Minh họa: ĐẶNG HỒNG QUÂN
Tối cuối tuần, trong bữa cơm có đủ ba mẹ và hai người con đang học đại học, mọi thứ bắt đầu bằng chuyện… giá cà phê. Ông ba than: “Hồi xưa, một ly cà phê chưa tới chục ngàn đồng mà uống tỉnh tới trưa, giờ tụi nhỏ dám chi gần trăm ngàn một phần cà phê, thiệt là…”.
Con gái lớn cười nhẹ: “Ba ơi, tụi con uống cà phê để làm việc, để học nhóm, tụi con có ngồi không đâu mà lãng phí”. Câu chuyện sau đó dần chuyển sang vấn đề chi tiêu, tiết kiệm, rồi lan sang chuyện yêu đương, cách dạy con, giá trị sống…
Bữa tối vẫn ngon miệng, nhưng có phần “căng” hơn thường ngày. Cũng giống như nhiều gia đình khác trong xã hội hiện đại, tranh luận giữa hai thế hệ “nổ tung như pháo hoa” đã không còn hiếm gặp.
Khi “hồi xưa” là nền nếp, còn “bây giờ” là cá tính
Chị Thúy Hằng (47 tuổi, TP.HCM) kể lại câu chuyện về cô con gái lớp 11: “Con đi sinh nhật bạn rất muộn, tôi nhắc nhẹ là nên về sớm thì nó bảo: ‘Thời ba mẹ khác, bây giờ không giống đâu mẹ ơi’. Tôi nghe xong thì trong lòng hơi chạnh”.
Chị Hằng chia sẻ chị không phải kiểu cha mẹ cổ hủ, nhưng vẫn thấy bối rối khi con thường xuyên phản biện các lời dạy của mình bằng câu “bây giờ khác rồi”. Con gái chị thì cảm thấy mẹ “không hiểu gì về giới trẻ bây giờ, lại hay ý kiến!”.
Ở nhiều gia đình, cụm từ “hồi xưa” hay “thời ba mẹ” thường gắn liền với sự hy sinh, tiết kiệm, sống vì tập thể, còn “bây giờ” của giới trẻ lại gắn với cá nhân, tự do, biểu đạt cảm xúc và theo đuổi trải nghiệm. Chính sự khác biệt về bối cảnh xã hội, tốc độ phát triển công nghệ, cơ hội giáo dục… khiến góc nhìn giữa hai thế hệ đôi khi trở thành hai thế giới.
Anh Trần Khôi (chạy xe hơi công nghệ) tâm sự: “Tôi thấy tụi nhỏ bây giờ rất hay cãi. Hồi tôi bằng tuổi nó, ba mẹ nói sao là nghe vậy. Không nghe là bị đòn liền. Giờ mình góp ý chút là tụi nó bật lại, còn viện dẫn cả tâm lý học với cả khoa học nữa chứ!”.
Cách phản ứng của giới trẻ ngày nay khiến nhiều cha mẹ cảm thấy mình “mất quyền lực” hoặc bị con coi thường. Nhưng sự khác biệt này đôi khi chỉ là do cách biểu đạt.
“Không phải con cái ngày nay hỗn hơn, mà là giới trẻ đã quen với việc được quyền có tiếng nói. Điều này nếu được định hướng đúng sẽ giúp chúng phát triển tư duy phản biện và tính độc lập”, một chuyên gia tâm lý chia sẻ.
Tuy nhiên, điều này cũng đòi hỏi sự điều chỉnh từ cả hai phía. Cha mẹ nên tập kiên nhẫn lắng nghe thay vì ra quyết định thay con, trong khi người trẻ cần lưu ý trình bày quan điểm bằng sự tôn trọng và thấu hiểu.
Tranh luận không phải là chia rẽ
Điều đáng mừng là sự tranh luận trong gia đình ngày càng được nhìn nhận như một dấu hiệu của sự trưởng thành, chứ không phải là biểu hiện của mâu thuẫn hay bất hiếu. Một cuộc trò chuyện có thể bắt đầu bằng khác biệt, nhưng nếu được dẫn dắt khéo léo, có thể kết thúc bởi sự cảm thông.
Gia đình anh Long (quận 3, TP.HCM) từng căng thẳng suốt một thời gian dài vì chuyện con gái chọn học ngành thiết kế thay vì kinh tế như ba mẹ mong muốn. Sau nhiều cuộc tranh luận, anh Long quyết định “tạm lùi một bước” để lắng nghe lý do của con.
“Con bé thuyết phục tôi bằng chính dự án cá nhân, rồi cả cách nó tính toán cho tương lai. Tôi nhìn con mà thấy như mình hồi trẻ, cũng bướng, cũng muốn được sống theo ý mình. Lúc đó tôi mới hiểu, có thể ‘hồi xưa’ đúng, nhưng ‘bây giờ’ cũng chẳng sai”.
Đôi khi, chỉ cần ba mẹ thay “hồi xưa thì…” bằng “ba mẹ thấy là…”, và con cái thay “bây giờ khác rồi” bằng “theo con thì…”, những cuộc trò chuyện sẽ vui vẻ, nhẹ nhàng và mang lại nhiều kết nối hơn. Bởi cha mẹ không thể mãi giữ con cái trong cái nhìn xưa cũ, con cái cũng không thể phủ định tất cả những giá trị mà cha mẹ từng theo đuổi.
Sự khác biệt thế hệ là điều không tránh khỏi, nhưng khoảng cách chỉ trở thành vấn đề khi ta ngừng cố gắng hiểu nhau. Cha mẹ với vốn sống và trải nghiệm dày dặn có thể là người dẫn đường, nhưng càng nên là bạn đồng hành, biết lắng nghe. Con cái, với nhiệt huyết và cái nhìn tươi mới, cần học hỏi, nhưng cũng có thể là người truyền cảm hứng nếu biết chia sẻ chân thành.