Đất nước sang trang

Thay đổi từ “hình thức” đến “nội dung”

Việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy, đơn vị hành chính đã chính thức bước vào những ngày cuối cùng để chuyển mình sang trang mới. Từ tháng 7, cả nước tinh gọn chỉ còn 34 tỉnh, TP chính thức đi vào hoạt động. Đây là cơ hội lịch sử để tái cấu trúc toàn diện mô hình phát triển vùng, phân bố lại dân cư, hạ tầng, nguồn lực. Từ đó tạo lập không gian cho sự phát triển bền vững, làm cơ sở nền tảng thúc đẩy sự phát triển chung của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Chẳng hạn, việc tận dụng, bố trí lại tài sản công một cách hiệu quả, tránh lãng phí; giải quyết được những “nút thắt” trong thực hiện kết nối hạ tầng giao thông liên vùng vốn đã tồn tại từ lâu… Song song với việc tinh gọn, mô hình chính quyền 2 cấp đi vào hoạt động sẽ mang lại nhiều hiệu quả cho người dân. Theo đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định 151/2025 quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp, phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực đất đai. Trong đó, cấp xã sẽ được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất (sổ đỏ) lần đầu cho người dân. Đồng thời, cấp xã được cấp sổ đỏ theo phương án góp quyền sử dụng đất, điều chỉnh lại đất đai được phê duyệt. Chủ tịch UBND cấp xã cũng được quyết định thành lập hội đồng bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; quyết định kiểm đếm; cưỡng chế; thu hồi đất; trưng dụng đất và gia hạn trưng dụng đất; giá đất cho một số trường hợp và giải quyết tranh chấp đất đai…

Song song, Chính phủ cũng giới thiệu 2 hệ thống trợ lý ảo phục vụ chính quyền và người dân. Trợ lý ảo sẽ hỗ trợ cán bộ, công chức chính quyền cấp tỉnh, huyện, xã tra cứu, xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và quy trình thực hiện công vụ theo các quy định mới đã được phân cấp. Hỗ trợ người dân và doanh nghiệp tra cứu, hướng dẫn thủ tục hành chính, phản hồi nhanh chóng các yêu cầu liên quan đến 1.800 dịch vụ công hiện hành và sẽ tiếp tục mở rộng…

ẢNH: NGUYỄN ANH

Không chỉ đơn giản là thu gọn đơn vị hành chính, thủ tục hành chính nhanh gọn lẹ cũng được quyết liệt triển khai. Mới nhất, Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu các bộ, ngành, cơ quan quản lý nhà nước phải giải quyết, có câu trả lời doanh nghiệp, doanh nhân trong vòng 2 tuần dù đồng ý hay không đồng ý. Đây được xem là một mệnh lệnh cải cách hành chính rõ ràng từ T.Ư đến địa phương. Ngay sau đó, UBND TP.HCM cũng ban hành quy trình luân chuyển hồ sơ nghĩa vụ tài chính về đất đai sẽ được áp dụng từ ngày 18.6 tới đây. Trong đó chỉ sau 5 ngày làm việc khi tiếp nhận đủ hồ sơ hợp lệ, cơ quan thuế phải ra thông báo nộp tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, quyết định giảm tiền sử dụng đất cho người dân…

Lợi thế mới cho đất nước

Nhìn lại 50 năm đất nước thống nhất, TS Trần Hoàng Ngân, Nhà giáo ưu tú, đại biểu Quốc hội (ĐBQH), nhận xét: Đó là kỷ nguyên của hòa bình, độc lập. Trong đó, 40 năm đổi mới kinh tế đã giúp VN có được những bài học quan trọng và tích lũy được tiềm lực, gây dựng cơ đồ, vị thế cũng như uy tín trên trường quốc tế. Cùng với đó, chúng ta đã ổn định được kinh tế vĩ mô trong thời gian dài, kiểm soát lạm phát tốt trong suốt hơn 10 năm qua, đảm bảo cân đối lớn trong nền kinh tế, kiểm soát bội chi, kéo giảm nợ công… Đó là nền tảng vững chắc để đất nước tự tin đi đến bước chuyển mình, tăng tốc bước lên giai đoạn đột phá mới. Trong bối cảnh đó, Đảng ta dưới sự lãnh đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm với quan điểm trí tuệ đã “bắt đúng mạch”, “đúng bài”, chỉ ra đúng hướng phải đi thông qua những chủ trương, đường lối đúng đắn.

TS Trần Hoàng Ngân phân tích: Mục tiêu từ Đại hội Đảng lần thứ XIII đã chỉ ra đến năm 2030 VN sẽ thành nước đang phát triển, có nền công nghiệp hiện đại, thu nhập của người dân được nâng cao với GNI (tổng thu nhập quốc dân bình quân đầu người) phải đạt trên 4.500 USD. Đến nay, GNI của chúng ta đã đạt trên 4.400 USD và các mục tiêu đều khả năng cao đạt được vào cuối 2025 đến 2026.

