Cần cuộc cách mạng giảm thủ tục, gỡ rào cản kinh doanh

Phiên thảo luận của Quốc hội về kinh tế – xã hội và ngân sách nhà nước còn đó nhiều nỗi băn khoăn, trăn trở khi những cải cách về thủ tục hành chính, cắt giảm điều kiện kinh doanh, cải thiện môi trường đầu tư đang là rào cản cản trở doanh nghiệp và người dân.

Lo rừng thủ tục khó huy động nguồn lực đầu tư

Đại biểu Phan Đức Hiếu (Thái Bình) chỉ ra thách thức lớn nhất là phải thực hiện đầy đủ tinh thần các nghị quyết của Quốc hội về phát triển kinh tế tư nhân, cải cách thể chế. Băn khoăn chất lượng cải cách một cách thực chất, thiết thực, ông Hiếu cho rằng cải cách cần đáp ứng đúng yêu cầu của doanh nghiệp và sự phát triển.

Ông dẫn chứng: tại hội nghị đối thoại gần đây của Thủ tướng với cộng đồng doanh nghiệp, có ý kiến đề nghị bãi bỏ một chỉ thị của Thủ tướng từ năm 2012 (hiện vẫn còn hiệu lực).

Khi tìm hiểu chỉ thị 07 ngày 2-3-2012 của Thủ tướng Chính phủ, ông khá ngạc nhiên khi nội dung yêu cầu tập trung các dự án đầu tư vào trong khu công nghiệp và cụm công nghiệp, khiến một số địa phương vẫn áp dụng và đã có những dự án đầu tư rất lớn khó triển khai thực hiện.

Theo chia sẻ của doanh nghiệp, để thực hiện mục tiêu phát triển công nghiệp, một số dự án lĩnh vực đặc thù như nhà máy sản xuất hydrogen, amoniac xanh cần nước; hay nhà máy sản xuất các thiết bị, cấu kiện siêu trường siêu trọng phải ở sát bờ biển, gần vùng nước biển mới tận dụng được lợi thế.

Trong khi cụm và khu công nghiệp lại thường xa bờ biển nên việc tận dụng các lợi thế là khó khăn, ảnh hưởng đến hiệu quả của các dự án đầu tư và hệ thống hạ tầng chung.

Đánh giá thời gian qua việc cắt giảm điều kiện đầu tư kinh doanh, bãi bỏ giấy phép con đã “tương đối thành công” nhưng đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) lo ngại khi các điều kiện này đang có dấu hiệu quay trở lại.

Đơn cử lĩnh vực về xuất khẩu gạo, trước đây nghị định 109 yêu cầu điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo rất cao và đến năm 2018 các điều kiện kinh doanh được giảm xuống rất nhiều. Nhưng gần đây dự thảo sửa đổi nghị định 107 lại yêu cầu doanh nghiệp phải sở hữu kho mà không được phép thuê kho.

Dẫn số liệu từ báo cáo VCCI về chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh và dòng chảy pháp luật kinh doanh cho thấy việc đầu tư các dự án có sử dụng đất của Việt Nam vẫn đang còn như một rừng thủ tục, từ việc xin quy hoạch xây dựng, quy hoạch sử dụng đất, chấp thuận chủ trương đầu tư, thẩm định thiết kế, môi trường, phòng cháy chữa cháy, tiền sử dụng đất, giấy phép xây dựng, nghiệm thu công trình.

Đặc biệt, việc tiếp cận đất đai hay xây dựng nhà xưởng của doanh nghiệp ngày càng khó khăn. Nếu như năm 2021 có 55% doanh nghiệp gặp thuận lợi khi tiếp cận mặt bằng kinh doanh thì đến năm 2024 chỉ còn 33%. Trong đó, vướng mắc nhất là kéo dài thời gian làm thủ tục, đặc biệt là thủ tục xác định giá đất. Hầu hết thủ tục khi thực hiện đều bị kéo dài hơn quy định hoặc phải làm đi làm lại nhiều lần.

“Với tình trạng rừng thủ tục, núi thủ tục như vậy, chúng ta khó để huy động được vốn đầu tư tư nhân để phục vụ tăng trưởng. Theo tính toán, tỉ lệ đầu tư phải trên 40% chúng ta mới có thể duy trì tăng trưởng cao”, đại biểu Đồng bày tỏ.

Lập tổ công tác rà soát thực chất các rào cản

Tương tự, đại biểu Trần Hữu Hậu (Tây Ninh) cho rằng cả nước đang chuẩn bị tốt nhất cho thời điểm bùng nổ trên toàn quốc của cuộc cách mạng vào ngày 1-7, song để hiện thực hóa các kết quả, cần giải quyết những nghịch lý còn tồn tại.

