Cây dừa Bến Tre: Từ vùng quê hướng ra thế giới

Cây dừa gắn bó với đời sống người Bến Tre từ khi nào?

Chỉ cần đứng trên cầu Rạch Miễu quan sát thì cả rừng dừa bạt ngàn của tỉnh Bến Tre sẽ hiện ra trước mắt mọi người. Cây dừa từ lâu đã trở thành biểu tượng không thể tách rời của quê hương Đồng Khởi – Bến Tre, nơi được mệnh danh là “thủ phủ dừa” của cả nước với tổng diện tích 80.000 ha, tổng sản lượng hơn 700 triệu trái/năm. Căn cứ vào đặc tính hình thái và chất lượng, dừa được phân thành nhiều loại: dừa xiêm xanh (trái nhỏ, vỏ xanh, nước ngọt), dừa dứa (nước có mùi thơm đặc trưng), dừa nếp, dừa dâu… Mỗi loại có giá trị sử dụng và thương mại riêng, góp phần tạo nên sự đa dạng sản phẩm từ dừa.

Không ai biết chính xác cây dừa có mặt ở Bến Tre từ khi nào. Chỉ biết rằng, từ bao đời nay, người dân nơi đây đã gắn bó máu thịt với vườn dừa xanh rì rào trong gió. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, dừa vẫn lặng lẽ vươn lên trên mảnh đất “3 dải cù lao”, đồng hành cùng người dân qua bao mùa mưa nắng. Dừa vừa là cây trồng kinh tế, vừa là người bạn tri kỷ gắn liền với đời sống văn hóa của vùng đất sông rạch chằng chịt này. Ở Bến Tre, dừa hiện diện trong hầu hết các ngôi nhà, hơn 200 món ăn, xen lẫn trong hầu hết tập quán sinh hoạt đời thường. Dừa không chỉ được trồng để lấy quả mà còn là nguyên liệu cho hàng trăm sản phẩm thủ công mỹ nghệ và thực phẩm. Từ gáo, xơ, đến lá dừa, không bộ phận nào bị lãng phí.

Hiện nay, dừa không chỉ hiện diện trong bữa cơm của người dân Bến Tre mà còn theo chân du khách đến mọi miền. Ở các điểm du lịch miền Tây, không khó để bắt gặp hàng loạt sản phẩm đặc trưng làm từ dừa. Từ bánh hoa dừa, kẹo dừa sầu riêng, kẹo dừa ca cao, nước dừa đóng hộp… cho đến các mặt hàng mỹ phẩm như kem dưỡng da, mặt nạ, giấy thấm dầu chiết xuất từ dầu dừa. Thậm chí, gáo dừa còn được nghệ nhân Bến Tre biến hóa thành đèn bàn, đồng hồ, bộ ấm trà, túi xách, là những món quà lưu niệm đậm chất miền quê.

“Vào đây tôi mới thấy người ta có thể sáng tạo nhiều đến vậy từ cây dừa. Hầu như không thứ gì bị bỏ đi. Trong đó, tôi đặc biệt ấn tượng với sản phẩm mặt nạ dừa và sản phẩm chăm sóc da từ dừa là vì sản phẩm lành tính, thơm dịu, dùng rất thích”, chị Vũ Thanh Ngân, một người Hà Nội du lịch đến xứ dừa, chia sẻ.

Dừa Bến Tre bước vào kỷ nguyên mới

Từ hơn thập kỷ qua, dừa Bến Tre không dừng lại ở cung cấp nguyên liệu thô. Địa phương này đã tích cực phát triển công nghiệp chế biến sâu, từng bước đưa cây dừa vươn tầm quốc tế.

Theo Sở Công thương Bến Tre, trong 6 tháng đầu năm 2025, sản lượng dừa toàn tỉnh ước đạt 370 triệu trái. Đáng chú ý, trong hơn 80.000 ha dừa của tỉnh, đã có trên 21.000 ha dừa hữu cơ và gần 10.000 ha dừa tươi uống nước được doanh nghiệp liên kết xây dựng vùng nguyên liệu. Nhờ sản xuất theo hướng hữu cơ, giá dừa tăng từ 20 – 30%, mang lại nguồn thu ổn định cho người trồng.

“Trồng dừa hữu cơ, không phải lo thuốc hóa học, lại bán được giá cao. Bình quân mỗi công dừa cho thêm 1 – 1,5 triệu đồng/tháng”, ông Huỳnh Văn Phương, nông dân xã Châu Bình, H.Giồng Trôm, phấn khởi chia sẻ.

Cùng với đó, công tác phòng trừ sâu bệnh cũng được chú trọng. Đến cuối tháng 5.2025, tỉnh Bến Tre đã phóng thích 83 triệu ong ký sinh để phòng sâu đầu đen, giúp phục hồi gần 400 ha dừa bị thiệt hại. Đây là sâu bệnh gây khốn đốn cho cây dừa Bến Tre khoảng 5 năm qua.

Theo ông Đoàn Văn Đảng, Giám đốc Sở NN-MT Bến Tre, mục tiêu của tỉnh là không dừng lại ở việc phát triển vùng nguyên liệu, mà đang đẩy mạnh sản xuất chế biến, tiêu thụ thông qua chuỗi giá trị. Hiện có 36 hợp tác xã, hơn 19.000 hộ dân vào chuỗi giá trị. Song song đó, hàm lượng khoa học kỹ thuật được áp dụng trong sản xuất, chế biến dừa ở Bến Tre ngày càng cao. Nhờ vậy, các sản phẩm từ dừa ngày càng đa dạng và có giá trị gia tăng cao, như: nước cốt dừa, cơm dừa nạo sấy, sữa dừa, dầu dừa, nước dừa đóng lon… Những mặt hàng này đã có mặt ở hơn 90 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới.

Để cụ thể hóa chủ trương “Cây dừa không chỉ là đặc sản địa phương mà còn là ngành kinh tế chiến lược”, Bến Tre đang tập trung xây dựng chuỗi giá trị bền vững, đẩy mạnh tiêu chuẩn hóa vùng nguyên liệu, phát triển thương hiệu dừa Bến Tre mang tầm quốc tế.

Ông Nguyễn Trúc Sơn, Phó chủ tịch UBND tỉnh Bến Tre, cho biết: “Bến Tre đặt mục tiêu đưa ngành dừa trở thành trụ cột trong phát triển nông nghiệp bền vững. Chúng tôi đang thúc đẩy chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư, giảm thuế xuất khẩu, mở rộng quỹ đất và tăng cường xúc tiến thương mại. Chúng tôi tin rằng, với sự đồng hành ấy, cây dừa không chỉ mang lại ấm no mà còn góp phần nâng tầm nông sản Việt trên bản đồ thế giới”.

Bên cạnh đó, chương trình OCOP với 357 sản phẩm, phần lớn là từ dừa, đang góp phần quảng bá sản phẩm địa phương, thúc đẩy khởi nghiệp và sáng tạo trong cộng đồng. Đó là thành quả của sự kiên trì, sáng tạo của người dân xứ dừa, sự đồng hành của doanh nghiệp và chính quyền địa phương.