Hộ kinh doanh đóng cửa để né thuế?

Đề xuất “hợp thức hóa” hàng tồn

Sáng 6.6, theo ghi nhận của PV Thanh Niên, những quầy sạp áo quần trên một số tuyến đường quanh khu vực chợ Tân Bình (Q.Tân Bình, TP.HCM) sau vài ngày đóng cửa làm thủ tục khởi tạo hóa đơn thuế đã mở trở lại. Chủ sạp K.T, kinh doanh thời trang trẻ em, phân trần trong bối cảnh có quá nhiều lo lắng với việc phải đầu tư máy móc để khởi tạo hóa đơn điện tử bán hàng rồi cơ quan chức năng kiểm tra hóa đơn đầu vào, chị “xoay không kịp thở” nên đành đóng cửa. Tuy nhiên, không thể đóng cửa ngưng kinh doanh mãi nên chị đã mở bán lại từ hai hôm nay.

ẢNH: Lam Nghi

“Tôi lấy hàng từ cơ sở may gia công trong nước và cả nhập từ Quảng Châu (Trung Quốc). Tuy nhiên, chỉ có một số cơ sở may lớn trong nước cung cấp hóa đơn điện tử hợp lệ, những hộ may số lượng ít thì không có, hàng bỏ mối từ Trung Quốc về cũng chỉ có hóa đơn bán lẻ đơn giản thôi. Vì thế, gần một nửa hàng hóa trong sạp không có hóa đơn hợp lệ. Cơ quan quản lý kiểm tra kiểu gì cũng vi phạm. Tôi đang hối thúc bên cung cấp hàng cung cấp hóa đơn nhưng chờ đến khi có hóa đơn có khi bị tịch thu hàng và phạt tiền rồi”, chủ sạp K.T chia sẻ.

Trước đó, chiều 5.6, hơn 200 tiểu thương chợ An Đông (Q.5, TP.HCM) đã có buổi họp với Chi cục Quản lý thị trường TP.HCM và Tổ thuế Q.5. Thông tin tại buổi họp, đa số tiểu thương cho biết đã chấp hành việc khởi tạo hóa đơn từ máy tính tiền với tinh thần cầu thị, vừa làm vừa học và được các nhân viên thuế, đơn vị cung cấp giải pháp hướng dẫn từng bước. Chợ cũng không còn cảnh tiểu thương đóng cửa, ngưng kinh doanh để “né” quản lý thị trường như vài ngày trước. Có điều, nhiều tiểu thương vẫn bối rối chưa biết xử lý thế nào với việc chứng minh nguồn gốc hàng hóa cũ. “Mấy ngày quản lý thị trường đi kiểm tra, buổi sáng tôi ra chợ nhưng không dám mở cửa bán. Bởi nếu không chứng minh được nguồn gốc hàng hóa sẽ bị tịch thu cả trăm món và còn bị phạt tiền. Rõ ràng là đối phó, nhưng nghỉ bán hoài thì không có doanh thu…”, một tiểu thương nói.

Một tiểu thương bán túi xách, đồng hồ ở tầng 1 của chợ khẳng định họ nhận thức rất rõ kinh doanh thì phải có nghĩa vụ đóng thuế và đang từng bước làm theo quy định mới. Tuy nhiên, mặt hàng thời trang tại VN từ cây kim, sợi chỉ, chiếc cúc áo đến vòng đeo tay, bông tai…, đa số đều được các đầu mối nhập từ Trung Quốc. Dù chưa có con số thống kê cụ thể nhưng nhiều năm qua, hơn 70% nguồn hàng tại các chợ truyền thống nói chung đều mua từ Trung Quốc, kể cả nguyên phụ liệu cung cấp cho các cơ sở sản xuất trong nước nên giờ yêu cầu hóa đơn hợp lệ là không có.

“Thế nên tiểu thương chúng tôi có nguyện vọng và đề xuất lên các cấp lãnh đạo là có hướng xử lý phù hợp cho lượng hàng hóa đang tồn kho của các quầy sạp mấy năm qua. Đa số hàng hóa này được mua vào mà không có hóa đơn đầu vào…”, tiểu thương trên nói và cho biết số hàng tồn rất nhiều, các tiểu thương đề xuất cơ quan chức năng xem xét, cho phép họ được kê khai lại toàn bộ hàng hóa đang tồn kho. Họ chấp nhận đóng thuế đầy đủ một lần cho số hàng này để được tiếp tục kinh doanh trong giai đoạn mới, chuyển từ hình thức nộp thuế khoán sang nộp thuế theo hóa đơn bán hàng kể từ ngày 1.6.

