Chính quyền xã mới là cam kết chính trị của Nhà nước đối với nhân dân

Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà khẳng định điều này tại Hội nghị toàn quốc tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ liên quan đến công tác tổ chức xây dựng Đảng, quản lý Nhà nước, hoạt động của Mặt trận và các đoàn thể chính trị cấp xã mới, chiều 14/6.

Xã mới sẽ là bộ não vận hành tại địa phương

Theo Bộ trưởng, chức năng, nhiệm vụ của chính quyền địa phương cấp xã được xác định lại một cách rõ ràng, toàn diện và linh hoạt hơn. Đối với Hội đồng nhân dân (HĐND) cấp xã, đây không còn là thiết chế hỗ trợ mà là cơ quan quyền lực nhà nước độc lập, nền tảng tại cơ sở. HĐND cấp xã sẽ trực tiếp đại diện cho nhân dân thực thi quyền lực nhà nước ngay trong cộng đồng dân cư.

Dự thảo luật mới quy định HĐND cấp xã có 27 nhiệm vụ, quyền hạn, tăng thêm 19 so với hiện hành. HĐND phường có 29 nhiệm vụ, tăng 22, trong đó tiếp nhận 8 nhiệm vụ từ HĐND cấp huyện chuyển xuống, cùng với các nhiệm vụ sẽ được phân cấp, phân quyền của HĐND cấp tỉnh.

Với UBND cấp xã, Bộ trưởng cho biết nhiệm vụ, quyền hạn cũng được thiết kế lại theo hướng rõ hơn về pháp lý, cụ thể hơn về chức năng, linh hoạt hơn trong tổ chức thực hiện, phù hợp với thực tiễn mới. UBND cấp xã được xác định với hai chức năng chính: cơ quan chấp hành của HĐND cấp xã và là cơ quan hành chính nhà nước thực hiện thi hành pháp luật tại địa phương.

So với luật hiện hành, nhiệm vụ, quyền hạn của UBND cấp xã tăng gấp đôi, với 10 nhóm nhiệm vụ cơ bản (phường là 11 nhóm). Đặc biệt, UBND cấp xã sẽ tiếp nhận 1.060 nhiệm vụ từ cấp huyện, cùng với khoảng 12 nhiệm vụ được phân cấp từ Trung ương và thêm các nhiệm vụ do UBND cấp tỉnh giao.

“UBND cấp xã không còn là cánh tay nối dài của chính quyền cấp trên, mà là bộ não điều hành tại địa phương. Vì vậy, việc xác định rõ ràng, đầy đủ, cải cách mạnh mẽ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của UBND xã không chỉ là một bước tiến về mặt pháp lý, mà còn là cam kết chính trị của Nhà nước đối với nhân dân”, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà khẳng định. 

Theo Bộ trưởng, chủ tịch UBND cấp xã được giao 23 nhiệm vụ, quyền hạn, tăng 10 so với hiện hành. Trong đó, trực tiếp điều hành 165 nhiệm vụ được chuyển giao từ cấp huyện và tỉnh. Năm nhóm nhiệm vụ chính gồm: điều hành toàn diện hoạt động của UBND xã; ban hành văn bản hành chính và tổ chức thi hành pháp luật; tổ chức tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo; quản lý ngân sách và tài chính công; quản lý tổ chức bộ máy và đội ngũ công chức.

“Quy định mới tăng cường cá thể hóa trách nhiệm người đứng đầu cấp xã, mở rộng thẩm quyền hành chính và tính linh hoạt trong điều hành, gắn vai trò chủ tịch với nhiệm vụ xây dựng chính quyền số và tăng cường trách nhiệm giải trình, minh bạch”, Bộ trưởng thông tin. 

Đối với mô hình đặc khu, theo Bộ trưởng, sẽ được trao quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm cao hơn trong tổ chức bộ máy, quản lý hành chính và thực hiện chức năng bảo vệ chủ quyền, phát triển kinh tế biển. Mô hình này sẽ áp dụng cơ chế, chính sách đặc thù do Quốc hội hoặc Chính phủ ban hành.

“Vai trò của chủ tịch UBND tỉnh sẽ không còn mờ nhạt”

Trình bày về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của UBND cấp tỉnh, Bộ trưởng nhấn mạnh, dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương lần này đã nâng tầm vị trí, vai trò, chức năng chủ yếu của UBND cấp tỉnh, từ một cơ quan quản lý hành chính thuần túy, trở thành một trung tâm điều hành thống nhất, thực thi pháp luật, chủ động và điều tiết phát triển bền vững tại địa phương. Bộ trưởng nhấn mạnh đây là sự thích ứng cần thiết trong bối cảnh tổ chức lại mô hình chính quyền hai cấp, hướng đến một nền quản trị địa phương hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và phục vụ nhân dân.

