Hộ kinh doanh nhận tiền mặt có được không?

Sẽ rà soát việc chỉ nhận tiền mặt để né thuế

Chị Thanh Hoa (Q.3, TP.HCM) cho hay chị vừa dẫn con và cháu đi ăn kem ở một quán quen ở Q.1. Đặt món xong, chị bất ngờ khi nhân viên thông báo chỉ nhận thanh toán bằng tiền mặt dù trước đây vẫn nhận chuyển khoản. “May mình mang tiền mặt theo nên vẫn trả đủ gần 500.000 đồng. Nhiều lần trước, đôi khi ra đường không cầm theo tiền vì nghĩ nếu họ không quẹt thẻ tín dụng thì cũng chuyển khoản được. Ai ngờ lần này không nhận chuyển khoản luôn”, chị Thanh Hoa chia sẻ. 

Tương tự, chị An Nguyên (Q.10) cũng cho biết cuối tuần qua chị vào quán hủ tiếu quen trên đường Cách Mạng Tháng Tám (Q.3) để ăn sáng. Sau đó, chị hỏi số tài khoản để chuyển tiền thì chủ quán cho biết khoảng 1 tuần rồi, quán không nhận chuyển khoản. Thấy chị ngỡ ngàng rồi chuyển sang lúng túng vì không mang tiền mặt, chủ quán nói lần sau trả cũng được vì khách quen. Thế là chị trở thành “con nợ bất đắc dĩ” và qua hôm sau chị phải ghé quán để trả tiền. “Đây là lần đầu tiên mình ra ngoài mà phải mang nợ, chưa bao giờ có chuyện này xảy ra ở thành phố”, chị An Nguyên chia sẻ.

ẢNH: Cao An Biên

Tại buổi họp báo cung cấp thông tin về các vấn đề kinh tế – xã hội trên địa bàn TP.HCM chiều 26.6, ông Nguyễn Hoa Bắc, Trưởng phòng Thuế cá nhân, hộ kinh doanh và thu khác, Chi cục Thuế khu vực 2, thừa nhận hiện nay vẫn tồn tại tình trạng một số hộ kinh doanh chỉ chấp nhận thanh toán bằng tiền mặt, từ chối nhận chuyển khoản. Theo ông, việc từ chối thanh toán không dùng tiền mặt không chỉ làm giảm tính cạnh tranh của hộ kinh doanh mà còn thể hiện sự thiếu minh bạch trong hoạt động kinh doanh, gây khó khăn cho công tác quản lý của cơ quan nhà nước. Trong khi Chính phủ và các ngành đang tích cực thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt thì vấn đề này lại đi ngược xu hướng. Do đó, Chi cục Thuế khu vực 2 đã yêu cầu các đội thuế địa phương rà soát những trường hợp này để xử lý nghiêm nếu có hành vi trốn thuế.

Thực tế từ đầu tháng 6, khi thực thi quy định các hộ kinh doanh khoán có doanh thu trên 1 tỉ đồng/năm thuộc một số ngành nghề (ăn uống, khách sạn, bán lẻ…) phải xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế, nhiều hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh đã có động thái ngưng nhận chuyển khoản hoặc yêu cầu người mua hàng hóa khi chuyển khoản không ghi nội dung liên quan đến mua bán, thanh toán, trả tiền hay chuyển khoản qua tài khoản không chính chủ… Theo các chuyên gia về thuế, việc không nhận chuyển khoản hay chuyển qua tài khoản không chính chủ, không ghi nội dung cũng sẽ không thể né được nghĩa vụ về thuế. Ngược lại, việc này sẽ khiến các hàng quán, hộ kinh doanh bị mất khách hàng khi nhiều người trẻ đã quen với các phương thức thanh toán không tiền mặt.

Thanh toán bằng tiền mặt không vi phạm

Luật sư Trần Xoa, Giám đốc Công ty luật Minh Đăng Quang, nói không có quy định nào cấm người dân sử dụng, thanh toán bằng tiền mặt. Vì vậy, các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh chỉ nhận tiền mặt khi mua bán hàng hóa, dịch vụ là lựa chọn của họ. Hiện nay, chỉ có quy định đối với doanh nghiệp là thanh toán hàng hóa, dịch vụ với giá trị từ 20 triệu đồng trở lên (dự kiến sắp tới là thanh toán từ 5 triệu đồng trở lên) phải thanh toán không tiền mặt. Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp sử dụng tiền mặt cho giá trị từ 20 triệu đồng trở lên thì cũng không vi phạm quy định pháp luật mà chứng từ thanh toán (hóa đơn) này không được khấu trừ thuế giá trị gia tăng, không được tính vào chi phí trước khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp. Hơn nữa, hộ kinh doanh đa số đóng thuế khoán nên không thuộc diện thanh tra, kiểm tra, quyết toán thuế.

