Tuyến đường sắt Lào – Trung Quốc đang biến Lào từ quốc gia không giáp biển thành trung tâm kết nối thương mại, thúc đẩy kinh tế xanh và chuỗi cung ứng số trong ASEAN.
Đường sắt Lào – Trung Quốc vận hành tháng 12/2021 đánh dấu bước ngoặt không chỉ với Lào mà còn với toàn cảnh thương mại đang thay đổi nhanh chóng ở khu vực Đông Nam Á.
Tuyến đường sắt khổ tiêu chuẩn dài 414 km, chạy từ Côn Minh (Trung Quốc) đến thủ đô Viêng Chăn (Lào), được xây dựng theo sáng kiến “Vành đai và Con đường” (BRI) của Trung Quốc với tổng vốn đầu tư khoảng 6 tỷ USD. Tuyến đường đi qua nhiều địa hình hiểm trở, kết hợp hàng loạt hầm xuyên núi, cầu vượt sông và các trung tâm hậu cần hiện đại. Tuy nhiên, ý nghĩa của dự án không chỉ nằm ở hạ tầng vật lý. Những đầu mối quan trọng như cửa khẩu Mạc Na (Mohan Port) hiện tiếp nhận trung bình 18 chuyến tàu hàng quốc tế mỗi ngày, góp phần định vị Lào như một mắt xích logistics giữa Trung Quốc và ASEAN.
Đường sắt này đang tích hợp Lào vào mạng lưới giao thương rộng lớn hơn tại Đông Nam Á, với các kế hoạch kéo dài tuyến sang Thái Lan và các quốc gia khác, từ đó thúc đẩy thương mại nội khối ASEAN và mở rộng tiềm năng kinh tế của Lào.
Không chỉ giúp vận chuyển hàng hóa nhanh, tuyến đường sắt còn đặt Lào vào trung tâm chuỗi cung ứng xanh và số hóa của Đông Nam Á. Ảnh: ASEAN Briefing
Chuyển dịch thương mại
Trước khi có tuyến đường sắt, hàng hóa giữa Trung Quốc, Lào và các nước láng giềng ASEAN chủ yếu lưu thông bằng đường bộ và đường thủy – chậm và tốn kém hơn. Tính đến tháng 5/2025, tuyến đường sắt đã vận chuyển hơn 60 triệu tấn hàng hóa, trong đó có 13 triệu tấn hàng qua biên giới. Danh mục hàng hóa cũng tăng mạnh, từ khoảng 500 lên hơn 3.000 chủng loại.
Theo Laotian Times và Global Times, chi phí vận chuyển cho các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Lào như chuối, tinh bột sắn đã giảm tới 40%, nâng cao khả năng cạnh tranh tại thị trường Trung Quốc. Báo China Daily cho biết các chuyến hàng từ cảng cạn Thanaleng đến Trùng Khánh (Trung Quốc) hiện chỉ mất 9 ngày, thay vì 14 – 21 ngày nếu đi bằng đường biển – tiết kiệm khoảng 20% chi phí.
Những cải thiện này giúp tăng sức cạnh tranh chuỗi cung ứng trong khu vực và mở ra các cơ hội thương mại mới trên hành lang ASEAN – Trung Quốc.
Lợi ích kinh tế
Bên cạnh vận tải hàng hóa, tuyến đường sắt còn tạo động lực cho tăng trưởng kinh tế rộng hơn. Trong năm 2024, xuất khẩu của Lào sang Trung Quốc đạt 4,56 tỷ USD, tăng 21,4% so với năm trước đó; riêng xuất khẩu nông sản tăng 20% trong năm 2023. Du lịch cũng phục hồi mạnh, với hơn 48,6 triệu lượt hành khách ghi nhận đến đầu năm 2025.
Kết nối được cải thiện cũng giúp củng cố môi trường đầu tư. Tính đến đầu năm 2025, 12 khu kinh tế đặc biệt (SEZ) tại Lào đã thu hút gần 5,7 tỷ USD vốn đầu tư. Dù các yếu tố như cải cách chính sách, tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu và tâm lý nhà đầu tư đóng vai trò quan trọng, tuyến đường sắt vẫn là động lực then chốt, giúp nâng tầm Lào như một điểm đến sản xuất, logistics và thương mại.
Nhiều doanh nghiệp hiện có xu hướng tập trung các nhà cung ứng và hoạt động sản xuất gần tuyến đường để tận dụng lợi thế hạ tầng, phản ánh vai trò của đầu tư giao thông trong thúc đẩy chuyển dịch kinh tế khu vực.
Kết nối kinh tế khu vực
Tuyến đường sắt Lào – Trung Quốc đóng vai trò tăng cường kết nối giữa ASEAN và Trung Quốc, không chỉ ở vận tải hàng hóa mà còn trong thương mại điện tử xuyên biên giới và chuỗi cung ứng đa quốc gia. Việc mở rộng tuyến về phía Nam – qua Thái Lan, Malaysia và tới Singapore – sẽ đưa Lào trở thành điểm trung chuyển chiến lược trong mạng lưới đường sắt xuyên Á (Pan-Asia Railway). Sự hội nhập sâu hơn này không chỉ mở ra cơ hội cho nông sản và nguyên liệu thô mà còn cho các ngành chế biến, sản xuất và dịch vụ, góp phần đưa Lào vào chuỗi giá trị sản xuất – thương mại rộng lớn của ASEAN.
Theo ước tính của Ngân hàng Thế giới, đến năm 2030, khối lượng hàng hóa trung chuyển qua Lào có thể đạt 3,9 triệu tấn, tăng mạnh so với mức 1,6 triệu tấn năm 2016. Để khai thác tối đa tiềm năng này, Lào và các đối tác cần tập trung phát triển hạ tầng bổ trợ như: mở rộng cảng cạn, nâng cấp nền tảng hải quan số để đẩy nhanh thủ tục thông quan, đầu tư vào logistics xanh đáp ứng các tiêu chuẩn bền vững quốc tế, và cải thiện hệ thống giao hàng chặng cuối nhằm kết nối sản phẩm từ khu vực nông thôn ra thị trường toàn cầu.
Các nhà hoạch định chính sách cũng nên ưu tiên hài hòa hóa quy định thương mại trong khu vực, đơn giản hóa thủ tục cấp phép biên giới, đồng thời thúc đẩy các mô hình hợp tác công – tư để huy động nguồn lực cho phát triển dài hạn.
Những lĩnh vực mới như chuỗi cung ứng xe điện (EV), nền tảng kỹ thuật số cho thương mại điện tử xuyên biên giới và bao bì bền vững sẽ đặc biệt hưởng lợi từ những phát triển này. Tuyến đường sắt có thể trở thành tuyến vận tải nhanh, tiết kiệm cho các nhà sản xuất xe điện và linh kiện tại ASEAN, tạo điều kiện di chuyển pin, phụ tùng và sản phẩm hoàn chỉnh.
Trong khi đó, khối lượng thương mại ngày càng tăng sẽ thúc đẩy nhu cầu đối với các giải pháp bao bì thân thiện môi trường, mở ra cơ hội cho các nhà cung ứng vật liệu nhẹ, bền vững đạt chuẩn quốc tế. Những chuyển động mới cho thấy tuyến đường sắt Lào – Trung Quốc đang vượt xa vai trò vận chuyển hàng hóa, trở thành động lực cho sự phát triển kinh tế xanh và số hóa của cả khu vực Đông Nam Á.
Như Ý (Theo ASEAN Briefing)