Uzbekistan trình diễn sức mạnh chẳng kém cạnh các đại gia hàng đầu châu Á – Ảnh: REUTERS
Kém kinh tế, nhưng mạnh về khoa học thể thao
Lần đầu tiên trong lịch sử, Uzbekistan giành vé dự World Cup. Đó là thành quả của một chặng đường 10 năm liên tục đẩy mạnh bóng đá trẻ, thể hiện qua những danh hiệu đầy ấn tượng.
Ở cấp độ trẻ, Uzbekistan tạo ra một chuỗi những chức vô địch đáng nể ở mọi lứa tuổi. Năm 2018, họ vô địch U23 châu Á, trước khi lọt vào chung kết giải đấu này thêm 2 lần nữa vào năm 2022, 2024.
Năm 2023, Uzbekistan lại vô địch U20 châu Á. Và gần đây nhất, U17 Uzbekistan vô địch giải châu Á khi quật ngã Saudi Arabia trong trận chung kết với thế 9 đá 11.
Một tập thể Uzbekistan hùng mạnh hiện tại là hình ảnh phản chiếu của những thành công cấp độ bóng đá trẻ đó. Từ Khusanov, Ashurmatov cho đến Fayzullaev, Shomurodov, tuyển Uzbekistan hiện tại sở hữu không ít hảo thủ chinh chiến ở châu Âu.
Đào tạo trẻ hiển nhiên là công thức thành công. Nhưng bằng cách nào nền bóng đá đến từ một quốc gia kém tiềm lực kinh tế lại có thể bùng nổ về mặt đào tạo bóng đá, rộng hơn là đào tạo thể thao như vậy?
Câu trả lời có thể nằm trong những phòng thí nghiệm của Nga – một thời là đầu não của làng thể thao Liên Xô cũ. Và Uzbekistan chính là một phần trong đó.
Năm 1991, Uzbekistan độc lập sau khi tách khỏi Liên Xô cũ. Nhưng mối liên hệ giữa quốc gia vùng Trung Á này với người Nga thì vẫn còn hiển hiện rõ ràng.
Người Uzbekistan có chung một nền tảng dân tộc với người Tatar và Bashkir, những cộng đồng sắc tộc lớn trong lòng nước Nga. Dễ dàng nhìn thấy nét tương đồng về ngoại hình, văn hóa giữa người Uzbekistan và người Chechnya hay Dagestan, những thực thể liên bang ở phía Nam nước Nga.
Sự hỗ trợ của Nga
Nói riêng thể thao, người Nga và Uzbekistan có mối liên hệ khắng khít cực độ.
Hôm 5 và 8-6, khi tuyển Uzbekistan đang chinh chiến ở vòng loại World Cup, đội U23 của họ đã tiếp đón đội U23 Nga tại Fergana.
Đây không đơn thuần là các trận đấu rèn quân. Theo Aleksei Fomin – trưởng đoàn kỹ thuật đội U23 Nga, các cầu thủ Nga mang theo cả hệ thống phân tích dữ liệu di động. Điều này giúp theo dõi hiệu suất thi đấu, nhịp tim, tốc độ và khả năng phục hồi của cầu thủ chủ nhà.
“Chúng tôi không chỉ thi đấu mà còn mang đến thiết bị và phần mềm phân tích chiến thuật để chia sẻ. Các HLV Uzbekistan rất quan tâm đến việc áp dụng dữ liệu khoa học trong huấn luyện”, ông Fomin nói với tờ Izvestia.
Fayzullaev, ngôi sao đang khoác áo CSKA Moscow – Ảnh: REUTERS
Đây là một phần trong hợp tác lâu dài giữa hai nước trong lĩnh vực thể thao – đặc biệt là bóng đá – vốn đã được xúc tiến từ nhiều năm trước qua các chương trình đào tạo, chuyển giao công nghệ và nghiên cứu vận động học.
Uzbekistan hiện có ít nhất ba học viện bóng đá liên kết với các trường thể thao danh tiếng của Nga. Trong đó nổi bật là sự hợp tác với Đại học TDTT Nga (GTSOLIFK). Tại đây, cầu thủ trẻ Uzbekistan được tiếp cận các phần mềm mô phỏng chiến thuật 3D, giáo trình tập luyện hiện đại và hệ thống kiểm tra sinh trắc học giúp xác định vị trí thi đấu tối ưu.
Từ năm 2023, một dự án lớn mang tên “Chuyển giao mô hình thể thao học đường Nga – Uzbekistan” được triển khai tại Tashkent, nhằm xây dựng hệ thống tuyển chọn tài năng bóng đá từ cấp phổ thông. Mô hình này tương tự cách Nga phát triển các tài năng cho CLB Spartak Moscow hay CSKA Moscow.
Không chỉ cầu thủ trẻ, một số ngôi sao như Jaloliddin Masharipov và Rustam Ashurmatov cũng từng được đưa sang các trung tâm thể thao tại Kazan, Moscow để phục hồi chấn thương, phân tích chuyển động và hoàn thiện kỹ thuật.
Họ trở thành hình mẫu cho thế hệ kế tiếp. Trong khuôn khổ đề án xây dựng “thành phố thể thao thông minh” tại Tashkent, Uzbekistan đã nhập khẩu phần mềm quản lý vận động viên từ Công ty NaukaSport (Nga).
Uzbekistan (áo xanh) vượt mặt những đại gia như UAE và Qatar để giành vé dự World Cup – Ảnh: REUTERS
Tại sân vận động mới của CLB Bunyodkor, mỗi cầu thủ được gắn thiết bị theo dõi sinh học kết nối trực tiếp với bảng điều khiển của HLV, cho phép điều chỉnh chiến thuật theo thời gian thực.
“Uzbekistan đang đi theo hướng mà không nhiều quốc gia Trung Á dám bước vào: dùng khoa học dữ liệu để làm bóng đá bài bản”, chuyên gia Andrea Olsson từ Viện Goethe (Thụy Điển) đánh giá. Và hình bóng của người Nga là vô cùng rõ rệt.
Thậm chí, công nghệ sàng lọc gene được các phòng nghiên cứu khoa học thể thao ở Uzbekistan triển khai từ 12 năm trước cũng được xem là có liên kết với Nga.
Chắc chắn sẽ có nhiều đội tuyển Đông Âu hiện diện tại World Cup 2026. Nhưng với Croatia, Serbia hay Ba Lan, họ từ lâu đã có nền thể thao hùng mạnh riêng biệt, theo chân sự phát triển của khoa học, kinh tế.
Còn với Uzbekistan, làng bóng đá có thể nhìn thấy đâu đó hình ảnh của một đội Nga “đầu đen” (*) ở World Cup 2026.
(*) Người Nga “đầu đen” là cách gọi dân gian chỉ những người Nga không phải gốc Slav, đa phần là người gốc Turkic hoặc Caucasus.