Triển lãm mang tên Chân dung thời gian đang diễn ra tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam (kéo dài đến hết ngày 16/6), trong đó có nhiều tác phẩm chan chứa cảm xúc, khắc họa hình ảnh người bà trăm tuổi của anh.
Đây là dấu mốc quan trọng trong hành trình nghệ thuật kéo dài gần một thập kỷ của họa sĩ Phạm Duy Quỳnh, đánh dấu sự trưởng thành trong phong cách sáng tác, cũng như những trăn trở sâu sắc về thời gian, ký ức, con người và cộng đồng, được thể hiện bằng chất liệu sơn dầu, sơn mài và ngôn ngữ tạo hình đặc trưng.
Chân dung bà nội của Phạm Duy Quỳnh qua tranh (Ảnh: Nhân vật cung cấp).
Sinh năm 1985, Phạm Duy Quỳnh vốn là người đam mê hội họa từ rất sớm. Anh dành tới 7 năm để miệt mài học tập chuyên ngành mỹ thuật. Trong quá trình học cao học, anh phải tạm dừng vì bận sáng tác, nhưng con đường nghệ thuật không hề gián đoạn.
Trước Chân dung thời gian, Phạm Duy Quỳnh từng tham gia triển lãm nhóm Nhịp Sống cũng tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam năm 2016, cùng nhiều triển lãm và festival nghệ thuật khác trong và ngoài nước.
Lần này, với 36 tác phẩm – gồm 24 tranh sơn dầu và 12 tranh sơn mài, tất cả đều ở khổ lớn – họa sĩ khẳng định rõ rệt một phong cách cá nhân trưởng thành, có chiều sâu, đầy biểu cảm và không ngại thử nghiệm.
Loạt tranh sơn dầu khổ lớn (từ 100x100cm đến 115x165cm) là sự chuyển dịch mạch lạc từ phong cách cực thực sang biểu hiện – siêu thực, thể hiện những suy tư mãnh liệt về con người, nỗi đau, hạnh phúc và sự biến động của xã hội hiện đại.
Trong khi đó, các tác phẩm sơn mài vẫn giữ kích thước lớn (100x100cm đến 100x150cm), là bước đi dấn thân vào chất liệu dân tộc truyền thống, được họa sĩ xử lý một cách thuần thục với cái nhìn đậm chất biểu hiện và siêu thực.
Chất liệu và ngôn ngữ tạo hình chỉ là một phần của cuộc triển lãm. Điều thực sự khiến Chân dung thời gian gây ấn tượng chính là cách họa sĩ đưa quá khứ trở về hiện tại bằng cảm xúc cá nhân và trải nghiệm lịch sử.
Tác phẩm của Phạm Duy Quỳnh với vua Bảo Đại và hoàng hậu Nam Phương (Ảnh: Nhân vật cung cấp).
Mỗi bức tranh như một “chuyến phiêu lưu của trái tim trên hành trình ký ức”, nơi những hình ảnh cổ truyền – từ chân dung người thân, trẻ em các dân tộc thiểu số, cho tới biểu tượng trong đền, chùa, đình cổ – được lồng ghép trong không gian hội họa đậm chất siêu thực, gợi ra những câu chuyện có thực, những linh hồn lẩn khuất, những câu hỏi lặng lẽ mà day dứt về thân phận con người.
Tiêu biểu trong triển lãm là loạt chân dung Bà nội tôi – được Phạm Duy Quỳnh thực hiện liên tục trong 5 năm, từ khi cụ 97 tuổi đến lúc cụ qua đời ở tuổi 101 vào năm 2024.
Những bức chân dung này không chỉ đơn thuần ghi lại hình hài của một người bà yêu kính, mà còn là phương tiện để anh đối thoại với thời gian, với ký ức gia đình và với chính mình.
Từ loạt tranh đó, họa sĩ phát triển thành chuỗi chân dung Biểu hiện – Siêu thực, kết hợp hình ảnh từ quá khứ (như vua chúa triều Nguyễn) với hiện tại (những đứa trẻ vùng cao), dựng nên một thế giới hội họa nơi thời gian trôi chảy theo chiều ngược, quá khứ sống động trong không gian đương đại.
“Tôi muốn đưa những linh hồn của quá khứ về với hiện tại, để cùng sống, cùng chia sẻ, cùng lắng nghe”, họa sĩ Phạm Duy Quỳnh chia sẻ. Chính điều đó khiến loạt tranh của anh không chỉ mang tính cá nhân mà còn chan chứa cảm thức cộng đồng – một sự biểu cảm yêu thương với con người, đặc biệt là người già và trẻ nhỏ – hai thế hệ mà anh cho rằng cần được xã hội bảo vệ và thấu hiểu nhiều hơn.
Trong tranh của Phạm Duy Quỳnh, người xem dễ dàng nhận ra những biểu tượng mỹ thuật cổ: Các hình tượng trong phù điêu, hoa văn đình chùa, trang phục truyền thống, hay thậm chí cả những “ngôn ngữ biểu tượng” mơ hồ nhưng đầy ám ảnh…