ẢNH: ĐỘC LẬP

Thế nhưng để đi nhanh hơn nữa, tăng tốc đạt tốc độ cao hơn thì còn nhiều điểm nghẽn. Tổng Bí thư đã “điểm thẳng mặt, chỉ thẳng tên” điểm nghẽn lớn nhất chính là cơ chế. Do đó, những cải cách về cơ chế, về bộ máy hành chính phải được ưu tiên triển khai đầu tiên. Rõ ràng, để đi nhanh thì phải gọn. Tinh gọn bộ máy không chỉ tác động cải cách thủ tục hành chính mà còn giảm chi phí thường xuyên, giảm gánh nặng ngân sách; từ đó có nguồn lực để tăng đầu tư. Cùng với tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị, Nghị quyết 60 của Ban Chấp hành T.Ư Đảng ngày 12.4.2025 còn có những quyết sách sắp xếp đơn vị hành chính cấp địa phương, hợp nhất, sáp nhập để cả nước còn 34 tỉnh, thành. Có những địa phương thời gian qua đã hết dư địa phát triển, nay khi được sáp nhập sẽ mở không gian phát triển mới, tạo nên những động lực mới, động lực tăng thêm cho giai đoạn lịch sử chuyển mình của đất nước. 34 tỉnh, thành sau sáp nhập không chỉ là số cộng về dân số và diện tích mà là số nhân về GDP.

Theo TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, Trường Chính sách công và quản lý Fulbright, bộ máy mới được tổ chức đúng hướng, tức là tinh gọn, hiệu quả, có năng lực thực thi và trách nhiệm giải trình rõ ràng thì chúng ta đang đứng trước một bước ngoặt rất quan trọng. Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu liên tục biến động, khả năng phản ứng chính sách kịp thời, linh hoạt chính là yếu tố sống còn. Một bộ máy vận hành trơn tru sẽ giúp Chính phủ tăng tốc độ ra quyết định, hạn chế tình trạng chồng chéo, trì trệ hay né tránh trách nhiệm vốn là điểm nghẽn tồn tại dai dẳng trong nhiều năm qua.

Không chỉ vậy, Chính phủ thể hiện rõ quyết tâm cải cách và minh bạch trong điều hành sẽ tạo ra hiệu ứng niềm tin rất tích cực, đặc biệt đối với cộng đồng doanh nghiệp và nhà đầu tư cả trong nước lẫn quốc tế. Niềm tin đó là yếu tố nền tảng để thu hút được các dòng vốn đầu tư nước ngoài (FDI) chất lượng cao, nhất là trong những lĩnh vực mà VN đang hướng đến như công nghệ cao, sản xuất xanh và đổi mới sáng tạo. Việc cải tổ bộ máy đi kèm cải cách thể chế được tiến hành song hành và đồng bộ giúp chúng ta hoàn toàn có thể tháo gỡ được những nút thắt lớn trong hệ thống hiện nay, từ thủ tục hành chính rườm rà, cơ chế phân bổ nguồn lực thiếu hiệu quả, cho đến những bất cập trong đầu tư công hay quy trình ra quyết định chậm chạp.

ẢNH: NGỌC DƯƠNG

TS Đỗ Thiên Anh Tuấn cho rằng có một số lợi thế rất đáng chú ý đang dần hình thành và nếu tận dụng tốt, đây sẽ là những trụ cột rất quan trọng để VN chuyển mình. Thứ nhất, thể chế minh bạch và môi trường đầu tư ổn định sẽ giúp VN nâng tầm vai trò trong chuỗi giá trị toàn cầu. Hiện nay, các tập đoàn đa quốc gia đang có xu hướng dịch chuyển sản xuất, tìm kiếm những điểm đến có chi phí cạnh tranh nhưng đồng thời phải có năng lực điều hành tốt và pháp lý rõ ràng. Nếu VN cải cách quyết liệt, tạo được khung khổ chính sách nhất quán, thủ tục minh bạch thì không chỉ thu hút vốn FDI đơn thuần, mà còn kéo theo công nghệ, kỹ năng và tiêu chuẩn quốc tế vào trong nước. Đây chính là nền tảng để nền kinh tế VN không chỉ làm thuê mà từng bước tham gia sâu vào thiết kế, sáng tạo, tức là chuyển từ gia công sang sáng tạo giá trị.

Thứ hai, một bộ máy cải tổ hiệu quả sẽ là chất xúc tác mạnh mẽ cho tăng trưởng chất lượng cao. Việc phát triển bền vững đòi hỏi một chính quyền không chỉ biết quản lý mà còn phải biết kiến tạo. Nếu việc cải cách bộ máy hành chính đi kèm với chuyển đổi số và nâng cao năng lực điều hành thực chất, chúng ta hoàn toàn có thể đẩy nhanh các chương trình trọng điểm như công nghiệp hóa thông minh, phát triển vùng động lực hay nông nghiệp công nghệ cao. Khi quản trị công tốt, nguồn lực xã hội sẽ được huy động đúng chỗ, đúng thời điểm, tránh dàn trải và lãng phí. 