Tiểu thương có 6 tháng để xử lý hàng tồn?

Theo đại diện Tổ thuế Q.5, đề xuất hợp thức hóa hàng tồn kho vượt quá thẩm quyền giải quyết của cơ quan thuế cấp địa phương. Nhiệm vụ của cơ quan quản lý thuế là hướng dẫn để các tiểu thương thực hiện đúng và chính xác các quy định hiện hành. Cụ thể, các hộ nộp thuế khoán không bắt buộc phải thực hiện sổ sách kế toán và cũng không bắt buộc phải có đầy đủ hóa đơn đầu vào. Về hóa đơn đầu vào, tiểu thương có thể giải trình rằng hàng hóa của mình được mua từ các hộ kinh doanh nộp thuế khoán khác, là những đối tượng không xuất hóa đơn. Tuy vậy, cơ quan quản lý thuế quận cũng lưu ý từ ngày 1.1.2026 sẽ không còn hình thức thuế khoán. Thế nên, các tiểu thương có thời gian khoảng 6 tháng để cố gắng xử lý lượng hàng hóa tồn kho này.

Chuyên gia kinh tế, TS Nguyễn Đức Độ, Phó viện trưởng Viện Kinh tế tài chính (Học viện Tài chính), nhận định về nguyên tắc, chính sách mới luôn phải có thời gian chuẩn bị, triển khai, thích ứng để vận hành trơn tru. Vì thế, việc nộp thuế theo doanh thu thực thay vì thuế khoán cũng cần có thời gian để các tiểu thương thích nghi. “Về đề xuất của tiểu thương liên quan hàng hóa, nguyên vật liệu tồn kho trước giờ siết hóa đơn đầu vào, đầu ra, ngành thuế địa phương nên có báo cáo lên cấp trên. Có thể cho vài ba tháng để hộ kinh doanh sắp xếp, thậm chí tiêu thụ hết nguyên liệu đã mua vào. Bởi nếu ngành hàng ăn uống, thực phẩm tươi có thể trữ dùng vài ngày đã hết nhưng hộ sản xuất may mặc thì chắc chắn tồn kho nguyên liệu. Nên có thời gian cho các hộ sản xuất kinh doanh, tiểu thương thích nghi”, TS Nguyễn Đức Độ bày tỏ quan điểm.

Nhấn mạnh quy định pháp luật khó có ngoại lệ nhưng ông Độ lưu ý độ trễ là cần thiết để hộ sản xuất kinh doanh thích nghi, chuyển giao, giải phóng hàng tồn… Sau đó, cơ quan quản lý mới đưa ra khuyến cáo rõ ràng là không thể mua hàng hóa mà không có hóa đơn. “Tôi cũng nghe hộ kinh doanh phản ánh hóa đơn đầu vào không được bên bán xuất đúng giá tiền họ phải trả. Vấn đề này cơ quan thuế cần lưu ý, bởi đó cũng là cách bảo vệ hộ kinh doanh, doanh nghiệp. Chính sách về nguồn gốc hàng hóa, hóa đơn đầu vào… trong giai đoạn đầu sẽ gặp khó khăn cho cả hộ kinh doanh lẫn cơ quan quản lý. 

Tuy nhiên, để tiến tới nền kinh tế công khai minh bạch, đúng pháp luật, bắt buộc phải làm. Bước đầu là tuyên truyền, có độ lùi thời gian, đi vào guồng rồi mà còn sai phạm mới xử phạt”, TS Nguyễn Đức Độ nêu quan điểm và nhấn mạnh: “Đây là cơ hội để các hoạt động sản xuất kinh doanh đi vào guồng, đúng luật, loại trừ hàng giả, hàng nhái làm lũng đoạn nền kinh tế, gây thiệt hại cho doanh nghiệp làm ăn chân chính. Chủ trương đúng nhưng sẽ không ít thách thức, nhà quản lý cần có sự linh hoạt uyển chuyển để có kết quả tốt và bền vững hơn, đó là điều chúng ta hướng đến”.