Khi các quốc gia đẩy mạnh sứ mệnh đưa con người lên Sao Hỏa với hành trình kéo dài hàng trăm ngày, một câu hỏi hóc búa đang được đặt ra: Liệu con người có thể mang thai và sinh con trong môi trường không gian khắc nghiệt?
Một chuyến đi đủ dài để quá trình mang thai diễn ra trọn vẹn đồng nghĩa với việc đối mặt với vô số nguy cơ sinh học và y tế chưa từng có tiền lệ.
Sinh con ngoài không gian, điều gì sẽ tác động tới thai nhi (Ảnh: BBC News).
Vi trọng lực: Thay đổi cơ thể mẹ và sự phát triển của thai nhi
Ngay cả trên Trái Đất, mang thai đã tiềm ẩn nhiều rủi ro. Khoảng 2/3 phôi thai không thể phát triển đến lúc chào đời, thường do bất thường di truyền hoặc không thể bám vào thành tử cung.
Những nguy cơ này sẽ tăng lên đáng kể trong môi trường không gian, nơi trọng lực gần như bằng không, chất lỏng và cơ thể người liên tục trôi nổi, cùng với mối đe dọa thường trực từ bức xạ vũ trụ.
Môi trường vi trọng lực ảnh hưởng đến hầu hết các chức năng sinh học, từ tuần hoàn máu, chuyển hóa tế bào đến tư thế và cảm giác định hướng. Các chuyên gia nhận định, việc thụ thai trong không gian có thể gặp trở ngại do tinh trùng và trứng có thể không di chuyển, kết hợp hoặc làm tổ đúng cách khi không có trọng lực.
Ngay cả khi phôi thai bám vào tử cung thành công, thai kỳ có thể tiếp tục, nhưng việc sinh con và chăm sóc trẻ sơ sinh sẽ là một thách thức lớn.
Trong trạng thái không trọng lực, việc duy trì tư thế cố định gần như không thể. Cơ thể mẹ và trẻ đều sẽ lơ lửng. Các chất lỏng như máu, nước ối hay sữa mẹ không “chảy” theo cách thông thường mà di chuyển hỗn loạn, gây khó khăn trong sinh nở, cho bú và vệ sinh sau sinh.
Nhân loại hiện chưa sẵn sàng để mang thai và nuôi con ngoài không gian (Ảnh minh họa: Getty).
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng thai nhi vốn đã sống trong môi trường “giả không trọng lực” là nước ối trong tử cung, điều này có thể giúp cơ thể thai nhi thích nghi phần nào.
Nhưng sau khi chào đời, trẻ sơ sinh cần trọng lực để phát triển phản xạ tư thế, như học cách ngẩng đầu, ngồi dậy, bò và đi. Không có “trên” hay “dưới”, não bộ của trẻ có thể không hiểu được định hướng, dẫn đến rối loạn vận động hoặc phát triển lệch chuẩn.
Bức xạ vũ trụ: Mối đe dọa âm thầm nhưng nguy hiểm
Bên cạnh vấn đề trọng lực, bức xạ vũ trụ là một trong những mối nguy hiểm lớn nhất ngoài không gian. Trên Trái Đất, chúng ta được bảo vệ bởi lớp khí quyển và từ trường, nhưng trong vũ trụ, con người gần như trần trụi trước các hạt năng lượng cao bay với tốc độ gần ánh sáng.
Đây là các hạt nhân nguyên tử đã mất hết electron, có khả năng xuyên qua mô cơ thể và gây tổn thương DNA.
Đặc biệt trong tháng đầu tiên của thai kỳ, khi các tế bào đang phân chia và hình thành cấu trúc cơ thể, chỉ một va chạm ngẫu nhiên của tia vũ trụ vào vùng nhạy cảm cũng có thể khiến phôi thai ngừng phát triển, dẫn đến sảy thai, thậm chí không kịp phát hiện.
Dù xác suất này thấp, nhưng hậu quả lại rất lớn.
Bức xạ vũ trụ có thể xuyên qua mô cơ thể và gây tổn thương DNA (Ảnh: Getty).
Khi thai nhi phát triển lớn hơn, các tia vũ trụ dễ bắn trúng tử cung hơn, gây co bóp sớm và dẫn tới chuyển dạ ngoài ý muốn. Trong môi trường thiếu thốn phương tiện y tế, trẻ sinh non trong không gian gần như không có cơ hội sống sót.
Ngay cả sau khi sinh, nguy cơ bức xạ vẫn còn kéo dài. Trẻ sơ sinh tiếp tục phát triển hệ thần kinh trong suốt những năm đầu đời. Phơi nhiễm lâu dài với tia vũ trụ có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến trí nhớ, nhận thức và hành vi, để lại hậu quả lâu dài về sức khỏe tinh thần và thể chất.
Tất cả những yếu tố trên cho thấy, mang thai và sinh con trong không gian là một khả năng có thật về lý thuyết, nhưng vẫn còn rất xa mới trở thành hiện thực an toàn.
Để điều đó xảy ra, chúng ta cần các công nghệ chắn bức xạ hiệu quả, môi trường mô phỏng trọng lực cho trẻ phát triển đúng chuẩn, cùng hệ thống y tế không gian hiện đại để xử lý mọi biến chứng y khoa có thể xảy ra.
Cho đến khi đạt được những điều đó, mang thai ngoài Trái Đất có lẽ vẫn là một thử nghiệm rủi ro cao, và nhân loại hiện chưa sẵn sàng để thực hiện bước tiến táo bạo ấy.