Chiến thuật mới của Nga có thể gây tổn thất lớn cho năng lực phòng thủ của Ukraine (Ảnh minh họa: Bulgarian Military).
Một cuộc tấn công tên lửa và UAV tinh vi của Nga nhằm vào thủ đô Kiev tuần trước làm dấy lên nhiều đồn đoán rằng Moscow đang thực hiện chiến thuật “săn Patriot”, nhắm thẳng vào các hệ thống phòng không tiên tiến do Mỹ viện trợ cho Ukraine.
Trong bối cảnh cả hai bên đưa ra thông tin mâu thuẫn, giới phân tích quân sự cảnh báo chiến thuật mới của Nga có thể gây tổn thất nghiêm trọng cho năng lực phòng thủ của Ukraine.
Bẫy radar và vũ khí chống bức xạ
Trong cuộc tấn công, Nga đã sử dụng nhiều loại tên lửa khác nhau, bao gồm tên lửa đạn đạo Iskander-M và tên lửa chống radar Kh-31P, loại vũ khí được thiết kế chuyên biệt để truy tìm và tiêu diệt hệ thống radar phòng không. Các báo cáo từ Ukraine cho biết lực lượng phòng không đã đánh chặn được 6 trong số 8 tên lửa Iskander, nhưng một quả Kh-31P đã lọt lưới, gây ra vụ nổ gần một hệ thống Patriot.
Đoạn video được lan truyền trên mạng xã hội cho thấy một hệ thống phòng không được cho là Patriot đang phóng loạt tên lửa đánh chặn, trước khi một vật thể sáng lao xuống và gây ra vụ nổ mạnh tại vị trí đó.
Mặc dù chưa có xác nhận độc lập, hình ảnh này khiến nhiều chuyên gia tin rằng Nga đã chủ động nhắm vào hệ thống Patriot bằng chiến thuật SEAD (Suppressing Enemy Air Defenses – chế áp phòng không đối phương).
Chiến thuật “săn” Patriot
Chiến thuật của Nga dường như tuân theo một quy trình 3 bước. Đầu tiên, họ phóng loạt tên lửa đạn đạo để buộc hệ thống Patriot phải bật radar và khai hỏa. Khi radar phát tín hiệu điện từ để dẫn đường cho tên lửa đánh chặn, các máy bay Nga, có thể là Su-35 hoặc MiG-31, sẽ phóng Kh-31P từ khoảng cách xa. Tên lửa này sau đó tự dẫn đến nguồn phát xạ và tấn công chính xác vị trí radar.
Kh-31P là tên lửa chống bức xạ tốc độ cao (trên Mach 3), có khả năng né tránh hệ thống phòng không nhờ tốc độ lớn và khả năng mang mồi nhử điện tử. Khi kết hợp với Iskander-M, một tên lửa đạn đạo có khả năng cơ động giữa hành trình và trang bị mồi radar, chiến thuật “săn Patriot” của Nga trở nên đặc biệt khó đối phó.
Điểm yếu chí tử của Patriot
Hệ thống Patriot, với radar AN/MPQ-53 hoặc AN/MPQ-65, có thể theo dõi hàng trăm mục tiêu cùng lúc và dẫn đường cho các tên lửa PAC-3. Tuy nhiên, điểm mạnh chính là điểm yếu của nó: radar phải liên tục phát tín hiệu để theo dõi mục tiêu, đồng nghĩa với việc luôn có nguy cơ bị tên lửa chống radar như Kh-31P truy dấu.
Với chi phí lên tới 4 triệu USD mỗi quả tên lửa đánh chặn PAC-3 và hệ thống phức tạp cần nhiều phương tiện, Patriot là tài sản phòng không chiến lược nhưng cũng dễ trở thành mục tiêu tấn công có giá trị cao. Ukraine, với chỉ khoảng 3-5 hệ thống Patriot được viện trợ, buộc phải phân tán để bảo vệ các mục tiêu lớn, dẫn đến khoảng trống phòng không.
Cuộc đối đầu công nghệ giữa hai học thuyết
Cuộc tấn công mới nhất cho thấy rõ một xu hướng đáng lo ngại với Ukraine: Nga ngày càng tinh vi hơn trong việc phối hợp tên lửa đạn đạo, mồi nhử radar và vũ khí chống bức xạ để đánh bại các hệ thống phòng không hiện đại.
Nga không che giấu ý định làm suy yếu mạng lưới phòng không của Ukraine. Trước đó không lâu, Ukraine đã thực hiện chiến dịch “Mạng nhện” bằng UAV, phá hủy khoảng 20 máy bay ném bom chiến lược của Nga.
Giới phân tích cho rằng cuộc tấn công mới của Nga vào Kiev là hành động trả đũa, tập trung vào việc triệt hạ năng lực phòng thủ tầm xa của Ukraine.
Dù chưa có bằng chứng rõ ràng về việc một hệ thống Patriot bị phá hủy hoàn toàn, nhưng nếu khẳng định được, đây sẽ là chiến thắng mang tính biểu tượng và chiến thuật lớn cho Nga. Đồng thời, nó đặt ra câu hỏi về tính bền vững của việc phụ thuộc vào một hệ thống đơn lẻ trong môi trường xung đột hiện đại.
Trong khi Mỹ, Đức và Hà Lan đang cân nhắc tăng cường viện trợ Patriot cho Ukraine, nhiều chuyên gia khuyến nghị cần xây dựng mạng phòng không phân tầng, kết hợp Patriot với các hệ thống cự ly ngắn và vừa như NASAMS, Gepard hoặc IRIS-T, nhằm hạn chế rủi ro bị chế áp hoàn toàn.