Đó là tình trạng chậm giải ngân đầu tư công khi dự án là của Nhà nước xây dựng, thẩm định, phê duyệt, đất đai do Nhà nước quản lý, đơn vị thực hiện cũng do Nhà nước chọn… mà cứ “đến hẹn lại lên” năm nào cũng nói chậm chạp, trì trệ.

Bởi vậy, ông Hậu cho rằng “tiền trong nhà có sẵn mà xài chưa được thì rất khó để mời người khác đưa tiền vào, khó có thể tạo được sự thông thoáng mạnh mẽ cho đầu tư từ khu vực tư nhân và nước ngoài”.

Ông Hậu lấy ví dụ: một người nhà đi làm thủ tục xin cấp giấy chỉ giới đường cho khu đất tại một thành phố lớn. Mặc dù khu vực đã có quy hoạch 1/500 được UBND TP phê duyệt, nhưng mỗi cơ quan chuyên môn lại yêu cầu một kiểu.

Khi phòng kinh tế hạ tầng và đô thị yêu cầu phải có xác nhận của phòng nông nghiệp và môi trường trên bản đồ hiện trạng, nhưng lại được trả lời là “không có thủ tục này nên không thể xác nhận”. Vì vậy, từ chỉ đạo của Thủ tướng mới đây về việc bỏ giấy phép xây dựng, nếu được thực hiện sẽ bỏ đi rất nhiều nghịch lý, những thủ tục nhiêu khê…

Đại biểu Hậu mong muốn Thủ tướng và Chính phủ xem xét để bỏ đi nhiều quy định không thật cần thiết như vậy để xóa bỏ hàng loạt quy định liên quan đang làm khó người dân và cơ quan thực thi.

Cũng theo nhiều đại biểu, cần thiết có một cuộc cách mạng rà soát các quy định đang làm cản trở cho môi trường đầu tư kinh doanh của người dân và doanh nghiệp, đi vào những cải cách thực chất và có hiệu quả hơn. Bởi thế, đại biểu Hà Sỹ Đồng đề nghị Chính phủ phải rất quyết liệt vấn đề này trên cơ sở lập tổ công tác gồm nhiều chuyên gia kinh tế và pháp luật để tháo gỡ, đơn giản hóa thủ tục về đầu tư, tập trung vào việc cắt giảm, hợp nhất hoặc liên thông thủ tục hành chính.

Để giữ được cán bộ, công chức có năng lực, kinh nghiệm

Khung pháp lý về tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp đã đầy đủ. Đại biểu Quốc hội băn khoăn giải pháp nào để bố trí cán bộ hợp lý và giữ chân được người có năng lực, kinh nghiệm.

Thảo luận tại hội trường ngày 17-6, đại biểu HOÀNG ĐỨC THẮNG (Quảng Trị) chia sẻ bên cạnh những ưu điểm tích cực cũng đang nảy sinh những tác động không mong muốn khi một bộ phận cán bộ, công chức giỏi có trình độ chuyên môn cao, năng lực tốt xin nghỉ việc hoặc chuyển ra khu vực tư.

Đáng báo động, rất nhiều cán bộ vùng dân tộc thiểu số ở cơ sở được đào tạo khá bài bản xin nghỉ việc, nguy cơ mất cân đối nghiêm trọng cho đội ngũ cán bộ. Việc mất đi nguồn nhân lực có trình độ cao và giàu kinh nghiệm sẽ khiến bộ máy khó đạt được mục tiêu theo đúng định hướng cải cách.

Tuổi Trẻ trao đổi thêm với đại biểu Thắng về trăn trở này.

* Băn khoăn nói trên của ông xuất phát từ nguyên nhân nào?

– Khi sắp xếp cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện dẫn đến lượng lớn cán bộ, công chức cấp tỉnh và cấp huyện phải bố trí về cấp xã. Việc này tạo áp lực lớn cho việc bố trí, sắp xếp cán bộ, công chức cấp cơ sở.

Chiếu theo quy định, lãnh đạo các đơn vị hành chính cấp xã hiện được bố trí theo tiêu chuẩn vị trí về ngạch bậc, trình độ, bằng cấp…

Việc sắp xếp này, theo một số ý kiến phản ánh, là chưa tính hết đến khả năng công việc thực tế của anh em cán bộ cấp xã. Trong khi đó nhiều người được đào tạo cơ bản, trải qua nhiều năm tháng hoạt động thực tiễn và được tín nhiệm bầu giữ các vị trí quan trọng ở cơ sở.