“UBND cấp tỉnh được xác định là chủ thể quản trị địa phương toàn diện, điều hành trực tiếp toàn bộ hoạt động của hệ thống hành chính cấp tỉnh đến cấp xã; đồng thời là đầu mối kết nối, tổ chức thực thi pháp luật, chính sách công, chiến lược phát triển trên không gian địa phương, liên thông phân tầng đa ngành, từ Trung ương đến cấp tỉnh và giữa tỉnh với cấp xã. Những nhiệm vụ cũng là nơi thể hiện rõ tư duy hành chính kiến tạo, hành động và phục vụ nhân dân”, Bộ trưởng nhấn mạnh. 

Dự thảo luật lần này không còn chia nhiệm vụ của UBND tỉnh theo từng lĩnh vực như trước, mà cơ cấu lại thành 12 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn theo hướng cốt lõi, phản ánh rõ tinh thần “tăng quyền tự chủ, linh hoạt, rõ trách nhiệm, phân quyền thực chất, đổi mới phương thức quản trị, phát huy vai trò chủ thể phát triển và tăng cường trách nhiệm giải trình”. 

Thiết kế mới cũng tính đến đặc thù của từng vùng miền. Với đô thị, chính quyền cấp tỉnh đảm nhiệm thêm nhiệm vụ phát triển không gian xanh, thông minh, giao thông, kiến trúc. Trong khi đó, với vùng nông thôn, hải đảo, UBND tỉnh đóng vai trò điều phối phát triển nông nghiệp, hạ tầng cơ bản, an sinh xã hội và dịch vụ công thiết yếu.

Đối với người đứng đầu chính quyền cấp tỉnh, theo Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà, chủ tịch UBND tỉnh không còn chỉ là người đứng đầu về mặt hành chính, mà còn là hạt nhân điều hành, góp phần hiện thực hóa mô hình quản trị địa phương hiện đại. 

“Đây là bước chuyển từ điều hành tập thể sang phát huy vai trò cá nhân, gắn với chế độ, trách nhiệm rõ ràng, cụ thể, đồng thời là sự thay đổi tư duy thể chế – từ hành chính phân tán sang điều hành tập trung, đề cao trách nhiệm cá nhân. 

Trước đây vấn đề gì cũng phải chờ quyết định tập thể của UBND rồi HĐND, vòng đi vòng lại thì mất cơ hội, không thể giải quyết công việc một cách kịp thời cho người dân và doanh nghiệp được. Đây là sự ách tắc ghê gớm”, Bộ trưởng nói.  

Dự thảo luật lần này mở rộng nhóm nhiệm vụ độc lập của chủ tịch UBND cấp tỉnh từ 11 lên 23, thể hiện rõ vai trò “nhạc trưởng trong vận hành chính quyền địa phương”. Trong đó có 5 nhóm nhiệm vụ tiêu biểu: tổ chức, chỉ đạo thi hành pháp luật; điều hành thống nhất bộ máy hành chính từ tỉnh đến xã; phân cấp, ủy quyền mạnh mẽ và chủ động; quyết định thay mặt tập thể UBND khi cần thiết; và xử lý các tình huống phát sinh vượt quá khả năng giải quyết của cấp dưới.

“Khi chủ tịch UBND tỉnh xác định cơ quan chuyên môn hoặc cấp xã có dấu hiệu né tránh, đùn đẩy thì chủ tịch UBND tỉnh có quyền xử lý”, Bộ trưởng nói rõ.

Đặc biệt, lần đầu tiên trong luật, chủ tịch UBND tỉnh được trao quyền trực tiếp phân cấp, ủy quyền cho cơ quan chuyên môn, đơn vị sự nghiệp, chính quyền cấp xã và các phó chủ tịch UBND. Điều này được kỳ vọng sẽ giúp khắc phục tình trạng trì trệ, ách tắc trong giải quyết công việc hành chính tại địa phương.

Bộ trưởng khẳng định, việc mở rộng thẩm quyền cho chủ tịch UBND cấp tỉnh nhằm phát huy vai trò cá nhân, khắc phục tình trạng mờ nhạt trách nhiệm của người đứng đầu, đồng thời gắn với cơ chế kiểm soát quyền lực trực tiếp, không qua trung gian.

Dự thảo luật cũng định vị lại vai trò của chủ tịch UBND thành phố trực thuộc Trung ương, xác định đây là vị trí có tính quyết định đến chất lượng điều hành và năng lực thực thi trong quản lý đô thị. 

“Sau sáp nhập, chúng ta có những đô thị rất lớn, hướng tới những đô thị có sức cạnh tranh không chỉ trong nước mà còn vươn tầm quốc tế”, Bộ trưởng đặt kỳ vọng.