Khuê, Trưởng bộ môn Luật, Khoa Nhà nước và pháp luật, Học viện cán bộ TPHCM, nêu rõ xu hướng sắp tới trong bộ máy công là hưởng lương theo đánh giá kết quả cuối cùng của công việc. Vì vậy, có một số công việc không nhất thiết phải thường xuyên đến trực tiếp cơ quan.
Công chức phường Hàng Bạc, TP Hà Nội (Ảnh: Sơn Nguyễn).
“Sau sắp xếp các đơn vị hành chính, sáp nhập tỉnh, bộ máy công sẽ có một bộ phận cán bộ, công chức đi làm xa, điều kiện đi lại khó khăn. Chúng ta đang hướng đến xây dựng chính quyền, nền công vụ số, nên việc tạo điều kiện cho họ làm việc từ xa, trực tuyến, tổ chức quản lý dựa trên sản phẩm cụ thể… là phù hợp trong bối cảnh hiện nay”, vị này chia sẻ.
Từ quản lý theo thời gian sang quản trị theo hiệu quả
Bên cạnh ủng hộ mô hình làm việc từ xa, ThS Nguyễn Tuấn Anh cho rằng cần phải chú ý một số rủi ro.
“Có 3 rủi ro chính. Một là nguy cơ suy giảm kỷ luật công vụ do thiếu kiểm soát trực quan. Hai là rủi ro bảo mật thông tin, đặc biệt với dữ liệu mật. Ba là đánh giá thiếu công bằng nếu không có công cụ đo lường hiệu quả minh bạch.
Để kiểm soát, cần kết hợp 3 “lớp” giám sát gồm phần mềm quản lý tiến độ; cơ chế báo cáo định kỳ và đột xuất; đánh giá kết quả công việc bằng sản phẩm cụ thể. Đồng thời, bắt buộc có quy định công chức làm việc từ xa vẫn phải tuân thủ kỷ luật phát ngôn, bảo mật và thời gian làm việc, có thể linh hoạt nhưng không tự do vô kỷ luật”, chuyên gia nhấn mạnh.
Về chế độ đãi ngộ, nếu cán bộ, công chức làm việc từ xa vẫn đạt hiệu quả và hoàn thành KPI, họ vẫn nên được đối xử công bằng trong lương, thưởng như những người khác. Nhà nước có thể cân nhắc cơ chế thưởng thêm cho những cá nhân có năng suất vượt trội, không phân biệt hình thức làm việc.
“Bộ máy cần có cơ chế giao việc rõ ràng, minh bạch, nghĩa là từng nhiệm vụ cần có sản phẩm đầu ra, thời hạn hoàn thành và tiêu chí đánh giá cụ thể. Ngoài ra, hạ tầng số hóa đầy đủ, từ phần mềm quản trị công việc đến hệ thống lưu trữ và bảo mật dữ liệu. Có thể xây dựng kỷ luật công vụ dựa trên kết quả, tức công chức cần được đánh giá và chịu trách nhiệm trên sản lượng và chất lượng công việc, chứ không đơn thuần là mặt thời gian làm việc”, vị này nói.
Bà Nguyễn Trần Như Khuê lưu ý rằng việc triển khai hình thức làm việc từ xa có thể dẫn đến một số rủi ro như cán bộ, công chức không thực hiện công việc, thực hiện công việc không đúng, tiến độ và hiệu quả công việc không đạt yêu cầu; hạn chế sự tương tác với đồng nghiệp; vi phạm vấn đề bảo mật thông tin công việc…
Bà Nguyễn Trần Như Khuê, Trưởng bộ môn Luật, Khoa Nhà nước và pháp luật, Học viện cán bộ TPHCM (Ảnh: Nhân vật cung cấp).
“Việc áp dụng KPI trong khu vực công cần bắt đầu từ xây dựng bảng mô tả vị trí việc làm rõ ràng, linh hoạt, phù hợp với tính chất đặc thù của từng vị trí. Trên cơ sở đó, bộ chỉ số KPI sẽ được thiết kế sát với thực tiễn công việc. Cần có hệ thống công nghệ thông tin hỗ trợ, kết hợp đánh giá định lượng và định tính, chú trọng trách nhiệm, thái độ làm việc thực tế. Đánh giá cá nhân cũng cần gắn với kết quả của tập thể để đảm bảo tính toàn diện và khách quan”, bà Khuê chia sẻ.