Đó chính là tiền đề để tăng năng suất, yếu tố cốt lõi nếu VN muốn thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình. Thứ ba, điều không kém phần quan trọng là việc cải cách thể hiện một thông điệp mạnh mẽ từ phía Nhà nước, đó là chúng ta đang muốn thay đổi thực sự. Và một khi người dân, doanh nghiệp cảm nhận được điều đó, rằng cải cách không chỉ nằm trên giấy thì niềm tin sẽ được khơi dậy. Niềm tin ấy chính là động lực xã hội lớn nhất. Nó giữ chân chất xám trong nước, thúc đẩy giới trẻ khởi nghiệp, khiến doanh nghiệp yên tâm đầu tư dài hạn.

Cơ hội hóa rồng

TS Đỗ Thiên Anh Tuấn chia sẻ, trong suốt bốn thập kỷ qua, khát vọng “hóa rồng” của VN đã được lặp lại nhiều lần trong các chiến lược phát triển đất nước của Đảng. Tuy nhiên, nếu nhìn lại một cách thẳng thắn, chúng ta đã bỏ lỡ không ít cơ hội vàng. Ví dụ, thập niên 1990 đến đầu 2000 là thời kỳ mà các nền kinh tế như Hàn Quốc, Đài Loan, Singapore đã bứt phá ngoạn mục nhờ cải cách thể chế mạnh mẽ, tập trung vào công nghiệp hóa và giáo dục. Trong khi đó, VN vẫn đang trong giai đoạn đầu của công cuộc đổi mới, thể chế còn sơ khai, cải cách thì thận trọng, cơ sở hạ tầng yếu và đầu tư dàn trải. Hệ quả là chúng ta không theo kịp tốc độ của các nước, vùng lãnh thổ đi trước.

Sau khi gia nhập WTO vào năm 2007, VN thực sự thu hút được lượng lớn vốn FDI. Nhưng vì thiếu một chiến lược quốc gia bài bản và năng lực hấp thụ công nghệ còn yếu, chúng ta đã không tận dụng được làn sóng đầu tư để nâng cấp công nghiệp nội địa. Gần hơn, từ 2018 trở lại đây, thế giới chứng kiến làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng do căng thẳng thương mại Mỹ – Trung và đại dịch Covid-19. Đây là cơ hội rất lớn để VN trở thành trung tâm sản xuất thay thế trong khu vực. Nhưng thực tế cho thấy, môi trường pháp lý của chúng ta vẫn chưa đủ thông thoáng, chất lượng hạ tầng còn hạn chế, nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa sâu. Kết quả là, một phần cơ hội đã trôi qua hoặc bị chia sẻ cho các nước cạnh tranh khác như Indonesia, Ấn Độ.

“Việc cải cách lần này được thực hiện đến nơi đến chốn, thì đây có thể xem là một bệ phóng thể chế mới cho VN. Không chỉ để tăng trưởng nhanh hơn, mà là để tăng trưởng một cách bền vững và thực chất hơn, nơi người dân, doanh nghiệp, và toàn xã hội thực sự được hưởng lợi từ thành quả phát triển, chứ không chỉ là con số trong các báo cáo. Đó mới là điều quan trọng nếu chúng ta muốn bước vào một kỷ nguyên phát triển mới, dài hạn và có chiều sâu”, TS Đỗ Thiên Anh Tuấn nhấn mạnh. Ông chia sẻ thêm: Để biến lợi thế thành kết quả thì cải cách thể chế thôi là chưa đủ. Chúng ta cần một hệ sinh thái chính sách toàn diện và hành động đồng bộ ở cả trung ương lẫn địa phương. Muốn hóa rồng, VN phải không chỉ là điểm đến đầu tư mà còn là nơi khởi nguồn của đổi mới sáng tạo và giá trị toàn cầu. Điều này chỉ có thể đạt được khi chúng ta thực sự chủ động về tầm nhìn, cải cách thể chế đi cùng hành động cụ thể, và đặt con người vào trung tâm của phát triển.

ĐBQH Trần Hoàng Ngân cũng cho rằng tinh gọn thôi chưa đủ, quan trọng là phải có bộ máy trí tuệ, ứng dụng được khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số. Bởi muốn bộ máy hoạt động hiệu quả thì phải thay đổi cách quản trị, phải dựa trên nền tảng số để đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho các địa phương theo hướng địa phương tự làm tự quyết, tự chịu trách nhiệm. Đó là lý do ngay sau chủ trương của Đảng, Chính phủ đã ban hành tới 28 nghị định đẩy mạnh phân cấp phân quyền cho các địa phương. Cùng với đó là “bộ tứ trụ cột” bao gồm các nghị quyết của Bộ Chính trị về đột phá khoa học công nghệ, tận dụng hội nhập quốc tế, tận dụng cuộc cách mạng 4.0, đột phá tư duy phát triển kinh tế tư nhân và tháo gỡ điểm nghẽn về thể chế. Những nghị quyết này tạo bệ phóng vững chắc cho một cuộc bứt tốc vào kỷ nguyên mới.