Giải trình cuối phiên thảo luận về dự thảo luật Đường sắt sửa đổi, chiều 18.6, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, dự thảo đưa ra nhiều cơ chế chính sách đặc thù, mở cửa cho doanh nghiệp tư nhân, rút ngắn thời gian thủ tục triển khai các dự án đường sắt.
Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh giải trình về dự thảo luật Đường sắt sửa đổi
ẢNH: PHẠM THẮNG
Theo ông Minh, quy trình triển khai các dự án đường sắt thường rất lâu, mất 5 năm cho mỗi dự án. Trong đó, bước xin chủ trương đầu tư nhanh thì mất 1 năm, bước thiết kế mất từ 2 – 3 năm, vì quy trình rất nhiều bước.
“Chi phí tư vấn cũng rất nhiều, gồm lập dự án, giải phóng mặt bằng, khảo sát… Chúng tôi thống kê tuyến đường sắt mất tới 100 tỉ đồng cho 2 bước này, mà thực ra báo cáo không có gì. Do đó nên làm luôn tổng thể, có thể kéo dài thêm 1 – 2 tháng nhưng hồ sơ thiết kế được chuẩn hóa ngay, không phải điều chỉnh”, Bộ trưởng Bộ Xây dựng nêu.
Liên quan đến phát triển quỹ đất dọc tuyến đường sắt (TOD), theo ông Minh, chính sách này vừa quy hoạch chỉnh trang đô thị, vừa tối ưu hiệu quả sử dụng đất, tạo nguồn thu cho ngân sách Nhà nước từ đất để đầu tư trở lại cho phát triển kinh tế xã hội và hệ thống đường sắt.
“Nhà đầu tư đầu tư bằng nguồn vốn ngoài ngân sách thì cũng phải có cơ hội được chỉ định đất đai. Nếu mang ra đấu thầu thì rất khó. Ai cũng biết đầu tư đường sắt rất lâu. Thu hồi vốn với tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam nếu chúng ta bỏ 67 tỉ USD thì ước tính thu hồi vốn mất khoảng 140 năm. Bây giờ có một nhà đầu tư tư nhân vào đầu tư thì phải có lợi ích hài hòa giữa Nhà nước, tư nhân và người dân”, ông Minh nhấn mạnh.
Ông Minh cũng ví von nếu không làm TOD thì đất đai dọc dự án cũng chỉ để làm ruộng lúa thả trâu bò ăn. Trong khi TOD lợi ích kép vừa chỉnh trang đô thị vừa tạo nguồn tiền.
Bộ trưởng Trần Hồng Minh cũng khẳng định, việc mở cửa cho tư nhân tham gia đầu tư đường sắt nhằm thể chế hóa Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, góp phần làm giảm áp lực ngân sách Nhà nước đối với việc bố trí vốn cho lĩnh vực này.
Dự thảo luật cũng đã quy định rõ vai trò quản lý của Nhà nước trong phê duyệt khung tiêu chuẩn để kiểm soát về công nghệ, giữ thẩm quyền của cơ quan chuyên môn về xây dựng, thực hiện thẩm định, kiểm tra, công tác nghiệm thu chất lượng các công trình.
“Không nên lo lắng tư nhân đầu tư sẽ bán dự án cho nước ngoài”
Ông cho rằng không nên lo lắng về việc khi cho phép tư nhân tham gia đầu tư phát triển đường sắt sẽ bị bán dự án cho nước ngoài. Đây cũng là lần đầu tiên quy định về chính sách phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực được đưa vào luật chuyên ngành, với tư duy vừa khơi thông tháo gỡ nhưng cũng không thể thiếu các cái thiết chế để giám sát, công khai, minh bạch.
Trong đó có quy định khi đấu thầu hay chỉ định thầu phải có sự tham gia của đại diện các cơ quan như Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Thanh tra, Kiểm toán Nhà nước. Mặt khác, các tổ chức, cá nhân tham gia cũng đều chịu sự điều chỉnh của các luật khác, bao gồm cả Bộ luật Hình sự.
Trước đó, góp ý cho dự thảo luật, đại biểu Nguyễn Quang Huân (đoàn Bình Dương) cho rằng, dự thảo quy định phần giải phóng mặt bằng không tính vào dự án PPP hợp tác công tư chưa phù hợp.
Theo ông, dù ưu đãi đầu tư nhưng Nhà nước đã bỏ tiền ra giải phóng mặt bằng thì phải được tính vào trong hợp phần của Nhà nước. Ngoài ra, quy định lựa chọn nhà thầu không áp dụng quy định cạnh tranh đấu thầu về báo cáo tiền khả thi hay các thiết kế EPC cũng không đảm bảo công bằng.
“Có thể trong những trường hợp cụ thể thì ta ưu tiên, ưu đãi về chọn nhà thầu, chẳng hạn như chỉ có một nhà thầu chọn thầu thì ta sẽ chỉ định thầu. Nếu trong luật mà chúng ta nói rõ là không áp dụng quy định cạnh tranh đấu thầu sẽ không phù hợp thông lệ quốc tế và có thể tạo ra những cơ chế rất bất lợi sau này cho các nhà đầu tư khác”, ông Huân nêu.