Luật BHXH sửa đổi 2024 chính thức có hiệu lực từ ngày 1.7.2025, mang đến hàng loạt thay đổi quan trọng trong cách tính lương hưu, đặc biệt là với người lao động có thời gian tham gia BHXH ngắn.
Điều kiện hưởng lương hưu (trước và sau luật mới)
Người lao động hưởng lương hưu khi đáp ứng đủ hai điều kiện cơ bản là đến tuổi nghỉ hưu và đóng đủ số năm BHXH tối thiểu.
Về tuổi nghỉ hưu, từ trước đến sau khi luật BHXH 2024 có hiệu lực, quy định này vẫn giữ nguyên theo bộ luật Lao động 2019.
Từ năm 2021, tuổi nghỉ hưu trong điều kiện lao động bình thường bắt đầu là 60 tuổi 3 tháng (nam) và 55 tuổi 4 tháng (nữ), sau đó mỗi năm tăng thêm 3 tháng (nam) và 4 tháng (nữ). Nói cách khác, tuổi nghỉ hưu đang được tăng dần theo lộ trình đến 62 tuổi với nam (năm 2028) và 60 tuổi với nữ (năm 2035).
Với người lao động làm việc nặng nhọc, độc hại hoặc bị suy giảm khả năng lao động, có thể nghỉ hưu sớm hơn, nhưng thường sẽ bị trừ 2% lương hưu mỗi năm nghỉ trước tuổi.
Về số năm đóng BHXH tối thiểu, trước khi luật BHXH 2024 có hiệu lực, điều kiện hưởng lương hưu bắt buộc người lao động có tối thiểu 20 năm đóng BHXH với nam và 15 năm đối với nữ.
Từ ngày 1.7.2025, quy định mới cho phép cả nam và nữ chỉ cần tối thiểu 15 năm đóng BHXH là đã có thể nhận lương hưu. Quy định này nhằm tạo cơ hội cho người tham gia BHXH muộn hoặc gián đoạn có thể tích lũy đủ thời gian hưởng lương hưu, thay vì phải rút BHXH 1 lần do mốc 20 năm quá dài. Cần lưu ý, trường hợp nghỉ hưu do suy giảm khả năng lao động vẫn áp dụng quy định riêng.
Luật BHXH 2024 có hiệu lực từ ngày 1.7.2025, mang đến nhiều thay đổi về chế độ lương hưu
ẢNH: BHXH TP.HCM
Để được hưởng lương hưu, người lao động phải đóng BHXH bắt buộc hoặc tự nguyện liên tục cho đến khi đủ tuổi nghỉ hưu, hoặc có thể bảo lưu thời gian tham gia.
Sau khi nghỉ hưu, người lao động được hưởng thêm quyền lợi như bảo hiểm y tế do quỹ BHXH hoặc ngân sách đóng.
Nếu nghỉ trước tuổi hoặc chưa đủ năm đóng, người lao động có thể hưởng trợ cấp hằng tháng (nếu đủ điều kiện mới theo luật BHXH 2024).
Công thức tính tỷ lệ % lương hưu và mức lương hưu trước và sau 1.7.2025
Mức lương hưu hằng tháng được tính bằng tỷ lệ (%) hưởng lương hưu nhân với mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH (đã được điều chỉnh theo trượt giá).
Trong đó, tỷ lệ (%) hưởng lương hưu trước ngày 1.7.2025 theo luật BHXH 2014 phụ thuộc vào số năm đóng và có sự khác biệt nam/nữ.
Cụ thể, lao động nữ có 15 năm đóng BHXH được 45% mức bình quân tiền lương đóng BHXH; mỗi năm đóng thêm được cộng 2%; mức tối đa 75% tương ứng với 30 năm đóng.
Còn lao động nam có 20 năm đóng BHXH được 45%; mỗi năm đóng thêm được cộng 2%; mức tối đa 75% tương ứng với 35 năm đóng.
Nếu nghỉ hưu sớm trước tuổi quy định, mỗi năm nghỉ sớm bị giảm 2% tỷ lệ lương hưu.
Sau ngày 1.7.2025, tỷ lệ (%) hưởng lương hưu được giữ nguyên mức tính cho nữ và điều chỉnh cho nam ở nhóm dưới 20 năm. Cụ thể:
Lao động nữ: Không thay đổi cách tính. Đóng 15 năm được 45%, thêm mỗi năm +2%, trần 75% (30 năm).
Lao động nam: Nếu có từ 15 đến dưới 20 năm đóng BHXH, được 40% tại mốc 15 năm, sau đó mỗi năm thêm +1% (do 20 năm mới được 45%). Từ 20 năm trở lên, cách tính như cũ: 45% tại 20 năm, mỗi năm thêm +2%, tối đa 75% tại 35 năm.
Nói cách khác, nam giới có 15 năm đóng BHXH chỉ được 40% (thay vì trước đây chưa đủ điều kiện lương hưu), 16 năm 41%…, đến 20 năm 45%, rồi +2%/năm sau 20 năm.
Đây là điểm mới nhằm hỗ trợ nam giới đóng dưới 20 năm vẫn có lương hưu (trước đây <20 năm nam không hưởng lương hưu).
Về mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH, đây là căn cứ tính lương hưu, có sự khác biệt giữa khu vực nhà nước và tư nhân.