Ước tính tại Việt Nam cứ 500 trẻ được sinh ra thì có một mắc dị tật khe hở môi vòm, tăng hơn so với trước, nếu được phát hiện và can thiệp kịp thời trẻ sẽ lớn lên bình thường.
“Một năm Việt Nam có khoảng 1,5 triệu trẻ chào đời, ước tính khoảng 3.000 bé có dị tật khe hở môi vòm, tăng hơn so với trước”, TS.BS.CK2 Nguyễn Văn Đẩu, nguyên trưởng khoa Răng Hàm Mặt, Bệnh viện Nhi đồng 1, nói tại buổi sinh hoạt câu lạc bộ thân nhân bệnh nhi khe hở môi vòm, ngày 27/6.
Đây là dị tật bẩm sinh thường gặp nhất ở trẻ. Trước đây, thế giới ước tính cứ 700 trẻ chào đời thì có một mắc dị tật này. Thống kê tại Việt Nam của Bộ Y tế năm 2024 cho thấy số này còn 500.
Theo bác sĩ Đẩu, hình thành từ khi trẻ còn nằm trong bụng mẹ, có thể phát hiện ngay trong thai kỳ. Nguyên nhân là do di truyền, môi trường hoặc sự kết hợp giữa hai yếu tố này. Trong đó, ảnh hưởng của môi trường sống đóng vai trò quan trọng. Trẻ sẽ có nguy cơ cao mắc dị tật này nếu trong 3 tháng đầu thai kỳ, người mẹ nhiễm các bệnh lý như rubella, cúm, quai bị, HIV, đái tháo đường, viêm khớp, vảy nến…
Một số yếu tố nguy cơ khác là người mẹ nghiện thuốc lá, uống rượu, sống ở môi trường nhiều khí thải, thuốc trừ sâu, thuốc tăng trưởng, chất độc dioxin do chiến tranh để lại, tiếp xúc tia xạ, phóng xạ. Ngoài ra, việc thiếu chất dinh dưỡng, thiếu acid folic và một số vitamin, kẽm, thể trạng béo phì, stress, quá lớn tuổi hoặc nhỏ tuổi khi mang thai cũng có thể làm tăng khả năng trẻ mắc bệnh. Các loại thuốc thai phụ dùng như kháng sinh, giảm đau, hạ sốt, kháng viêm, an thần, chống động kinh, điều trị ung thư, huyết áp, đau ngực, trị mụn… cũng góp phần thúc đẩy hình thành dị tật ở thai nhi.
Khe hở môi vòm khiến trẻ gặp khó khăn ngay từ khi chào đời, không thể bú, khó nuốt, sặc sữa. Trẻ thường rối loạn tiêu hóa, gặp các vấn đề về hô hấp, suy dinh dưỡng, còi cọc, dễ viêm tai, nghe kém, chậm nói, ngọng, chậm phát triển thể chất trí tuệ. Ngoài ra, trẻ còn ảnh hưởng rất lớn về thẩm mỹ, mặc cảm tự ti khó hòa nhập cuộc sống do không có nụ cười tiếng nói hoàn chỉnh.
“Điều may mắn là dị tật khe hở môi vòm nếu được phát hiện, can thiệp đúng thời điểm, trẻ có thể được trả lại hình hài trọn vẹn, sửa lại nụ cười tiếng nói, lớn lên không khác gì trẻ bình thường”, bác sĩ nói.
Bác sĩ Bệnh viện Nhi đồng 1 trong ca mổ dị tật khe hở môi vòm. Ảnh: Lê Phương
Trước đây, nhiều gia đình hủy thai kỳ khi phát hiện thai nhi dị tật hở môi vòm vì thiếu thông tin, thiếu hiểu biết hoặc sợ tai tiếng. Những năm qua, nhờ sự hỗ trợ của các tổ chức từ thiện, hàng chục nghìn trẻ đã được phẫu thuật khe hở môi vòm miễn phí, trở về cuộc sống bình thường. Trong đó, không ít bé đã trưởng thành, tự tin thể hiện tài năng ở nhiều lĩnh vực.
BS.CK1 Hồ Vân Phụng, Phó trưởng khoa điều hành Khoa Răng Hàm Mặt, Bệnh viện Nhi đồng 1, cho biết hiện nay trẻ khe hở môi vòm được phối hợp điều trị toàn diện để có được diện mạo và tiếng cười giọng nói bình thường, thay vì chỉ tập trung vào phẫu thuật như trước. Trẻ không chỉ được lắp khí cụ, chăm sóc dinh dưỡng, phẫu thuật sớm mà còn phối hợp điều trị răng, chỉnh nha, ngữ âm trị liệu, phục hồi chức năng nghe – nói, thẩm mỹ…
Lê Phương