Thế giới âm nhạc bao la rộng lớn, biết cái nào là nên “thấy”, âm nhạc nào “nên nghe”, để lấy đó làm kim chỉ nam cho ta không lạc lối? Vì âm nhạc cũng phải tuân theo quy luật nhị nguyên của thế giới vật lý này. Có hay ắt có dở. Thánh thiện – trần tục. Tươi sáng – tăm tối. Đẹp đẽ – thô kệch. Êm dịu – kịch tính. Điệu tính – phi điệu tính.
Giai đoạn vàng son của âm nhạc trong nước và thế giới
Tôi nhớ một thời niên thiếu, cả đám chụm đầu vào nghe cái máy cassette. Thời đó chưa có khái niệm thế nào là nhạc cổ điển. Chỉ biết là có ông Paul Mauriat chuyên chuyển soạn âm nhạc cổ điển thành những bản phối vô cùng hấp dẫn. Những bản phối của Paul Mauriat vô cùng chặt chẽ, câu cú chắt lọc, sự kết hợp âm sắc đắt giá. Có thể nói con đường hòa âm phối khí của tôi chịu ảnh hưởng viên gạch đầu tiên là từ những cuốn băng cassette Paul Mauriat.
Rồi từ thập niên 1980 – 1990 và những thập niên tiếp theo, âm nhạc trong nước và thế giới là một thời vàng son rực rỡ. Và cũng tại thời điểm đó, những quán cà phê chuyên sưu tầm và chọn lọc những băng cassette và CD nhạc quốc tế đã hình thành nên một văn hóa cà phê để thưởng thức âm nhạc thật đẹp, khó có thể lặp lại trong thời buổi nhạc số thừa mứa này! Những buổi cà phê của chúng tôi là ngồi nghe ngấu nghiến những ABBA, Boney M, Air Supply, Eagles, Queen, The Beatles, Pink Floyd… rồi phân tích từng câu cú, hòa âm, giai điệu… Sau những cuốn băng cassette Paul Mauriat, là những tinh hoa nhạc pop, rock thế giới thập niên 1980 – 1990 ấy đã thấm nhuần vào tâm hồn tôi.
Cũng trong thời gian này, nếu không kể đến giai đoạn vàng son của thế hệ nhạc sĩ Việt Nam, với những cái tên như: Thanh Tùng, Từ Huy, Nguyễn Đức Trung, Nguyễn Ngọc Thiện, Trần Tiến… thì không thể hiểu hết tôi đã “chọn và nghe” gì để thành con người tôi bây giờ. Chưa kể trước đó là âm nhạc của nhóm Phượng Hoàng, âm nhạc của Phạm Duy, Văn Cao, Trịnh Công Sơn… Một thế hệ cha ông, đàn chú đàn anh với âm nhạc của lòng nhiệt huyết, cái đẹp, sự tích cực, cùng nỗi truy vấn về kiếp nhân sinh. Không hô hào, không khẩu hiệu. Chỉ là cái đẹp và sự hướng thiện: Tình ca, Suối mơ, Để Gió Cuốn Đi, Hát Với Chú Ve Con, Ơi Cuộc Sống Mến Thương, Quê Hương Tuổi Thơ Tôi, Mặt Trời Bé Con, Giọt Sương Long Lanh…
Rồi từ khi bước chân vào Nhạc viện TP.HCM, thế giới âm nhạc cổ điển bắt đầu mở ra, chi tiết hơn, bao la hơn, như dải ngân hà trên trời đêm đầy mê hoặc. Tôi bị choáng ngợp bởi tác phẩm của những nhạc sĩ thiên tài mà tôi cứ mãi luôn thắc mắc là làm sao họ có thể tạo ra thứ âm nhạc tuyệt đẹp đến như vậy? Có lẽ nào Đấng tạo hóa đã chọn họ, thông qua họ để mang đến cho con người sự cứu rỗi chăng? Những preludes, fugues, canon thánh thiện của Bach. Âm nhạc bi hùng của Beethoven. Sự trong sáng của Mozart. Thế giới đầy lãng mạn cùng những nỗi buồn tuyệt đẹp của Chopin. Âm nhạc đầy hấp dẫn của Liszt. Cảnh giới kỳ ảo của Debusy, của Stravinsky. Và âm nhạc cuồn cuộn của Rachmaninov, Prokofiev…
Trong một lần đọc cuốn sách kể về một linh mục, trong một tai nạn xe hơi, ông đã chết thật sự trong 90 phút. Trong thời gian ấy, ông đã bước vào cảnh giới Thiên đàng. Và điều làm ông choáng ngợp là âm nhạc nơi ấy nghe như là âm nhạc cổ điển, nhưng nó hay gấp vạn lần mà ông không có cách gì để mô tả với giới hạn của ngôn từ hiện tại.
Vâng! Đó là lý do vì sao nhạc cổ điển là một giá trị cốt lõi về mặt tâm hồn cho loài người là vậy. Và tôi tin nó được mặc khải! Khi Đấng tạo hóa tạo ra nhân loại, bên cạnh ba lớp áo thể trí – thể vía – thể xác, thì âm nhạc cổ điển là liều thuốc bổ mà Thượng đế ban xuống để vỗ về, xoa dịu và dẫn lối cho linh hồn con người trong cái cõi ma trận nhị nguyên mà một kiếp sống phải chịu nhiều áp lực khủng khiếp của sự va đập hai mặt đối lập.
