Chủ tịch Công ty Thái Dương Đoàn Văn Huấn tại tòa – Ảnh: GIANG LONG
Ông Đoàn Văn Huấn, chủ tịch Công ty Thái Dương, bị đưa ra xét xử ngày 12-5 trong vụ án liên quan khai thác trái phép đất hiếm ở Yên Bái, buôn lậu sang Trung Quốc.
Ông Huấn bị xét xử về ba tội: vi phạm quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên; vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng; gây ô nhiễm môi trường.
“Bị cáo mới học hết lớp 8”
Đứng trước bục khai báo trả lời thẩm vấn, ông Huấn nhiều lần nghẹn ngào, òa khóc khi bị chủ tọa chất vấn về những sai phạm liên quan khai thác trái phép đất hiếm.
Chủ tịch Công ty Thái Dương cho hay “mới học hết lớp 8”, từ năm 2002 cùng vợ và anh trai thành lập doanh nghiệp đăng ký rất nhiều lĩnh vực kinh doanh, trong đó có khai thác khoáng sản, quặng và đất hiếm.
Tài sản của công ty, theo bị cáo Huấn “áng chừng đến năm 2023 khoảng 1.000 tỉ đồng”, chưa tính 13 bất động sản liên quan doanh nghiệp.
Chủ tọa hỏi ông Huấn về các số liệu trong bản cáo trạng của viện kiểm sát, bị cáo có thường xuyên kiểm tra, nắm bắt “đầu vào, đầu ra” hay không.
Chủ tịch Công ty Thái Dương bắt đầu khóc thừa nhận đã chỉ đạo khai thác trái phép số quặng trị giá hơn 864 tỉ đồng và đã bán 736 tỉ đồng quặng đất hiếm và quặng sắt.
Ông nói “chỉ học hết lớp 8, hoàn toàn không biết gì về kế toán nên mọi hoạt động liên quan nghiệp vụ sổ sách đều giao hết cho cán bộ phụ trách” và chấp nhận con số bị cáo buộc.
Cựu thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc tại phiên tòa – Ảnh: GIANG LONG
Đối với mỏ đất hiếm Yên Phú, ông Huấn cho biết được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp phép. Quá trình giải quyết thủ tục, bị cáo khẳng định không phải nhờ cậy, tác động hay chi tiền cho cá nhân nào.
“Hồi đó không ai để ý đến đất hiếm, khi xin giấy phép cán bộ còn hỏi khai thác để làm gì”, ông Huấn phân trần.
Theo cáo buộc, một trong những điều kiện để khai thác là phải xây dựng nhà máy thủy luyện và chiết tách để chế biến sâu đất hiếm. Tuy nhiên, Công ty Thái Dương đã không đạt tiêu chí này.
Phân trần trước tòa, ông Huấn nói “kinh nghiệm thế giới” cho thấy hai nhà máy nêu trên phải xây tuần tự, chứ không thể cùng lúc xây cả hai. Với nhà máy thủy luyện, thông thường cần tới 5 năm, nhưng chỉ 2 năm công ty đã hoàn thành.
Còn với nhà máy chiết tách, theo bị cáo, dự kiến tháng 6-2024 sẽ xây dựng ở Hải Phòng, nhưng chưa triển khai được thì vụ án bị khởi tố.
“Bị cáo nghĩ nó như xây nhà, phải xong cái này mới làm được cái kia… Bị cáo làm thật sự, nhưng đang làm thì bị bắt, chứ không phải không làm”, ông Huấn nói với giọng nghẹn ngào rồi đưa tay chùi nước mắt.
“Thế theo quy định là phải xây xong hai nhà máy mới bắt đầu được khai thác hay là được vừa làm vừa xây?”, chủ tọa truy và ông Huấn bắt đầu khóc to hơn.
Cựu thứ trưởng khai “không bị ai tác động hay nhờ vả”
Về cáo buộc bán quặng đất hiếm sau khi khai thác, chủ tịch Công ty Thái Dương tiếp tục biện minh “mới học hết lớp 8”, bản thân hiểu biết hạn chế, có nắm được quy định cấm xuất khẩu quặng thô, nhưng cho rằng “chỉ áp dụng với việc bán ra nước ngoài, còn bán trong nước thì không sao”.
Vì thế, bị cáo đã bán quặng cho Công ty Đất hiếm Việt Nam cùng một số cá nhân người Trung Quốc. “Bị cáo đến tận nơi, thấy họ có xưởng chế biến thật, nên mới bán”, ông Huấn khai.
Ngoài sai phạm trên, ông Huấn còn bị cáo buộc chỉ đạo nhân viên thực hiện gian lận kế toán, bán “chui” khoáng sản cho hai công ty gây thiệt hại hơn 9 tỉ đồng thuế cho Nhà nước.
Chủ tịch công ty Thái Dương cũng bị cáo buộc buôn lậu cho một người Trung Quốc số quặng đất hiếm trị giá gần 8 tỉ đồng.
Ông Nguyễn Linh Ngọc, cựu thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, bị xét xử tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí. Ông Ngọc bị cáo buộc cố ý làm trái nguyên tắc, điều kiện cấp phép cho Công ty Thái Dương.
“Có ai nhờ vả hay tác động bị cáo cấp phép cho Công ty Thái Dương?”, chủ tọa đặt vấn đề.
Ông Ngọc khẳng định không bị ai tác động hay nhờ vả và giải thích thêm: “Trước đó thực chất bị cáo cũng không biết Huấn, hoặc có thể gặp rồi nhưng ở đâu, làm gì thì bị cáo không nhớ”.
Ông Ngọc thừa nhận khi ký giấy phép thì hồ sơ của doanh nghiệp còn thiếu, chưa phù hợp với Luật Khoáng sản nên việc ông bị truy tố là có cơ sở. Ông nói “rất đau xót” vì những sai phạm xảy ra.