Mọi người ẩn náu trong hầm trú bom thời Liên Xô ở trung tâm Kiev (Ảnh: WSJ).
Vào một buổi tối thứ hai ấm áp, các quán cà phê ngoài trời ở Kiev vẫn nhộn nhịp và không có dấu hiệu nào cho thấy cuộc chiến khốc liệt đang diễn ra trong hơn 3 năm qua.
Ngay sau đó, một cảnh báo từ các kênh truyền thông xã hội xuất hiện: một vài máy bay không người lái (UAV) tấn công của Nga đang tiến gần.
Nhiều người không đủ thời gian để thay đổi kế hoạch ăn tối. Đó là khởi đầu cho một canh bạc mà nhiều cư dân Kiev phải đánh cược mỗi đêm: có thể bám víu vào cuộc sống bình thường được bao lâu trước khi các cuộc tấn công bằng UAV và tên lửa liên tục của Nga buộc mọi người xuống dưới lòng đất để tìm nơi trú ẩn?
Chiến thuật mới nhất của Nga nhằm làm suy yếu sức kháng cự của Ukraine là tích trữ đạn dược trong vài ngày và phóng chúng trong một đêm khiến hệ thống phòng không của Kiev quá tải. Mối đe dọa lớn nhất đến từ UAV Shahed, trong đó mỗi máy bay có khả năng phá hủy nhiều tầng của một tòa nhà chung cư.
Bầu trời càng yên tĩnh thì những cuộc trò chuyện trong các quán cà phê và cửa hàng ở Kiev về thời điểm cuộc không kích tiếp theo sẽ càng căng thẳng. Trong bữa ăn, điện thoại của nhiều cư dân không khóa để có thể cảnh giác theo dõi các thông báo về trạng thái UAV xuất hiện với khoảng thời gian ngày càng ngắn.
Tiếng còi báo động bắt đầu hú khắp thành phố lúc 21h06 khi nhiều người vẫn đang đi dạo sau bữa tối, báo hiệu một vài UAV đầu tiên đã xâm nhập không phận Kiev.
Người dân Kiev vẫn bình thản. Nhiều người về nhà để ngủ một chút trước khi loạt tấn công lên đến đỉnh điểm.
Tại căn hộ, một nam phóng viên làm việc cho báo Wall Street Journal bắt đầu công việc kiểm tra hàng đêm. Anh Lytvynenko bật các thiết bị điện tử để sạc và kiểm tra túi đồ dùng cá nhân: nước, thanh thực phẩm dinh dưỡng, bộ dụng cụ y tế có hai dây thắt, đèn pin, sạc dự phòng và một số áo len. Quần nỉ ấm và tất cho nơi trú ẩn dưới lòng đất ẩm ướt được gấp lại bên giường.
Các kênh giám sát cho biết, UAV vẫn ở đủ xa để anh có thể ngủ trước khi xảy ra đợt ném bom đầu tiên. Anh bật âm lượng điện thoại lên mức tối đa để tránh bỏ lỡ cảnh báo không kích và đặt báo thức cứ sau 20 phút để thức dậy và kiểm tra tình hình cuộc tấn công.
Khi anh ngủ thiếp đi, lúc 22h17, một cảnh báo khác trên Telegram: Máy bay chiến đấu của Nga đang chuẩn bị cất cánh trong 2 giờ tới. Anh ngủ tiếp. Bản cập nhật tiếp theo là lúc 22h31: Có đến 100 UAV trong không phận Ukraine.
Người phóng viên này cố gắng dành thêm 20 phút nghỉ ngơi trong khi lắng nghe tiếng vo ve báo hiệu, động thái đã khiến những UAV được người Ukraine đặt biệt danh là “xe gắn máy”. Ngay sau nửa đêm, anh nghe thấy tiếng vo ve ngày càng gần hơn. Anh cố gắng lắng nghe tiếng UAV đang tăng tốc, một dấu hiệu cho thấy nó đang lao về phía mục tiêu. Nhưng tiếng vo ve vẫn không đổi. Nó đang bay ngang qua.
Nhiều UAV khác đang trên đường bay đến. Đã đến lúc phải đến hầm trú ẩn không kích. Tại đó, người dân đã đứng đầy ở lối vào, một cầu thang có mái che gần bên hông tòa nhà.
Họ đang hút thuốc, trò chuyện và kiểm tra điện thoại, sẵn sàng chạy xuống ngay khi nghe thấy tiếng động đầu tiên. “Chúng đã vo ve rồi, hả?” một phụ nữ ngồi ở chỗ thường ngồi cạnh lối vào hỏi. “Khi chúng tôi đến đây, nơi này vẫn yên tĩnh”.