“Đầu tuần này Cục Thuế đã có công văn hỏa tốc gửi các Chi cục Thuế khu vực yêu cầu tạm dừng triển khai quyết định kiểm tra thuế đến khi sắp xếp xong bộ máy. Trong giai đoạn đầu khi triển khai quy định mới để hộ kinh doanh lớn, doanh thu trên 1 tỉ đồng/năm xuất hóa đơn từ máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế thì cần hướng dẫn chi tiết để cho người kinh doanh hiểu rõ và làm quen với phương thức mới. Lãnh đạo Cục Thuế cũng liên tục trả lời trên truyền thông rằng không có xử phạt, truy thu số tiền thuế trước đây nếu doanh thu thực tế cao hơn thuế khoán. Vì vậy các hộ kinh doanh cần hiểu rõ việc nhận tiền mặt là không vi phạm quy định nhưng nếu chỉ sử dụng tiền mặt thì có thể bị giảm lượng khách mua hàng, từ đó doanh thu sẽ sụt giảm, gặp khó khăn hơn. Trong khi đó việc không nhận chuyển khoản cũng không né được nghĩa vụ nộp thuế theo doanh thu thực khi nhà nước bỏ thuế khoán”, luật sư Trần Xoa nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty luật ANVI, cho rằng cơ quan thuế không thể và cũng không nên kiểm tra những hộ kinh doanh chỉ nhận tiền mặt bởi họ không vi phạm quy định pháp luật. Tuy nhiên, có thể rà soát những hộ kinh doanh lớn, vốn đang hoạt động bình thường với nhiều phương thức thanh toán từ trước đến nay bỗng chuyển sang tạm ngưng, hoặc thông báo không nhận chuyển khoản… Việc rà soát này trước mắt để đánh giá, nhìn nhận lý do vì sao có hiện tượng này. Nếu phát hiện có hiện tượng không xuất hóa đơn khi bán hàng, hàng hóa không rõ xuất xứ nguồn gốc… thì mới có những xử phạt tương ứng. 

“Tiền ra vô tài khoản ngân hàng không phải tất cả đều bị tính thuế như hiểu lầm của một số hộ kinh doanh. Bởi tài khoản cá nhân có hàng trăm khoản chi, thu khác nhau từ mua hàng hóa, dịch vụ đến trả tiền học hành, khám sức khỏe hay cho anh em, bạn bè vay mượn… Chỉ có những khoản tiền ra vô theo quy luật nào đó hay một tài khoản có nhận tiền từ vài chục cá nhân khác với nội dung giống nhau kiểu “Chúc mừng sinh nhật”, “Mừng đám cưới”… thì cơ quan thuế mới xem xét, đối chiếu với lịch sử giao dịch, mua bán. Bên cạnh đó, từ ngày 1.7, cá nhân, hộ kinh doanh cũng sẽ sử dụng mã định danh cá nhân thay mã số thuế. Dữ liệu thuế đã được liên kết với tài khoản ngân hàng, app eTax Mobile, VNeID, giúp cơ quan quản lý dễ dàng xác định toàn bộ dòng tiền và nghĩa vụ thuế của từng người”, luật sư Đức giải thích.

Theo ông Đức, khi một tài khoản cá nhân luôn nhận được nhiều tiền thì cũng sẽ bị “soi” nhưng việc thanh kiểm tra thuế để xác định doanh thu là đối chiếu tổng thể từ nhiều nguồn và trong một quá trình dài. Tương tự như áp thuế khoán trước đây thì ngành thuế cũng phải xác định dựa trên nhiều hoạt động như thuê địa điểm, kho hàng, thuê lao động, mua hàng hóa đầu vào… chứ không phải chỉ căn cứ vào số tiền giao dịch qua tài khoản. Vì vậy việc không nhận chuyển khoản cũng không có tác dụng hay làm thay đổi việc kê khai nộp thuế. Việc xác định nghĩa vụ thuế không phải dựa vào số tiền trong tài khoản, mà dựa vào bản chất giao dịch.