Hơn ai hết chính đội ngũ này rất am hiểu về việc điều hành chính quyền cấp xã và tình hình thực tế địa phương. Nhưng sau sắp xếp dường như lượng cán bộ cấp xã sẽ được xếp vào hàng cuối cùng, có nghĩa khi xếp hết cán bộ tỉnh và huyện về, nếu còn vị trí mới sắp xếp cán bộ cấp xã; nếu không họ sẽ rời khỏi vị trí cán bộ lãnh đạo, có sử dụng chỉ đưa về phòng hoặc làm cấp phó.

Bên cạnh đó, nhóm cán bộ, công chức khó khăn chọn lựa đi hay ở nữa là nhóm sau khi sáp nhập tỉnh phải di chuyển nơi làm việc mới cách xa gia đình. Bài toán cân đối giữa công việc, gia đình, chỗ ở, di chuyển… nan giải khiến họ có thể xin nghỉ.

* Vậy việc này sẽ tác động gì đến việc bố trí sắp xếp cán bộ, nhất là cán bộ vùng miền núi như ông nói?

– Điều này trước hết sẽ không đánh giá đúng năng lực, và yêu cầu công việc khi quản trị nhà nước ở cấp xã đối với đội ngũ cán bộ đã kinh qua thực tiễn và có nhiều năng lực. Mặt khác cũng tạo ra tâm lý so sánh tại sao không đưa thêm tiêu chí người có năng lực, kinh nghiệm thực tiễn quản lý địa phương.

Điểm rất quan ngại hiện nay nhiều cán bộ cấp xã ở khu vực đồng bào dân tộc lâu nay đã đào tạo bài bản, rèn luyện qua nhiều năm tháng. Hiện nay với những chính sách khuyến khích, hỗ trợ cho cán bộ nghỉ không khéo một bộ phận nhìn thấy lợi ích trước mắt và xin thôi việc.

Như vậy sau này cơ cấu cán bộ người dân tộc vùng đồng bào sẽ bị ảnh hưởng và thậm chí không còn một bộ phận cán bộ đồng bào được đào tạo để tham gia quản lý, tránh phát sinh những vấn đề phức tạp nảy sinh trong cộng đồng các dân tộc thiểu số. Do đó cần phải hết sức cân nhắc, đánh giá kỹ nội dung này.

Riêng việc cán bộ nghỉ vì di chuyển xa sẽ làm mất cân đối cán bộ vùng miền. Ở địa phương nào sáp nhập nơi đó là trung tâm hành chính, cán bộ không bị ảnh hưởng, nhưng cán bộ những tỉnh khác phải đi về sẽ chịu quá nhiều tác động. Lượng cán bộ xin về rất lớn, lúc đó cơ cấu cán bộ ở tỉnh mới với các vùng miền bắt đầu nảy sinh chênh lệch nhau.

* Vậy theo ông, bố trí nhân sự ra sao để đảm bảo hài hòa trong bối cảnh phải tinh gọn?

– Tôi rất ủng hộ quá trình sắp xếp, Đảng, Nhà nước có chính sách khuyến khích cán bộ, công chức có tuổi nghỉ hưu để có cơ hội sắp xếp cho cán bộ trẻ lên.

Tuy nhiên, việc này không có nghĩa dễ dàng chấp nhận những trường hợp vừa có độ tuổi làm việc dài, có năng lực và kinh nghiệm thực tiễn mà không giữ chân họ lại. Như vậy sẽ mất cán bộ, trong đó có những cán bộ gắn chặt với địa phương.

Muốn vậy phải có cơ chế khi bố trí cán bộ phải đánh giá năng lực thực hiện của họ và làm sao phải giữ được một lượng cán bộ cấp xã thực sự có năng lực, được đào tạo bài bản và trải qua thực tiễn điều hành cơ sở.

Tôi cho rằng có thể nghiên cứu cơ chế, để đặt tiêu chí đối với cán bộ cấp xã hiện nay giữ các chức vụ bí thư, phó bí thư, chủ tịch UBND, HĐND, MTTQ thông qua bầu cử, sát hạch thực tiễn, nếu đảm bảo tiêu chuẩn và trình độ có thể được ưu tiên bố trí làm cán bộ xã, phường mới.

Hay cũng có ý kiến tại sao ở trung ương khi sắp xếp các bộ, số lượng thứ trưởng được giữ bằng phép cộng số lượng phó của các bộ, còn số lượng phó của đơn vị hành chính cấp xã mới lại bố trí hạn hẹp theo tiêu chuẩn Luật Chính quyền địa phương.

Đóng khung như vậy làm cho số lượng cán bộ hẹp lại, không có để bố trí vị trí. Trong khi lúc này chúng ta có thể tăng số lượng cấp phó, sau đó lộ trình 5 năm sẽ cho thi đua để giảm dần.