Đây là bước đi đáng khích lệ trong cải cách thể chế, phản ánh rõ tư duy bảo vệ quyền tài sản, quyền tự do kinh doanh trong nền kinh tế thị trường. Tuy nhiên, để chủ trương đúng đắn này thực sự đi vào cuộc sống, cần nhiều hành động cụ thể, đồng bộ từ phía cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp – và cả đội ngũ thực thi pháp luật.
Không hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế thuần túy không phải là nương nhẹ cho sai phạm mà là để phân xử đúng bản chất của vụ việc, bảo đảm nguyên tắc xử lý công minh, bảo vệ người làm ăn hợp pháp và giữ gìn sự ổn định của môi trường đầu tư (ảnh minh họa)
ẢNH: T.N
Trong thực tiễn hành nghề, không ít trường hợp doanh nhân vướng vào vòng tố tụng hình sự chỉ vì các vi phạm mang tính quản trị – hành chính – hợp đồng. Những tình huống như chậm thanh toán, hồ sơ dự án chưa hoàn thiện, thủ tục hành chính còn vướng mắc… đôi khi bị đánh giá như hành vi chiếm đoạt.
Việc xử lý bằng biện pháp hình sự trong những trường hợp như vậy không chỉ làm tổn hại đến cá nhân người bị xử lý, mà còn ảnh hưởng đến môi trường đầu tư và lòng tin vào pháp luật. Đây cũng chính là điều mà các nghị quyết gần đây muốn điều chỉnh.
5 nhóm giải pháp cần ưu tiên
Thứ nhất, cần rà soát, sửa đổi các quy định dễ dẫn tới hình sự hóa. Một số điều luật như điều 175 (lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản), điều 174 (lừa đảo), điều 198 (lừa dối khách hàng), điều 200 (trốn thuế)… của bộ luật Hình sự hiện hành có phạm vi áp dụng rộng, thiếu tiêu chí định lượng rõ ràng.
Việc làm rõ các yếu tố như “gian dối”, “chiếm đoạt” hay “cố ý” là cần thiết để đảm bảo tính minh bạch và hợp lý khi xử lý.
Thứ hai, nên có văn bản liên ngành giữa các cơ quan tư pháp để xác định rõ ranh giới giữa tranh chấp dân sự – kinh tế và hành vi vi phạm hình sự. Việc thống nhất nhận thức sẽ giúp hạn chế tình trạng áp dụng pháp luật thiếu nhất quán.
Thứ ba, xây dựng cơ chế thẩm định độc lập hoặc phản biện trước khi khởi tố các vụ việc kinh tế nhạy cảm, nhất là với doanh nghiệp đang hoạt động bình thường, không có dấu hiệu bỏ trốn hoặc tẩu tán tài sản.
Thứ tư, tăng cường đào tạo chuyên sâu cho lực lượng điều tra, kiểm sát, xét xử trong lĩnh vực kinh tế – đầu tư – tài chính. Phân biệt rủi ro kinh doanh với hành vi tội phạm là yêu cầu quan trọng trong bối cảnh kinh tế ngày càng phức tạp.
Thứ năm, cần truyền thông chính sách một cách kiên định và nhất quán. Khi doanh nghiệp, nhà đầu tư và công chúng thấy rõ cam kết “không hình sự hóa” được thực hiện nghiêm túc, họ sẽ có thêm niềm tin vào môi trường pháp lý và sự bảo hộ của Nhà nước.
Một nguyên tắc cần được thực thi đồng bộ
Không hình sự hóa không phải là nương nhẹ cho sai phạm. Mà là để phân xử đúng bản chất của vụ việc, bảo đảm nguyên tắc xử lý công minh, bảo vệ người làm ăn hợp pháp và giữ gìn sự ổn định của môi trường đầu tư.
Thành công của một chính sách không nằm ở số lượng văn bản được ban hành, mà ở cách nó được thực hiện và cảm nhận của người dân, doanh nghiệp trong đời sống pháp lý hằng ngày.