Không tin tôi, bạn hãy thử nghe khúc nhạc Sicillienne Op.78 của Gabriel Fauré, Solveig’s Lied của Edvard Grieg đi! Nó đẹp đến nỗi sẽ khiến tâm hồn bạn thanh khiết tức thì!
Vấn đề không phải chỉ là mời chuyên gia âm nhạc vào trường học dạy cho bọn trẻ, mà là dạy cái gì cho chúng? Âm nhạc cổ điển! Đó là cứu cánh
ẢNH: VÕ THIỆN THANH
Tôi biết trong thế giới âm nhạc hôm nay, để “chú ý điều bạn thấy, hãy chú ý điều bạn nghe, hãy chú ý điều bạn đọc, hãy chú ý nơi bạn đến” thật không dễ chút nào. Hãy nhìn vào thế giới của những trang streaming nhạc số trực tuyến, tương lai không xa bạn sẽ không thể phân biệt âm nhạc nào là đến từ AI, loại nào là từ tâm hồn con người. Vì con người thì ngày càng giống AI. Còn AI thì càng bắt chước thật giống con người. Sự tồn tại song song với AI và con người là không thể tránh khỏi! Điều này khiến cái ma trận vốn đã hỗn mang càng thêm hỗn mang.
Hãy tỉnh táo trong ma trận âm nhạc thời đại
Tuơng lai không xa là bạn không thể phân biệt âm nhạc nào là đến từ AI, loại nào là từ tâm hồn con người
ẢNH: V.T.T
Vậy trong ma trận hỗn mang đó, ta biết tìm gì để nghe, để đọc, để thấy? May thay! Những trang sách của những vị thầy còn đó. Âm nhạc cổ điển, mặc khải của Đấng tạo hóa còn đó. Kho tàng nhạc pop, rock bất hủ của nhân loại đã thành lớp trầm tích còn đó. Chúng có một dấu chỉ để nhận thấy: chúng tràn ngập tình yêu, lòng trắc ẩn và nhất là chúng luôn kế thừa âm nhạc cổ điển.
Hãy suy ngẫm về nhóm nhạc huyền thoại ABBA cùng âm nhạc của họ xem! Rồi Bohemian Rhapsody của Queen nữa! Chúng thấm đẫm âm nhạc cổ điển. Đủ hiểu vì sao âm nhạc của họ bất tử. Không có loại nhạc nào mà không ít nhiều dính dáng tới âm nhạc cổ điển. Vì thế, càng thấm đẫm âm nhạc cổ điển bao nhiêu, tác phẩm của bạn càng đẹp đẽ, sâu sắc và hướng thiện bấy nhiêu. Càng thấm đẫm nhạc cổ điển bao nhiêu, xã hội càng biết chọn lựa đúng sai giữa ma trận âm nhạc của thế giới hỗn mang bấy nhiêu. Và vì thế, vấn đề không phải chỉ là mời chuyên gia âm nhạc vào trường học dạy cho bọn trẻ, mà là dạy cái gì cho chúng? Âm nhạc cổ điển! Đó là cứu cánh!
Bạn đang đi giữa ma trận thế giới âm nhạc thời công nghệ hiện đại. Điều đó là hiển nhiên, vì sự tiến hóa là vô cùng, mà có khi là sự tiến hóa thụt lùi. Vì càng lún sâu vào thế giới vật chất cùng những trò chơi công nghệ, nhân loại càng mất dần nghệ thuật thánh thiện, xa dần bản thể đích thực. Làm sao có thể tìm đâu ra một Concerto piano No.2 tuyệt đẹp của Rachmanivov phiên bản 2.0, hay một ABBA huyền thoại trong thời kỳ mà tâm trí nhân loại đang hỗn loạn? Do vậy, những cái mới nhất chưa hẳn đã hay, những cái cũ chưa chắc lỗi thời! Vì nó được sinh ra trong cái thời mà tình yêu còn tràn đầy. Vì nó là giá trị cốt lõi và kinh điển. Nhạc cổ điển và kho tàng âm nhạc pop, rock thập niên 1980 – 1990 là một minh chứng! Hãy tỉnh táo mà đi trong ma trận âm nhạc thời đại.
Bạn làm nhạc gì, mới hay cũ? Không quan trọng. Cái quan trọng là âm nhạc đó đúng thể loại, và nó đích thực từ tâm hồn bạn, cùng với mối tương giao trực tiếp với mọi người xung quanh. Chẳng hạn nghe lại Besame Mucho bạn chán không? Không hề! I Have A Dream còn hay không? Vẫn tuyệt vời. Vì đơn giản nó là gốc rễ của cái đẹp! Như linh hồn nhóm nhạc huyền thoại ABBA, Benny Andersson, vừa mới nói: “Điều khác biệt giữa một tác phẩm của AI và của con người là nó không có sự kết nối tương tác trực tiếp giữa tình người với nhau trong cuộc sống“.
Chúng ta cần những buổi cà phê trò chuyện, cần những cái bắt tay với hơi ấm thật sự. Chứ không phải những ‘cái like’ (lượt thích) trên Facebook, Instagram hay TikTok. Đừng quá chạy theo trào lưu để rồi bạn tan biến nhanh trong cái ma trận âm nhạc thời đại.