Nhiều người dân ở Ukraine sử dụng bãi đỗ xe hoặc tầng hầm để trú ẩn, nhưng căn hầm được xây dựng cho mục đích này vào năm 1978 trong thời Chiến tranh Lạnh. Một bản đồ rách trên tường minh họa khả năng phát tán bức xạ trong trường hợp xảy ra một cuộc tấn công hạt nhân. Ở đây cũng có internet không dây và giường tạm.
Mọi người đến đây cùng với thú cưng của họ và đều quen mặt nhau. Một nhóm phụ nữ lớn tuổi dành chỗ cho một người đàn ông lớn tuổi đang đọc tin tức cập nhật từ máy tính bảng. “Hôm nay lưng ông ấy đau. Tôi nhường ghế cho ông ấy”, một người nói.
Tầng hầm lạnh lẽo biến thành kiểu phòng khách chứa vài chục người. Một phụ nữ tóc vàng đã ngủ dưới chăn cùng với chú chó săn bên cạnh. Một con vẹt đang ăn bánh sandwich trong khi chủ của nó đang lướt điện thoại. Một chàng trai trẻ đang chơi trò Candy Crush. Mỗi góc đều có người nghe điện thoại bằng giọng thì thầm.
Đã hơn 0h30 và có vài chục UAV trên không, và máy bay chiến đấu của Nga mang theo tên lửa hành trình đã cất cánh. Đến 2h, mọi người sẽ biết liệu các UAV này đã phóng bom đạn hay chưa.
Mỗi bản cập nhật đều đi kèm với tính toán về thời gian bom được phóng đi và câu hỏi u ám về việc chúng sẽ nhắm vào cái gì và ai. “Balistyka?” mọi người thốt lên khi các bức tường rung chuyển. “Đó có phải là tên lửa đạn đạo không?”. Mỗi vụ nổ, ngay cả khi đó là vụ đánh chặn của phòng không Ukraine, đều làm rung chuyển nơi trú ẩn.
Những người đang ngủ giờ đã cảnh giác. Chỉ có Patriot do Mỹ sản xuất mới có thể chống lại tên lửa đạn đạo từ Nga, nhưng thực tế Ukraine đang thiếu hụt nó. Sóng xung kích từ một quả bom khiến cơ thể nhiều người run rẩy. “Một cuộc tấn công ở Solomyanka”, một quận có nhiều người lao động ở Kiev, một người đàn ông nói. “Xe cứu thương đã được điều đến”, một người đọc to thông báo từ điện thoại của mình cho các phụ nữ ngồi cạnh nghe.
Mọi người phải đoán mức độ thiệt hại. Người Ukraine không được phép đăng hình ảnh các cuộc tấn công và hệ thống phòng không đang khai hỏa, vì Nga nổi tiếng với việc săn lùng các hệ thống phòng không và thực hiện cái gọi là các cuộc tấn công kép.
Người phụ nữ với chú chó săn ngồi dậy và quét qua điện thoại. “Một máy bay ném bom chiến lược Tu-160 của Nga có thể mang theo bao nhiêu tên lửa?”, người phụ nữ hỏi. “Từ 6 đến 12”, Lytvynenko trả lời. “Ôi Chúa ơi”, cô nói.
Đến 2h15, hầu hết mọi người trong nơi trú ẩn đều thức dậy, chia sẻ những thông tin cập nhật ảm đạm về các khu vực của thành phố đã bị tấn công. Một loạt UAV khác lại bay đến khoảng 1 giờ sau đó, nhưng một số người bắt đầu về nhà trong thời gian yên tĩnh.
“Đã kết thúc chưa?” một phụ nữ mặc áo khoác màu trắng hỏi. Cô bắt đầu đến nơi trú ẩn sau khi bị kẹt trong một cuộc tấn công đạn đạo. Cô ấy ổn, nhưng người run rẩy mỗi khi nghe thấy tiếng còi báo động không kích. “Không, mọi người chỉ mệt mỏi thôi”, bạn cô trả lời. “Mọi người phải đi làm vào ngày mai”, người phụ nữ mặc áo khoác màu trắng nói. “Hôm nay chứ, giờ đã rạng sáng rồi”, bạn cô ấy sửa lại.
Đến 4h30, cái lạnh len lỏi và nhiều người dần trở về nhà. Lúc đó, trời gần sáng. Nhìn lướt qua những bức ảnh bắt đầu lan truyền trên mạng cho thấy thiệt hại do các cuộc không kích gây ra. Chính quyền khuyến cáo người dân đóng cửa sổ và tránh ra ngoài trời.
Lo lắng và đau buồn bao trùm thành phố. Những con phố nhộn nhịp vào đêm hôm trước chìm vào tiếng thì thầm bàng hoàng. Những người sống sót đăng lời chia buồn cho những người không may mắn. Mọi người trên phố ngáp dài, mắt họ xa xăm và mệt mỏi.